Банк ісі | ҚР-ғы екінші деңгейлі банктердің ипотекалық несиелеу қызметі

Мазмұны
Кіріспе
І-ТАРАУ. Ипотекалық несиенің теориялық негіздері
1.1. Ипотекалық несиенің мәні
1.2. Ипотекалық несиелеудің шетелдік үлгілері
ІІ-ТАРАУ. ҚР-ғы екінші деңгейлі банктердің ипотекалық несиелеу қызметіне талдау
2.1 Коммерциялық банктердің ипотекалық несиелеу механизмі
2.2 «ҚИК» АҚ-ның мен «ҚТҚЖБ» жұмыстары
2.3 2005-2007 жылдарға арналған бағдарлама
ІІІ-ТАРАУ. Қазақстандағы ипотекалық несиелеуді дамыту перспективалары.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Курстық жұмыс өзектілігі. Кез-келегн жанұя өзнің жеке үйін немесе пәтерін қалайды. Совет Үкіметі кезінде қалыптасқан дәстүрлі схема Қазақстанда ұзақ жылдар бойы жүргізіліп келді. Біз білетіндей Совет Үкіметі кезінде барлық қаржы бір орталықтан басқарылатын болғандықтан, тұрғын үй құрылысына қаржы мемлекет тарапынан бөлініп, кейін кезекте тұрған халыққа тегін таратылып берілетін. Қазақстан өз егемендігін алғаннан кейін және нарықтық экономикаға өткенннен кейін бұл жүйенің тиімсіз екенін біле бастады. Нарықтық экономикаға өткеннен соң мемлекет тарапынан тұрғын үй құрлысына және халықты үймен қамсыздандыруға қаржы өте аз мөлшерде бөліне бастады, сол себептен нарықтық экономикасы дамыған елдердегі сияқты енді тұрғын үйге қажет қаржы ресурстары халықтың өз қалтасынан немесе банк несиесі арқылы алына бастады. Мұндай қалыптасқан жағдайда тұрғын үй құрлысына ұзақ мерзімді несие қажет болды. Бұл несиеге инфляция қарқыны минималды әсер ету керек және оның уақытылы қайтарымдылығы максималды түрде қамтамасыз етілу керек еді.Мұндай талаптарға жауап беретін несие ретінде ипотекалық несие болып табылады. Шетел елдерінің тәжірибесі бойынша: егер мемлекет дұрыс ұйымдастырыл-ған саясатты жүргізсе, ипотека жайлап өзін-өзі қаржыландыратын жүйеге айналады – дейді. Ипотека өз кезегінде тұрғын үй нарығының функцияларын қадағалап, оларды қамтамасыз етіп отырады. Егерде халық арасынан төлем қабілеттілігі жоғары адамдардың тұрғын үйге деген сұранысы өссе, бұл өз кезегінде жаңа құрылыс жұмыстарын ынталандырады, ал бұл құрылыс материалдырының өтімділігін арттырады, маманданған техниканы керек етіледі, жаңа архитектуралық проектілер жасалына басталады, яғни мұның барлығы жалпы экономиканың өсуіне және дамуына әкеледі.
Курс жумысының мақсаты – Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелеудің дамуы мен қазіргі жағдайына баға беру. Айтылған мақсатқа жету үшін келесі талаптар қойылды:
1. Ипотекалық несиелеу жүйесін дағдарыстық жағдайды шешу құралы ретінде қарастыру;
2. Ипотека институтының пайда болуын түсіндіру;
3. Шетел тәжірибесі негізінде Қазақстан Республикасында ипотекалық несиелеудің даму модельдерін қарастыру;
4. Қазақстан Республикасында ипотекалық несиелеуде Коммерциялық банктердің ролі;
5. «ҚИК» ЖАҚ пен «ҚТҚЖБ» жұмыстарына талдау;
6. 2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Респубикасында тұрғын үй құрылысын дамытудың Мемлекеттік бағдарламасының шеңберінде тұрғын үйге қол жеткізуге ипотекалық несие берудегі «ҚИК»АҚ-ның Арнайы бағдарламасы;
7. Ипотекалық несиелеудің песпективалары.
Курстық жумыстың теориялық түсініктемесіне келетін болсақ, мұнда Қазақстан Республикасында ипотекалық несиелеудің пайда болуы мен дамуы қарастырылған.
І-ТАРАУ. Ипотекалық несиенің теориялық негіздері
1.1 Ипотекалық несиенің мәні
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей дүниедегі барлық мемлекеттер өз өмірінде дағдарысқа ұшырап және экономикалық қиыншылықтарды бастан кешірген. Бірақ барлық уақытта экономиканы осы дағдарыстан шығаратын белгілі-бір экономикалық механизм болған. Ол механизм мемлекетті жаңа бір деңгейге шығарып отырды, яғни халықтың төлем қабілеттілігін жоғарлатып, жылжымайтын мүлік нарығын дамытып, жалпы айтқанда экономиканы қозғалысқа келтірген. Қазіргі уақытта капиталды қомақты түрде өзіне тартатын тұрақты құрал ретінде ипотека болып отыр.
Ипотека – көбісі ойлайтындай дамыған капиталистік елдерден келген жаңа сөз емес. Ол б.з.д. 4 ғасырда Ежелгі Грецияда пайда болды. Сол кезде ең бірінші рет қарыз беруші займ ретінде қарыз адамнан жер учаскесін алған. Қарыз алушының жер учаскесінің шекарасында, бұл жер белгілі-бір сомаға, белгілі-бір мерзімге кепілге алынғаны туралы жазылған столб қойылатын. Бұл столб ипотека деп аталатын, өз кезегінде бұл сөз тіреу, тұғырық деген мағынаны берген. Ежелгі римдіктер ипотека институтын грекия колонияларынан үйреніп, содан бері қарай ипотекалық институттың дамуы Рим империясында өтті. Біздің заманымыздың бірінші ғасрында ипотекалық институттар құрылып, олар жеке тұлғаларға олардың мүлкін кепілдікке ала отырып несие берген. Ежелгі Римде Антония Пия императорының басшылық еткен заманында алғаш рет ипотекалық банктерге қатысты заңдар құрыла бастады. Сол кездің өзінде-ақ 50 астам банк, 800 жуық өсім алушылық және ауыстырушы конторалар болды.Ақырындап ипотека ортағасырлық европалық мемлекеттер заңдарына ене бастады. Германияда ипотека 14-ші ғасырда белгілі бола бастады. Ал Францияда 16-шы ғасырдың соңына таман белгілі бола бастады. Бұл ипотеканың екінші рет жарыққа шығуы еді.Сол уақытта итальяндық банкирлер(Мдичи) мен неміс Вейзерлері несиемен айналысып өз жағдайларын жақсартып алды. Бұл кездегі несиелік қатынас ерекшелігі, қарыз беруші мен қарыз алушының да тәуекелдері минимумға түсрілген. Мұндай несиелік қатынас революцияға дейінгі Ресейде де болған.
Ипотека терминін айтқан кезде есіңе Америка және оның 60 жылдық «халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету» тәжірибесі мен мемлекетті ауыр экономикалық дағдарыстан шығарған ипотекалық жүйесі түседі. Бүгінгі күні Америкадағы орташа жалақысы бар халық бөлігі өз тұрғын үй мәселесін шешіп қойды десек артық айтқанымыз болмайды. Қазір төмен жалақы алатын халық бөлігі өз тұрғын үй жағдайын шешуде. Алғаш рет Америка 1920-1930 жылдарда «тұрғын үй құрлысын инвестициялау» жөнінде реформалар жүргізді. Бұл реформалардың нәтижесі күтпеген жетістіктерге әкелді. Бұл қысқа уақыт мерзімінде Америка экономикасы дағдарысқа ұшыраған елден экономикасы жоғары дамыған елге айналды. СССР құлдырағаннан кейін совет мемлекеттерінің экономикасын дамытуда ипотекалық несиелеу белсенді рөл атқаруда.
Ипотекалық несие – бұл жылжымайтын мүлікті кепілдікке ала отырып, банкпен берілетін ұзақ мерзімді несие. Несиеге алынған жылжымайтын мүлік несиелеу уақытында банк меншігінде болады, бірақ жылжымайтын мүлікті несиегер пайдалана береді.
Ипотекалық несие – жылжымайтын мүліктерді: жерді,тұрғын үй және өндірістік ғимараттарды кепілдікке ала отырып берілетін қарыз.
Ипотекалық несие – ол жылжымайтын мүліктерді, жерді, өндірістік және тұрғын ғимараттарды, үйлерді, пәтерлерді кепілдікке алып ұзақ мерзімге берілетін ақшалы несие. Мүліктердің кепілдікке алынғаны туралы ипотекалық банк несие алушыға қарыздар куәлігін береді. Ипотекалық несиенің ақшалы қоры, негізінен банктер мен корпорациялардың ипотекалық облигациялар шығарып, сатудан түскен қаржыдан құралады.
Ипотекалық несие – бұл қозғалмайтын мүліктерді (тұрғын үйді, өндіріс ғимраттарын, жерді және т.с.с.) кепілге ала отырып, ұзақ мерзімге берілетін несие.
Ұзақ мерзімді ипотекалық несие – бұл жеке тұлғаға дайын үйді(квартираны) алу үшін 3 жылдан ары қарай мерзімге банкпен берілетін несие. Мұнда да несиеге алынған мүлік несиелеу уақытында банк меншігінде кепіл ретінде болады, бірақ несиегер оны пайдалана береді.
Ипотекалық несие мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік дамуынынң елеулі факторы болып табылады. Оның рөлі әсіресе мемлекеттің экономикалық дағарыстан шығу кезінде байқалады. Жиынтық өндірістің әрқашан өсуі үшін, сәкесінше, жиынтық табысты және жиынтық тұтынуды өсіру үшін жиынтық табыстан түскен қорларды инвестиция арқылы жинтық өндірісті одан әрі дамыту керек. Сонда барлық экономика салаларының көрсеткіштері өсуі мүмкін.
Ең үлкен қиындықтардың бірі материалдық активтердің қолма-қол және депозиттік қаржыларға, құнды(бағалы) қағаздарға конверсациялануы болып табылады. Ипотека тек тұрғын үй мәселесін шешетін механизм емес, сонымен қатар, мемлекеттің инвестициялық климатына қолайлы жағдай жасауға, айналыстағы ақша массасын реттеуге, жалпы мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік жағдайды дамытуға бағытталған үлкен механизм болып табылады.
Рузвельттің «новый курс» атты бағдарламасы үй иелерін несиелеуді дамытудан басталуы кездейсоқтық емес. Мұндай жағдай тек қана Америкада болған жоқ, сонымен қатар, өз экономикасын дағдарыстан шығару үшін ипотекалық несиелеуді қолданған елдерде де осы жағдай орын алған. Ипотекалық бизнестің дамуы мемлекеттің нақты секторының дамуына оңды әсер береді.
Ипотека салынып біткен үлерді сатуды жүеге асырады. Ол өз кезегінде үйлердің тез сатылуына түрткі болады, яғни бұл дегеніміз жаңа жұмыс орындарының пайда болуы, құрылыс материалдар шығаратын өнеркәсіптердің жұмысының алға басуы болып табылады.
Өндірістік ипотекалық несиелеу өнеркәсіпті модернизациялауға мүмкіндік береді. Ол өз кезегінде өнеркәсіптің өндіретін өнімді оданда көп мөлшерде, одан да жоғары сапада өндірілуін ынталандырады. Ондай өнім әрқашан бәсекеге қабілетті болады. Мұның барлығы айналып келгенде мемлекеттің экономикалық потенциалының өсуіне әкелееді.
Ипотекалық несиелеу әлеуметтік тұрақсыздықты жоюға оң әсер етеді.
Ипотека елдегі жұмысбастылық проблемасына(жоғарыда айтылғандай жаңа жұмыс орындарын береді)әсер етіп, және халықтың тұрғын үйге деген қажеттілігін қанағаттандырады.
Сонымен қатар, ипотека елдегі банк жүйесі қызметінің тиімділігін және тұрақтылығын жоғарлатуға өз үлесін қосады. Қамтамасыз етілген несиелер ббанк үшін тиімді(бланктікке қарағанда), себебі егер несиегер тиісті соманы(несиені) қайтармаған жағдайда банк кепілге алынған мүлікті сату арқылы өз қаржысын қайтарып алады.(Әрине, мұнда басында кепілге алынған мүлік дұрыс бағалануы тиіс және тағы бір мәселе бұл дамыған жылжымайтын мүлік нарығы болуы тиіс.) Тағы да бір мәселе, ипотекалық несиелеу кезінде тәуекелділікті төмендеті үшін банк несиенің неге жұмсалатындығын, яғни мақсатын анықтау керек. Жылжымайтын мүлікпен операциялар коммерциялық банктің ағымдағы операцияларына қарағанда тәуеклділігі жағынан әлде қайда төмен.
Ипотекалық несиелеу банк жұмысының ең тиімді әрі перспективалы бағыты екені сөзсіз. Ипотекалық банк тұрақты әрі рентабельді экономикалық институт болып табылады. Сондықтан, егер банк жүйесінде мұндай банктер саны көп болса, мұндай банктік жүйе жалпы экономикалық жүйеде тұрақты және тиімді жұмыс атқарады. Ұлттық деңгейде ипотекалық банктер бір-бірімен бірігіп ассоциацияларға айналады. Ассоциация шеңберіндегі ипотекалық банктер салымдарды кепілдендіру үшін қосымша қорлар құрса бұл банктік жүйені тұрақтандырады. Ипотекалық несиелеу жүйесінің банктік жүйенің тұрақтылығына тағы бір әсер ететін жағдайы болып, жүйенің салынған мүліктер туралы жасалған акт қағазымен қамтмасыз етілген екінші реттегі ссудалар нарық қызметімен байланысы. Бұл нарық капиталды экономиканың табыстырақ сферасына жұмсайды, және әртүрлі географиялық аймақтардың пайыздық қойылымдарының арасындағы ауытқушылықты төмендетеді. Бұл өз кезегінде ел масштабында капитал бағасының бірдей болуын қалыптастырады.
Осы уақыттан бастап Қазақстан Республикасы ипотекалық несиелеу жүйесіне тиісті көңіл бөлу керек. Егер Қазақстан нарықтық экономиканы ары қарай дамытқысы келсе, онда осы жүйені дамытуы тиіс.
Сонымен қатар, мемлекетт экономикасында ипотеканың мәні келесіде:
- екінші реттегі закладтық бағалы қағаздар нарығы арқылы және кепілзат механизмі арқылы шаруашылық айналымға жылжымайтын мүлік түрінде капиталды тарту;
- экономиканы дағдарыстан шығаратын елеулі фактор;
- жылжымайтын мүлік нарығы қомақты ақша ресурстар бөлігін байланыстырушы нарық болып табылады. Мұнымен, ол елеулі антиинфляциялық фактор болып табылады. Мысалы, Америкада орташа тұратын американдықтың 25% табысы жылжымайтын мүлік бойынша қарызын жабуға кетеді;
- халықтың жылжымайтын мүлікті алу үшін қосқан ақша ресурстары, негізінен айналып келіп селоны, қаланы, мемлекетті дамытуға кетеді;
Жоғарыда аталып өткеннің барлығы Қазақстандағы ипотеканы дамыту керек екенін көрсетеді.
.....