Ауылшаруашылық | ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ САЛАСЫНЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫНЫҢ ДАМУ ЖАҒЫДАЙЫНА ТАЛДАУ

Мазмұны
1. БӨЛІМ. АГРОӨНЕРКӘСІП КЕШЕНІҢ ДАМЫТУДАҒЫ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ САЛАСЫНЫҢ РОЛІ.
1.1. АӨК-нің өндірістік инфрақұрылымның салаларының дамуы
II.БӨЛІМ. ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ САЛАСЫНЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫНЫҢ ДАМУ ЖАҒЫДАЙЫНА ТАЛДАУ.
2. Ауылшаруашылығына қызмет көрсететін салаларын талдау
2.1. Қазақстан Республикасындағы агролизингтің қазіргі жағдайын талдау
2.2. Ауылшаруашылық өндірістік инфрақұрылымды жетілдіруде мемлекеттің ролі
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Республика Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің әлемге белгілі "Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуының стратегиясы атты еңбегінде "Барлық стратегиялық басымдылықтардың көш басында агроөнеркәсіп кешенін дамыту, оны дәйекті де батыл реформалау, сондай-ақ тұтыну рыногын өнеркәсіп тауарлармен толтыру шаралары жүретін болады"-деп, атап көрсеткен болатын.
Қазақстан Республикасында агроөнеркәсіп кешенінің барлық салаларын, оның ішінде ауыл шаруашылығында қызмет көрсету саласын дамытуға мүмкіндік мол. Егер де осы потенциалдық мүмкіндікті нарық жағдайында әрбір жекелеген аймақтардың өзгешеліктерін еске ала отырып ауыл шаруашылығының қызмет көрсету салаларын дамыта білсек, еліміздің экономикасын бұдан биік деңгейге көтеруге мүмкіндік жасар едік.
2004 жылдың 1 қаңтарынан бастап салық саясатында елеулі жеңілдіктер туғызу қарастырылуда. Соның ішінде жеке табыс салығының ең жоғарғы пайызын 30-дан 20 дейін кеміту көзделуде.
Агроөнеркәсіптік өндірістің соңғы нәтижелері тек тікелей ауыл шаруашылығының даму деңгейіне ғана емес, сонымен қатар соған қызмет көрсететін салаларға да байланысты. Ауыл шаруашылығының өндіріс көлемі ұлғайған сайын материалдық-техникалық ресурстарды, қажетті шикізаттарды, қосалқы материалдарды т.б. жұмсау мөлшері де ұлғаяды. Шаруашылықтың электр-энергияға, транспортқа, байланыс құралдарына, өнімдерді сақтауға деген қажеттіліктері де көбейеді.
Ауылшаруашылық өндірісінің жөндеу - техникалық қызметтерге, материалдық - техникалық қамтамасыз етуді ұйымдастыруға, инженерлік, зооветеринарлық, агрохимиялық және агролизингтік қызмет көрсету және т.б. қызметтерге деген тәуелділігі өсе түсуде. Сонымен бірге ауылшаруашылық өнімдерінің қажетті көлемін алуды қамтамасыз ететін салалары мен өндірістерді де, өнімдерді де тиімді пайдалануды және оларды тұтынушыларға дейін жеткізуді қамтамасыз ететін ұйымдастырудың да бірдей дәрежеде дамуы маңызды. Осындай салалар мен қызметтердің жиынтығы экономикада инфрақұрылым деп аталады.
Инфрақұрылым өнеркәсіп пен ұйымдардың тиімді қызмет атқаруының қамтамасыз етуге және агроөнеркәсіп кешенінің соңғы өнімін көп мөлшерде және жоғары сапамен алуға бағытталған.
Материалдық өндірістің инфрақұрылымының маңызды мәселелерінің бірі ауылшаруашылық өнеркәсіптік өндіріске қызмет көрсету функцияларын орындауда және барлық күш қуатты негізгі өндірістік қызметке жұмылдыру болып табылады. Инфрақұрылым өндіріс көлемін өсіруге және ауылшаруашылық өнімінің негізгі түрлерінің сапасын жақсартуға қажетті жағдай жасау үшін қажет.
Екінші бөлімінде ауыл шаруашылығының қызмет көрсету саласының негізгі бағыттарының даму жағдайына талдау жасалынды.
Үшінші бөлімінде ауылшаруашылығына қызмет көрсету саласын жетілдіру жолдары қарастырылған.
І.1.Агроөнеркәсіп кешенінің өндірістік инфрақұрылымның
салаларының дамуы
Аграрлық өнеркәсіптік өндірістің қазіргі және болашақтағы дамуы тек ауыл шаруашылығының тікелей даму деңгейіне ғана емес, сонымен бірге оған қызмет көрсететін салалардың даму дәрежесімен де айқындалады, сондай-ақ ауылдың өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымының даму дәрежесіне байланысты.
Аграрлық-өнеркәсіптік кешені инфрақұрылымның дамуы оның дамуының басым бағыттарының бірі болып табылады. Қазіргі және болашақтағы жағдайда инфрақұрылымның неғұрлым тез дамуы қажеттігі ауылшаруашылық өндірісінің ауқымын ұлғайтуға және оның өсу факторларының өзгеруіне байланысты, өндірісті жүргізудің интенсивті формаларына көшуге байланысты туған.
Негізгі өндіріске оның қызмет көрсетуші салаларын дамыту өндіріс құрал-жабдығын тиімді пайдаланудың, бүкіл аграрлық сектордың экономикалық потенциалын арттырудың объективті шарты болып табылады.
Негізгі өндіріске қызмет ететін инфрақұрылым салалары түпкі дербес өндірмегенмен, елімізде азық-түлік және әлеуметтік мәселелерді шешуде негізінен халық шаруашылығы қызметінің бағдарына айналатын түпкі нәтижелерді айқындайды, ал бүкіл басқару қызметі осы түпкі нәтижелерге қол жеткізуге бағытталған. Жалпы өндірістік процестегі өзінше бір аралық буындар инфрақұрылымның элементтері болып табылады. Осы элементтерін жан-жақты қарастырайық.
Ауыл шаруашылығының материалдық-техникалық ресурстары - ең жаңа ғылыми-техникалық жетістіктерді кең қолдануға негізделген қоғамдастырылған ірі машиналы өндіріс, бұған қоса электрлендіру, механикаландыру, автоматтандыру, химияландыру. Кең мағынада алғанда өндірістің заттық, субъективтік факторлары қамтылады.
Әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан алғанда, ауыл шаруашылығының материалдық-техникалық дамуының ең басты міндеті — халықты азық-түлікпен, ал өнеркәсіпті шикізатпен, сондай - ақ ауылдың жедел әлеуметтік дамуын қамтамасыз ету. Ал, даму жердің экономикалық құнарлылығын арттырудан, өнімділігі жоғары жаңа техниканы барған сайын кеңінен енгізуден, электрлендіруді, химияландыруды, мелиорациялауды, өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығының жемшөп өндірісінің өнімін өндіру, индустрияландыруды, өндірістік процестерді тікелей пайдаланудан, ауыл шаруашылығы ғылымын өндіріспен ұштастырудан көрініс табады.
Ауыл шаруашылығының материалдық-техникалық ресурстарын-ең алдымен ауыл шаруашылығының барлық салаларында жұмыс істейтін еңбек құралдары мен заттар құрайды. Оларға жер, тракторлар мен ауыл шаруашылығы машиналары, двигательдер, күш қондырғылары, мал және мал өнімі, көп жылдық екпе ағаштар, ирригациялық құрғату жүйелері, жолдар, үйлер мен ғимараттар, тұқым, жем, тыңайтқыштар, жанар майы, құрал-сайман және басқалары жатады.
Жердің ең басты құрал-жабдығы екені ауыл шаруашылығының материалық-техникалық базасының қалыптасып, дамуының аса маңызды ерекшелігі болып табылады. Жерді ұтымды пайдалану, оның құнарлылығын арттыру ауыл шаруашылығының материалдық-техникалық базасына қойылатын аса маңызды талаптар болып табылады.
Ауыл шаруашылығы өндірісін техникамен қайта жарақаттандыруды нысаналы түрде жүргізу, агроөнеркәсіптік кешеннің материалдық-техникалық базасын сапасы жағынан өзгерту жөніндегі қажетті шараларды әзірлеп, жүзеге асыру, ауыл шаруашылығы тракторлары, жүк автомобильдері және ауыл шаруашылығы машиналарын беру, оның ішінде өсімдік шаруашылығына арналған машиналар, мал шаруашылығына арналған машиналар қажеттігі көрсетіледі. Соны экономикалық жоғары өнімді машиналар кешені мен транспорт, жүк тиеу-түсіру құралдарымен жарақтандыру, жақсарту, машина-трактор паркін сақтау, оған техникалық күтім жасауды және оны пайдалануды едәуір жақсарту, жөндеу базасын нығайту, ауыл шаруашылығы тұтынушыларын электрмен жабдықтаудың сенімділігін арттыру зор міндет болып табылады.
Ауыл шаруашылығының энергетикалық ресурстары. Ауыл шаруашылығының материалдық-техникалық ресурстарының негізгі және неғұрлым белсенді бөлігі энергетикалық ресурстар мен энергетикалық құралдардан тұрады. Ондай құралдарға мынандай машиналар жатады: электр маторлары, күш қондырғылары, механикалық двигательдер, тракторлар, комбайн маторлары, автомобильдер, сондай-ақ жұмыс малы жатады (энергетикалық қуаттар ат күшімен айқындалады).
Энергетикалық қуаттардың құрылымын жетілдіру, оларды арттыру-ауыл шаруашылығының материалдық – техникалық ресурстарын дамытудың аса маңызды бағыттарының бірі.
Қазіргі кезде ауыл шаруашылығының энергетикалық қуаттарының құрамында 75%-ті механикалық двигательдердің үлесіне тиеді. Оның ішінде 35% трактор маторларының, 29%-ті автомобиль, 12%-ті комбайн маторларының, 23%-ті электр қондырғылары мен басқа да механикалық двигательдердің үлесіне тиеді.
Энергетикалық ресурстарын пайдалануды жақсарту және ауыл шаруашылығында энергияны көп қажет ететін өнімді азайту жолдары. Бұл өндірісті интенсивтендіру: егіншілік пен мал шаруашылығының ғылыми негізделген жүйелерін енгізу; өндірісті кешеінді механикаландыру; қолда бар қорларды экономикалық жағынан тиімді пайдалану; қор айналымдылығын жеделдету; озық тәжірибені пайдалану.
Техникалық қызметті жақсарту үшін трактор және ауыл шаруашылығы қосалқы бөлшектерімен кепілді жабдықтау кешенінде мамандандырылған техникалық қызмет көрсету жұмысын барлық жерде енгізу, ауылда өндірістік-техникалық қызмет көрсетудің кооперативтік формаларын кеңінен енгізу ұсынылды.
Ауыл шаруашылығы өндірісін механикаландыру.
Механикаландыру мен электрлендіру-механикалық және электр двигательдері бар машиналарды ауыл шаруашылығы өндірісіне енгізіп, пайдалану және осы негізді қол еңбегін механикаландырылған еңбекке айналдыру.
Ауыл шаруашылығын техникалық жағынан қайта жарақтандыру нәтижесінде энергиямен қамтамасыз ету және объектінің энергияның жарақтануы күрт артты. Мұның өзі ауыл шаруашылығы еңбегінің өнімділігін арттыруға жәрдемдесті. Алайда ауыл шаруашылығының бірқатар салаларында энергиямен қамтамасыз етудің, электрмен жарықтандырудың және жұмыстарды механикаландырудың қол жеткізген деңгейі ауыл шаруашылығының өскелең талаптарына, даму үстіндегі осы заманғы ауыл шаруашылығының, әсіресе, мал шаруашылығының қажеттеріне сай келмейді.
Ауыл шаруашылығында үлгілік шеберханалар, автогараждар мен әртүрлі қоймалар жетіспейді. Осындай ішінара механикаландырудың бүкіл нәтижесі басқа қол жұмыстарында жоғалады.
Республикада өнімнің жекелеген түрлерін өндіретін бірыңғай технологиялық тізбек шын мәнінде жоқ. Жетекші және қосалқы жұмыстарды механикаландыру деңгейінде айтарлықтай алшақтық бар.
Мал шаруашылығы мен егіншілік салаларында толық механикаландырудың аяқталмауы машиналардың қажетті жүйесінің жоқтығына байланысты.
Машиналар жүйесі деп бірін-бірі толықтыратын және өнім өндіру жөніндегі барлық жұмыс процестерін дәйектілікпен орындайтын машиналардың жиынтығын түсінуіміз керек.
Қырмандарда астық тазартып, кептіретін және тиейтін қуатты механизмдермен жабдық жөніндегі қажеттіліктер толық дәрежеде қанағаттандырылмай отыр. Егін жинау жұмыстарын механикаландыру деңгейін одан әрі арттыру қажет. Мақта жинау 64 процентке механикаландырылған, ал бұл жұмыстың қол еңбегі қолданылатын негізгі түрі.
Ауыл шаруашылығын кешенді түрде механикаландыруға арналған машиналар жүйесінде 2790 түрлі техникалық құрал, оның ішінде мал шаруашылығы бойынша 1020, өсімдік шаруашылығы бойынша 1170 құрал қамтылады.
Қазіргі кезеңде техника әмбебап етілуде, мұның өзі машинаны әртүрлі жұмыстарда пайдалануды қамтамасыз етеді. Әмбебап үлгідегі трактор eric жұмыстарында, жүк тасымалдауда, мал шаруашылығында, жол және басқа жұмыстарда пайдаланылады.
Ауыл шаруашылығында техниканы фирмалық жөндеуден және оған техникалық күтім жасаудың тиімді жүйесін ұйымдастыру туралы ұсыныс әзірлеу керек.
Ауыл шаруашылығы өндірісін автоматтандыру. Өндірісті автоматтандыру-электрмен механикаландырудың жоғары сатысы. Онда барлық өндірістік процестерді жұмысшылардың дене еңбегін толық жоюды қамтамасыз ететін машиналар, құралдар мен тетіктердің өзара байланысты жүйесінің орындалуы көзделген. Автоматтандыру кезінде машиналар да арнаулы құралдардың көмегімен басқарылады.
Автоматтандыру өндіріс процестерін кешенді түрде механикаландырудың шыңы болып табылады. Ол жұмыс күшіне қажеттілікті күрт қысқартып, қызметкерлердің еңбегін жеңілдетеді. Сондай-ақ өнімділікті арттыра өндіріс көлемін ұлғайтып, шығынын азайтады.
Ауыл шаруашылығы өндірісін электрлендіру процесін механикаландыру саласын кеңейтеді, ауыл шаруашылығының экономикасы мен мәдениетін көтеруді қамтамасыз етеді. Техникалық прогресс өндірісті басқаруда механикаландыру мен автоматтандыру құралдарын кең қолдануға жәрдемдеседі.
Агроөнеркәсіп кешенінің жүйесіндегі транспорттың ролі
Агроөнеркәсіп кешенінің жүйесінде транспорт (көлік) инфрақұрылымдарының басты элементтерінің бірі болып саналады. Ол өндіріс процестерін тиімді жүргізуді қамтамасыз етіп, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру оны тұтынушыларға жеткізуді байланыстырып, олардың материалдық негізін жасауда үлкен орын алады.
Ауыл шаруашылығында транспорт тек қана алыстан ғана жүк таситын құрал ретінде пайдаланылмай, ол көптеген технологиялық процестерге қатысып, өнім өндіру сақтау, оларды өңдеу процестеріне, бір қалыпты үздіксіз жұмыс істеулеріне жағдай туғызады. Нарық экономикасының салааралық қарым-қатынасының даму жағдайында өндірісті өнім өндіру процесінде транспорт жүйесінің алатын орны үлкейгеніне байланысты, қазір ауыл шаруашылығынан алатын өнімге шығатын шығынның 1/4 мөлшері транспорттың үлесіне тиеді.
Ауыл шаруашылығының негізгі салаларына транспортпен қызмет көрсетудің инфрақұрылымының екі жолы бар. Бірі шаруашылықтардың өз қарауындағы транспорттардың түрлерін тиімді пайдалану жолы (автомашинаны, тракторды, көлік-арбаларды т.б.). Бұл салада үлкен кемшіліктер, пайдаланбай жатқан көптеген мүмкіндіктер бар. Қазір барлық ауыл шаруашылығы ұжымдарында жүк тасу өндірістік технологиялық жұмыстардың 75 проценттен астамы автомашина күшімен, 23 проценті тракторлармен, небары 2 проценті тасымал, тағы басқа жұмыстар көлік арбалардың үлесіне тиеді. Жанар-жағар майдың қымбаттаған жағдайда шаруашылықтарда көлік күшін көбірек пайдалануға көңіл аударған жөн болады.
Екіншісі, тиісті мақсатпен шоғырланған, жүк тасуға немесе ауыл шаруашылығы өнімдерінің әрбір технологиялық процестеріне маманданған шаруашылықтармен сауда, дайындау органдарының қажеттерін қамтамасыз ететін транспорт жүйесі. Олардың қатарына көлемді жүк тасуға маманданған "ауылтехникатранпорт"; шаруашылықаралық кооператавтік негізде қызмет көрсететін-транспорт жүйесі; ауыл шаруашылығының қызу маусымында уақытша арнайы міндетпен құрылатын транспорт бөлімдері (астық ору, тасу уақытына т.б.) өнімдерді тасуға тікелей маманданған автобазалар (нан, сүт, ет т.б.). Ауыл шаруашылығының бірде-бір салаларына қызмет көрсетуге мамандар, транспорттың түрлері, мал дәрігерлері жұмыстарына маманданған автомашиналар т.б. Жоғарыда......