Экономика | Қазақстанның аграрлық саласының дамуы

Мазмұны
Кіріспе....................................................................
1 ОҚО агроөнеркәсіпті дамытудағы инновацияның ұйымдастырылуы және оның негізгі түрлері
1. 1 Инновацияның мәні және маңызы....................................................................
1. 2 Қазақстанның аграрлық саласының дамуы.....................................................
2 ҚР – да агроөнеркәсіптің экономикалық дамуы
2. 1 Агросектордағы экономикалық дамудың критерийлері мен көрсеткіштері...................................................
2. 2 ОҚО – да АӨК – ін дамытудың негізгі бағыттары.........................................
3 Өндірістік қатынастар мен шаруашылық санаттарындағы өзгерістер
3. 1 Агроөндірістік кешенін ғылыми – техникалық қамтамасыздандырудың басым бағыттары............................
3. 2 Экономикалық агроөнеркәсіп кешеніндегі реформалық нәтижесі...............................................
Қорытынды................................................................................................................
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі............................................................................
Кіріспе
Индустриялы-инновациялық бағытты нақты шаралармен толықтыру мақсатында және оны жүзеге асырудың ұйымдық - экономикалық жетістіктерін қалыптастыруға қажетті негізгі шарттар мен қағидаларды қамтитын, индустрияны қарқынды түрде дамуын қамтамасыз ететін тұжырымдама әзірленді. Осы тұжырымдамада индустрия саласының бірінші кезектегі мақсаттары, отандық өндірушілерді мемлекеттік қолдау және дамыту бағыттары, әрі олардың мүдделерін қорғайтын зандық нормативтерге жүгіну механизмдерін жақсарту шаралары қамтылады.
Жаңа өнімді өндіріске енгізу инновацияның түбегейлі өнімділігі ретінде анықталады. Мұндай жаңалықтар негізінде жаңа технологияға, негізделеді, не тіршілікте қолданылып жүрген технологияның жаңа түрінде пайдалануын ұштастырады.
Процестік инновация – бұл жаңалықты енгізу немесе өндіріс тәсілін және технологияны едәуір жетілдіру, жабдықтарды және өндірісті ұйымдастыруды өзгерту.
Жаңалық дәрежедегі инновация негізінде жаңа, яғни өткен, отандық және шетелдік практикада ұқсастығы жоқ және жаңа нәрсенің салыстырмалы жаңалығы болып ұсақталады.
Қазіргі тандағы Қазақстан экономикасының дамуы нарықтық қатынастар тетіктерінің қалыптасуымен сипатталады. Нарықтық экономикаға өту терең құрылымдық және әлеуметтік-экономикалық реформаларды жүзеге асырумен тікелей байланысты. Реформа жағдайында, бірінші кезенде, елдің азық-түлік қауіпсіздігін, турғындарды сапалы тамақ өнімдерімен және олардың жалпы әлеуметтік жағдайының көтерілуін қамтамасыз ету жолға қойылады.

1 ОҚО агроөнеркәсіпті дамытудағы инновацияның ұйымдастырылуы және оның негізгі түрлері
1. 1 Инновацияның мәні және маңызы
Қазақстан өзінің тарихи таңдауын жасады. Экономика салаларының әр тараптануы және дамудың шикізаттық бағытталуынан шығу жолымен елдің тұрақты дамуына бағытталған Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «2003-2015 жж. Қазақстан Республикасының индустриалды - инновациялық даму стратегиясы» постиндустриалды экономикаға алғашқы қадам болып табылады. Өңдеуші өнеркәсіп пен қызмет сферасында бәсекеге қабілетті және экспортқа бағытталған тауарлар, жұмыстар мен қызметтер өндірісі берілген саясаттың басты бағыты.
Индустриялы-инновациялық бағытты нақты шаралармен толықтыру мақсатында және оны жүзеге асырудың ұйымдық - экономикалық жетістіктерін қалыптастыруға қажетті негізгі шарттар мен қағидаларды қамтитын, индустрияны қарқынды түрде дамуын қамтамасыз ететін тұжырымдама әзірленді. Осы тұжырымдамада индустрия саласының бірінші кезектегі мақсаттары, отандық өндірушілерді мемлекеттік қолдау және дамыту бағыттары, әрі олардың мүдделерін қорғайтын зандық нормативтерге жүгіну механизмдерін жақсарту шаралары қамтылады.
Инновация – жаңа бұйымдар мен озық технологияларды жасауға, өндіруге, дамытуға және сапалық жағынан жетілдіруге бағытталған күрделі құбылыс.
Кәсіпорынның инновациялық қызметі – бұл жаңа немесе өнімнің жақсаруы, не қызмет көрсетуі, оларды өндірудің жаңа әдістерін қолдану мақсатындағы ғылыми – техникалық және зияткерлік әлеуметтік шаралар жүйесі. Бұл жеке сұранысты сонымен бірге жалпы пайдалы жаңалықтарға қоғамның мұқтажын қанағаттандыруы үшін пайдаланылады.
Инновацияның екі тұрпаты ажыратылады:
1) Өнімділік;
2) Үдерістік.
Жаңа өнімді өндіріске енгізу инновацияның түбегейлі өнімділігі ретінде анықталады. Мұндай жаңалықтар негізінде жаңа технологияға, негізделеді, не тіршілікте қолданылып жүрген технологияның жаңа түрінде пайдалануын ұштастырады.
Процестік инновация – бұл жаңалықты енгізу немесе өндіріс тәсілін және технологияны едәуір жетілдіру, жабдықтарды және өндірісті ұйымдастыруды өзгерту.
Жаңалық дәрежедегі инновация негізінде жаңа, яғни өткен, отандық және шетелдік практикада ұқсастығы жоқ және жаңа нәрсенің салыстырмалы жаңалығы болып ұсақталады.
Кәсіпорынның инновациялық қызметін әзірлеуде, енгізуде, жаңалықтарды пайдалануда қосылатындары:
Кәсіпорынның қызметін әзірлеуде, енгізуде жаңалықтарды:
- Жаңалық идеяны әзірлеу, зертханалық ғылыми жұмыстар, өнімнің жаңа зертханалық үлгілерін, техниканың жаңа түрлерін, жаңа конструкцияны және бұйымдарды дайындауда ғылыми зерттеу және конструкциялық жұмыстарды жүргізі;
- Өнімнің жаңа түрлерін дайындау үшін шикізаттар мен материалдардың қажетті түрлерін таңдап алу;
- Жаңа өнімді дайындауда технологиялық процесті әзірлеу;
- Қажетті өнімді дайындау үшін жобалау, жасау, сынақтан өткізу және жаңа техниканың үлгілерін енгізу;
- Жаңалықтарды іс - жүзіне асыруда бағытталған ұйымдастырушылық басқарушылық шешеімдерді әзірлеу және енгізу;
- Қажетті ақпараттық ресурстарды және инновацияны ақпаратпен қамтамасыз етуді зерттеу және әзірлеу;
- Қажетті ғылыми – зерттеу және конструкторлық жұмыстарды жүргізу үшін дайындау, оқыту, жаңа мамандық беру және қызметтерді арнайы әдіспен іріктеу;
- Лицензиялау, патенттеу, ноу – хоу жұмыстарын жүргізу немесе қажетті құжаттарды алу;
- Инновацияны жетілдіруді ұйымдастыру және маркетингтік зерттеулерді жүргізу.
Индустриялық-инновациялық саясаттың басымдықтарын анықтау әдiстерi әлемдiк тәжiрибе көрсеткенiндей, нарықтық экономикалы мемлекет экономикада құрылымдық өзгерiстердi жүзеге асыруда жеке сектормен ынтымақтастық орната алады. Осындай ынтымақтастықтың неғұрлым сәттi мысалдары Жапонияда, Оңтүстiк Кореяда, Малайзияда және соңғы отыз жылда өздерiнiң экономикалық даму саласында iрi бетбұрыс жасаған басқа да елдерде де бар.
1. 2 Қазақстанның аграрлық саласының дамуы
Ауыл шаруашылық мәселесін жан-жақты зерттеп, талдап, оны шеше білу үшін аграрлық ғылымның іргетасы өзінше мықты қалыптаса білу керек. Сапалы аграрлық білім, білікті агроном даярлау сұрағы біз үшін сырттан келген мәселе емес. Тәжірибе көрсетіп отырғандай, аграрлық ғылым саласында жүргізіліп жатқан зерттеулердің инновациялық деңгейінің төмендігін, ғылыми - зерттеулердің өндіріс мұқтаждығына сәй-кестендірілмеуін, инновацияны коммерциялауға бағытталған механизмдердің жоқтығын атап кеткен жөн. Әлемдік қауымдастықтың елімізді нарықтық мемлекет деп мойындауына қарамастан, қазіргі күнге дейін ғылыми өнім нарығы жоқ. Аграрлық ғылымның дамуына тәжірибелік базаның жұтаң-дығы, ғалымдардың тәжірибелері мен сынақтарын өткізетін арнайы зерт-ханалар мен технопарктер желісінің жоқтығы да кері әсерін тигізуде.
Жағдайды өзгерту мақсатында Мемлекет басшысының Жолдауында көрсетілген бағыттарды ескере отырып, экономиканың аграрлық саласында мемлекеттік ғылыми - техникалық саясатты жүзеге асыру, аграрлық ғылыми мекемелер жұмысын басқару және қаржыландыру істерін үйлестіру, ғалымдардың жалақысын көтеріп, өзінің ғылыми идеяларын таратуға, зерттеулерінің тиімділігі мен нәтижелілігін арттыруға ынталандыру мәселелері жан-жақты ойластырылуы қажет. Білім, ғылым және өндірісті интеграциялау жұмыстары да жетілдіру керектігін айғақтайды.
Қазақстанда мүше ретінде тең құқылы саналатын бүгінде Халықаралық аграрлық білім академиясы (ХАБА) қызмет етеді. Академия қызметі ауыл шаруашылық білімі туралы ғылымды дамытуға бағытталған. Мұнда Ресей Федерациясы, Польша, Германия, Грузия, Белорусь етене ынтымақтасады. Негізгі міндеттерінің бірі XXI ғасырдағы агроөнеркәсіп кешені үшін кадрларды даярлау мен қайта даярлау мәселесін талдау, сараптау және болжамдау. Сондай-ақ аграрлық білімді дамыту стратегиясын жүзеге асыру, жасақтау, халықаралық ынтымақтастық бағдар-ламаларын дамыта түсу.
Соңғы технологияларды енгізу және жасақтау, оның ішінде шетелдік технологиялар қазақстандық өнімдердің әлемдік нарықта бәсекеге қабілетті болуын қамтамасыз етеді. Мұндай технологияларды енгізу, сөзсіз, біраз сұрақтарды да туғызады. Ауыл шаруашылық өнімдерін шығару, сақтау, қайта өңдеу, жеткізу және өткізу - бұл үдерістердің көпшілігі халықаралық стандартқа сай жаңа технологиялардың жүргізілгенін талап етеді.
Жаһандану үрдісі ауыл шаруашылығын да айналып өтпеді. Қазіргі мақсат - «Маdе іn Kаzаkһstan» маркасымен сапалы әрі бәсекеге қабілетті ауыл шаруашылық өнімдерін сыртқы нарыққа шығару. Дегенмен, бірқатар мәселелердің де бар екені жасырын емес. Бүгінде Бүкілдүниежүзілік банкінің бағалауы бойынша, Қазақстанның ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігі Шығыс Еуропа елдерімен салыстырғанда 5 есе төмен.
Бүгінгі таңда Аргентина аграрлық технологиялар Ұлттық институты әзірлеген Қазақстанның ауыл шаруашылық кешенін тиімді дамыту жөнін-дегі бағдарлама жүзеге асуда. Дәл осы Аргентина ауыл шаруашылық өнімдерін экспорттау мен осы саланы дамыту бойынша ғылыми-техникалық агроөнеркәсіп кешенінің жан-жақты жасақталуына қол жеткізді. Мемлекеттің
бұл саладағы технологиялық саясатын жүзеге асыруда мұндай құралдар қажеттілігі орасан.
Ал қазір Қазақстанда «Нөлдік технология» деген тәжірибе жүзеге асуда. Бұл жаңа технология техниканың қолданысы мен шығынды азайтып, өнімді арттырады. Соңғы жылдары астық та көптеп игерілуі осының нәтижесі дейді мамандар. Соңғы жылдары қазіргі заманғы технологияларды қолданудың арқасында дәнді-дақылдарды жинау күрт артты. 2004 жылдан бастап егінді міндетті сақтандыруды енгізу фермерлерге құрғақшылық жылдарының өзінде кепілді кіріс алуына мүмкіндік туғызды. Қабылданған шаралар ауыл шаруашылығындағы тауар айналымының төрт есеге жуық жалпы өсіміне оң ықпал етсе, ол 4 миллиард АҚШ доллары мөлшерінен асып түсті.
Бүгінгі таңда агроөнеркәсіптік кешеннің орнықты дамуын, онын сала-лары өнімділігінің өсуі мен кірістілігі негізінде қамтамасыз ету, отандық өнімнің бәсекелік артықшылығын дамыту көзделіп отыр. Бұл тұрғыда мемлекет өз алдына бірқатар міндеттерді анықтап та үлгерді. Мәселен, агроөнеркәсіптік кешен саласындағы мемлекеттік саясатты жетілдіру, аграрлық өндірісті әртараптандыруды қамтамасыз ету және оның инфрақұрылымын дамыту, қазақстандық тауарлардың экспорттық нарықтарға жылжуы үшін негізгі бағыттар айқындау және агроөнеркәсіптік кешен саласындағы нақты «серпінді» жобаларды іске асыру, қазіргі заманғы прогрессивтік энергия, ылғал және ресурс үнемдеуші технологияларды енгізу негізінде техникалық және технологиялық жаңғыртуды қамтамасыз ету, аграрлық ғылым мен инновациялардың рөлін арттыру және т.б. бар. Сондықтан, осы міндеттерді және жаңа технологияларды енгізу бойынша жұмыстарды тиянақты атқару үшін аграрлық білім мен аграрлық ғылым мәселесі сыртта қалмау керек дегенді көрсетеді.
Бүгінгі таңда ауыл шаруашылық саласында қызмет ететін бірталай маман біліктілігін арттыруға зәру болып отыр. Мәселен, Беларусь, Бельгия, Германия, Израиль, Қытай, Канада, Мексика, Нидерланды, Ресей, Сирия, АҚШ, Өзбекстан, Украина, Жапония елдерінде көптеген бағыттарда тәжірибе аламасып, біліктілік арттыруға болады екен. Нақтырақ тоқталсақ, Беларусьта агротехника бойынша, Израильда Бірінші кезекте бізге ауыл шаруашылығы қарқынды дамыған Голландия, Норвегия, Канада,
АҚІІІ, Германия, Австралия сияқты елдермен тәжірибе алмасуды кеңейте түсу қажет өсімдік шаруашылығы бойынша, Сирияда мал шаруашылығы бойынша, Өзбекстанда мақта шаруашылығы бойынша игерілетін тұстар көп.
Білікті мамандарды даярлау ісі студенттердің теориялық білімінің оқу және өндірістік практикаларымен ұштасуын қажет ететіні белгілі жәйт. Жаппай........