Экономика | Еңбекті нормалау және оның еңбек өнімділігін жоғарлатудағу рөлі

Мазмұны
Кіріспе.
1. Еңбек өнімділігін жоғарлату факторы ретінде еңбекті нормалау
1.1. Экономикалық категория ретінде еңбекті нормалау
1.2. Еңбек шығындарының оқу әдістеру
1.3. Өндіріс тиімділігін жоғарлатудағы еңбекті нормалау
1.4. Темір жол көлігі жол шаруашылығындағы еңбекті нормалаудың ерекшеліктері
2. Алматы станциясы жол шаруашылығындағы еңбекті нормалаудың ерекшеліктері
2.1. Жол дистанциясының жалпы мінездемесі
2.2. Жол дистанциясының жұмыстарын талдау
2.3. Кәсіпқорынның негізгі қорлары мен оларды қолданудағы көрсеткіштерді талдау
2.3.1. Негізгі
Бақылаушы сағатпен тек бақылаудың басын ғана белгіленуге пайдаланылады.
Шартты белгілерде жұмыс уақыты шығындары категориясы индексін қолданады немесе шартты көрсетіледі.
Жұмыс уақыты шығындар индексі пайдаланудың детальдық зерттеу жағдайында қажет етеді. Бұл уақытты пайдаланудың терең сипаттамасын өткізілуіне жағдай жасайды және жұмыс уақытын жоғалтудағы жіберілген периодтарды анықтайды.
Берілген бақылаудың қайта жасалуы әр жұмысшылар мен жұмыс уақыты шығындарының категориясының есептелген санында қорытындалады, барлықбақылаулар мен бір мезеттік пайданың жұмыс уақыты әр қайсысының категориясы бойынша жалпы санын анықтау.
Уақыт шығындары категорияларының әр қайсысы бойынша бір мезеттегі соммасын минутқа айналдыру үшін бір мезеттің t Мн ұзақтығын орнату керек, жұмыс күнінің ұзақтығының қатынасы бақылаудың көлеміне
t Мн = Т см / Мн
Әр категория бойынша уақыт шығындарын анықтау үшін бір мезеттік санындағы әр қайсысын бір мезеттегі уақыт ұзақтығына көбейту керек.
Жұмыс уақытының нормалдық балансының жобалау реті және еңбек өнімділігінің мүмкінідігін анықтау келтірілген жалғыз және шоттық жұмыс күнін суретке түсіру бірдей.
Еңбек өнімділігінің жоғарлату мүмкіндігі коэффициенті
Кпт = М изл / (Мн - Мизл),
Мұнда М изл – уақыт жоғалтуына көрініс беретін адам – бір мезеттік тіркелген саны.
Жұмыс уақытындағы өзін суретке түсіру.
Өзін суретке түсіру жұмыс уақытын суретке түсірудің бір түрі, жұмыс уақытын қарастырудың тәсілін ұсынады, ТНУ – 14 формасы арнайы бланкіде орындаушы барлық тұрып қалу мен жұмыстағы үзілістердің ұзақтығын тіркейді, сондай – ақ басқа жұмыстар, өндірістік емес жұмыстардың орындалуын кіргізсе болады.
Уақытты бақылау тәсілінің айырмашылығы – қарапайым және барлық жұмысшылардың жіберілуінде қорытындалады, жұмыс орындарының бір уақыттағы үлкен санындағы жұмыс уақыты пайдалануы бойынша берілгендерді алу мүмкіндігі, еңбек ұйымдарымен өндірістің жақсаруына қатысу орындаушыларды қызықтыру, еңбек өнімділігін жоғарлатудағы резервтерді іздеу.
Өзін суретке түсірудің жүргізілуін кәсіпорынның нормалаушылары әкімшілікпен біріге отырып ұйымдастырады, содан кейін бақылау қағаздарындағы берілгендеріді қарастырып, оларды сараптайды. Сараптамалар мен жұмысшылардың ұсыныстары негізінде өндірістік жиналыста қарастыратын жұмыс уақытының іс-шараларының шетке қоюы бойынша жоғалтуы қайта жасалады және жүзеге асады.
Жұмыс уақыты мен қызметкерлердің еңбек ұйымын зерттеуде өзін суретке түсіру кеңінен қолданылады. Осыны жүргізудің үрдісінде жұмыс күні кезіндегі орындалған әр жұмыстың уақыт шығындары ретімен жазылады.
Хронометраж.
Хронометраждық бақылаудың жүргізілуінде екі тәсіл қолданылады: үзілмейтін және таңдаулық.
Таңдаулық хронометраждың түріне бақылауды жүргізудегі циклдық тәсіл кіреді.
Үзілмейтін хронометражда операциялардың барлық құрайтын, басынан аяғына дейінгі ағымды уақыт шығындары бойынша зерттеледі және белгіленеді.
Таңдаулық хронометраж орындаудың кезегіне байланысты емес операцияның бөлек элементтерінің ұзақтығының өлшемдерін қарастырады.
Циклдық хронометраж секундомермен жоғары дәлділікпен өлшеудегі уақыт шығыны, операцияның бөлек элементтерінің ұзақтығы 3 – 5 с. Кезінде ғана қолданады.
Хронометраждың жүргізілудегі дайындық өзіне: бақылау объектілерінің таңдауын, өндіріс пен еңбек ұйымдарын зерттеу, бақылаудың жүргізілуі мақсатында орындаушылармен танысу; нормаланған операцияның және оның құрамдық бөліктерге мүшеленуін қарастырады; Еңбек операциясы элементтерінің орындалуындағы алғашқы және соңғы белгіленетін нүктелерді орнату; операцияларды құрайтын әр еңбек қабылдаулардың орындалу ұзақтығына әсер ететін факторларды анықтау; бақылау сандарын анықтау; (ТНУ – 5) формасы хронометраждың – нормалау картасының бірінші және екінші беттерін толтыруды кіргізуге болады.
Бақылаудың объектілерінің таңдауы хронометраждың жүргізілу мақсатында анықталады.
Операцияны құрайтын әр еңбек қабылдаулардың орындалуының ұзақтығына әсер ететін факторлар әсер ету факторлары деп аталады.
Әсер ету факторлары өзімен бірге операцияның бһлек-бөлек элементтерінің орындалуындағы уақыт шығындарының өзгеруіне әсер ететін жағдайларымен ұсынылады. Әсер ету факторларының түрін екіге бөлуге болады: сандық және сапалық.
Фотоесеп.
Фотоесеп хронометраждың бір түрі болып есептеледі және операцияның қарастырылған элементтері циклдық қайталануы жоқболса немесе операция бірнеше жұмысшылармен орындалса, сондай-ақ орындаушылар саны бөлек уақытта қатысуы жағдайында ғана пайдаланылады.
Фотоесеп темір жол көлігіндегі жол шаруашылығында да қолданылады.
Нормаларды анықтау дайындық – қорытындылау іс - әрекеттерінің уақыт нормативтерін орнату, жұмыс орнына қызмет көрсету, демалыс және жеке қажеттілік, техникалық үзілістер мақсатында фотоесеп қолданылады.
Фотоесеп жеке және топтық болуы мүмкін.
Фотоесеп жүргізудің дайындығы жұмыс операциясын қарастыруда, жұмыс орындары ұйымдарының қызмет етуінде, ТНУ – 5а формасының бірінші бетін толтырудың қарастырылуында қорытындалады. ТНУ – 5а формасының толтырылуы үшін берілген мәліметтерді технологтық – нормалық картадан алса болады.
Фотоесептің жүргізілуі нормалық еңбек үрдісінің элементтерін орындау ұзақтығының графикалық жазуынан және ТНУ – 5а формасының бірінші және екінші беттеріндегі әр элементтің орындаушылардың анықтау сандарынан құралады.
Бақылаудың нәтижелерінің қайта жасалуы әр элемент бойынша және барлық операцияның түгелімен еңбек шығындары есебінде қорытындалады.
Фотоесепті графикалық және араласқан тәсілдермен жүргізуге болады.
1.4. Темір жол көлігіндегі жол шаруашылығындағы
нормалаудың ерекшелігі.
Жол шаруашылығының негізгі міндеттері – жол мен оның құрылғыларын түзікті жағдайда ұдайы ұстау. Олар осы жолдың бөлігіне белгіленген пайыздардың ең жоғары жылдамдықтарында да қауіпсіз және бір қалыпты жүрісін қамтамасыз ету керек.
Жол қызметіне ағаш шпалдар мен брустарды май сіңіріп, құрғататын зауыттар, жаңа және жарайтын көне рельстерді жалғайтын рельс пісіретін пайыздар, жол шеберханалары мен жол тексеретін стансалар тікелей бағынады.
Жол шаруашылығының кәсіпорындарына жол дистансалары, орман қорғау дистансалары мен жол машина стансалары жатады. Жолды жөндеу және күту жұмыстары еңбек өнімділігінің жоғары мамандандырылған жол машиналары мен кешендерінің көмегі арқылы орындалады.
Жолды машиналандырып күтіп – ұйымдастыруды 1М және 2М негізгі құрылымдық – ұйымдастыру түрі жүзеге асырады. 1М түрінде жол машиналары негізгі жол машина стансасына немесе негізгі жол дистансасына бекітіледі. Оған жол бөлімшесінің қарамағындағы басқа машина стансаларын, жол стансаларын машиналармен қамтамасыз ету жүктеледі. 2М түрінде жол машиналары машиналандырылған жол дистансасына бөлінеді. Олар өзінің шегінде жолды күтіп ұстайды. Құрамның бұл түрінде жол дистансалары бірнеше бөлімдергебөлінеді, оларды бөлім бастықтары басқарады.
Машиналармен жабдықталмаған әр бөлікте жоспарлы күту жұмыстарын орындау үшін 15 – 20 жолжөндеушіден іріленген бригада құрылады. Бригаданы жолмастері басқарады.
Жолды жөндеу және басқа да күрделі жұмыстарды, әдетте, жол машина стансалары, ал кейбір жағдайда бұлжұмыстарды жол дистансасының жөндеу колонналары орындайды. Жасанды құрылыстарды жөндеу жұмыстарын көпір салатын мамандандырылған пайыздар шартпен атқарады.
Жол жұмыстарының негізгі түрлері – жолды күнделікті күту, көтерме, орташа және күрделі жөндеу, сондай-ақ толығымен жаңасына немесе жарамды көшесіне ауыстыру және өткелдерді күрделі жөндеу. Сонымен қатар, стансада бағыттама құрылымы мен оның брусын ауыстыру және жөндеу, бағыттама құрылымын ұсақ тастарға отырғызу жұмыстары орындалады.
Жөндеудің мерзімділік мөлшері жолдың үстіңгі құрылысының үлгісіне қарай осы бөліктегі млн.тг брутто есебімен тасылған жүктердің мөлшеріне байланысты белгіленеді.
Жолдың күнделікті күту жұмысының мақсаты жолдың санын бұзылудан сақтау, ақауын және оның себебін тауып, жою, жолдың барлық бөліктерінің әрдайым дұрыстығын қамтамасыз ету. Жолды күнделікті күту жұмыстары – жолды, құрылыстар мен құрылғыларды қарап, тексеру және оларды қадағалау; жолды дұрыс ұстау; яғни жол табанының енін, релістердің деңгейлерін тұрақты қалпында ұстау; жолдың ағысуын алдын ала тоқтату немесе қажет жағдайда түіспелер сақтауларын реттеу; жарым – жартылап балласты ауыстыру; шпалдарды, релістерді, бекітпелерді бағыттамалардың бөліктерін жекелеп ауыстыру; су бұрмаларын тазалау жәнебасқалар.
Темір жолдың күйін бақылау жол мен оның құрылыстарын көзбен шолу және арнайы жол өлшейтін аппараттармен тексеру арқылы жасалады. Жол табанының ені мен релістердің деңгейлерін тексеруге жол шаблоны, жол тексеретін арбашалар мен вагондар пайдаланылады. Жұмыс істеу жылдамдығы 125 км/сағ дейін жүретін жол тексеру вагоны жол табанының ені мен релістер деңгейін автоматты түрде тексерудің нәтижесін жазып отырады. Релістердің жарықтарын, қаяуларын және т.б. көрінбейтін ақауларын айқындап табу үшін дефектоскоп арбашасы мен вагонды кеңінен пайдаланады.
Көтерме жөндеу жұмысына шпалдарды жаппай түзету, олардың шегелерін қағу, жол негізінің серпінділігінің біркелкілігін қамтамасыз ету, балласт қабатын жарым-жартылай қалпына келтіру жатады. Мұнда жол көтеріледі, ластанған балластар тазаланады немесе ауыстырылады, балласт қабаты толықтырылып, шпалдар балластқа тегісімен нығыздалып отырғызылады.
Сонымен қатар, реліс түйіспелерінің саңлауларын ығыстырып, олардың мөлшерін ретке келтіру, ақаулары бар релістерді, кейбір бекітпелерді, шпалдарды, брустарды ауыстыру, бұрылыс пен өтпелі иіндерін жөндей отырып жолды бастан – аяқ түзету, су бұрмаларын тазалау және басқа жанама жұмыстар орындалады.
Жолды орташа жөндеуде балласт қабаты мен шпал шаруашылығын сауықтырып, қалпына келтіру жұмыстары істеледі.
Күрделі жөндеу жолды түгелімен қалпына келтіріп, күшейту үшін жасалады. Мұнда релісті жаңасының сол үлгісіне немесе ауыр үлгісіне және шпалдарды түгелімен ауыстыру, ұсақ тасты балласты тазалау немесе ауыстыру, бағыттама құрылымын өзгерту, барлықбұрылыс және өтпелі иінді аспаптар арқылы түзету жұмыстары орындалады.
Жолды жөндеу үшін еңбек өнімділігі жоғары жол машиналары қолданылады, олар жол жұмыстарын кешенді механикаландыруды қамтамасыз етеді.
2. Алматы станциясы жол дистанциясындағы
өндірістік – шаруашылық қызметін таңдау.
2.1. Жол дистанциясының мінездемесі.
Акционерлік қоғам “Ұлттық компания “Қазақстан темір жолы” – Алматы станциясының жол дистанциясы филиалы Акционерлік қоғам “Ұлттық компания “Қазақстан темір жолы” негізгі құрылымдық бөлімшесі болып табылады.
Филиал Қазақстан Республикасы заң шығару негізінде құрылған және директорлар советінің шешімі негізінде қайта тіркелген (27 мамыр 2004 жылдың директорлар советінің жиналысындағы хаттама).
Филиал өзінің қызметін Қазақстан Республикасы заң шығару негізінде, бұйрықтармен, қоғамның басқа актілерімен жүзеге асады.
Филиал заңды тұлға болып есептелмейді.
Заңды тұлғаның толық атауы: Ашық акционерлік қоғам “Ұлттық компания “Қазақстан темір жолы” – “Алматы жол дистанциясы”.
Заңды тұлғаның мекен – жайы: 473000, Қазақстан Республикасы, Астана қаласы, Сарыарқа ауданы, Победа даңғылы, 98.
Филиалдың мекен – жайы: 480011, Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Түркісіб ауданы, Лев Толстой көшесі, 1 – а.
Филиалда бөлек баланс бар, оның заттары және қоғамдағы жалпы баланста құралдары есептелінеді.
Ұйымдастырылуы мен өз қызметін жүргізуде филиал заң шығару ретінде бекітілген банктегі ағымды шоттарды ашады.
Филиалда мөр, штамптар және өзінің атауларымен блакілер, тауар белгісі және қоғамдық атауы бар.
Филиалдың қызмет ету мерзімі шектелмеген.
Филиал темір жолдың барлық элементтері мазмұны мақсатында, орнатылған жылдамдықтармен пайыздардың қозғалысы қауіпсіз, тоқтамай қамтамасыз етуде құралған.
Филиалдың негізгі міндеттері болып табылады:
1) жол және құрылыс жағдайының жүйелік техникалық бақылау ұйымы;
2) ағымды жағдайы мен жоспарлы алдын – алу жұмыстарын уақыттылы орындау және мәселелерді шетке қою;
3) өндірістік – техникалық ғимараттарды жөндеу;
4) қоғаммен бекітілген жоспарлы міндеттер негізінде жол шаруашылығының жақсаруы мен күшеюі;
5) актілерді тапсыруды құрауда қарастырылған объектілерді пайдалануының, оларды орнатылған ретіндегі қабылдау және орнатылған формалар бойынша орындалған жұмыстарды қабылдау мен толтырылған калькуляцияны құрау;
6) пайыздар жүрісінің қауіпсіздігі мен көліктік құралдарды қамтамасыз ету;
7) қар, құм, су күресі бойынша жұмыстардың өткізілуі мен ұйымдастырылуы;
8) жол машиналарының, механизмдердің және жабдықтардың жөндеуі бойынша бекітілген нормалардың тоқтаусыз орындалуы негізінде жұмыстарды қамтамасыз ету;
9) қарды қорғайтын және қорғалатын көшеттерді темір жел сызығын бұрып жіберетін жату жағдйындағы ұстау;
10) негізгі қорлар, еңбек, материалдық және қаржы ресурстары, жаңа техниканы енгізу, ұйымның прогрессивті формалары және еңбекақының рационалдық қолдануды есептегендегі шаруашылық қызметінің тиімділігін жоғарылату;
11) еңбекке қауіпсіз шарттар енгізудегі іс – шаралардың жүргізілуі нормалар мен еңбекті қорғау ережелерін техника қауіпсіздігі мен өндірістік санитария, еңбек туралы заң шығару және еңбекті қорғау туралы заң шығаруды ескеру;
12) мемлекеттік жеке меншіктің сақталуын қамтамасыз ету;
13) табиғатты қорғау бойынша іс – шараларды орындау, жерді қауіпсіз қолдану, табиғатты қорғау туралы заң шығаруды ескеру;
14) әлеуметтік – күнделікті сұрақтарды шешу;
15) материалдық және жанармай – энергетикалық ресурстардың экономды шығындалу бойынша шараларды іске асыру.
15. Көрсетілген мақсаттар мен міндеттердің жетілуі үшін филиал қызметтің келесі түрлерімен жүзеге асады:
1) жол шаруашылығы жағдайын зерттейді; жүріп жатқан өзгерістерді талдайды, дамудағы жолдың жақсаруы мен оның жабдықтарының перспективті және жылдық жоспарын құрайды; жол жағдайының жақсаруына жіберілген және жоғарғы құрылысындағы элементтер қызметінің мерзімін созудағы іс – шараларды жасау;
2) жолдың техникалық жағдайы негізінде орнатылған нормалардағы қозғалыстың жіберілген жылдамдығын анықтау;
3) техникалық паспорт пен статистикалық есептің формаларын құру мен тапсыру;
4) өндірістік тәжірибемен ауысу, жаңа техниканы енгізу, берілетін және ресурсты қорғайтын технологиялардың ұйымдық жұмысына қатысу, семинарлардың, өндірістік тәжірибе мектебін байқаулар көріністерін өткізу;
5) техникалық сабақтар, инструктаждар, жұмыс орындарына аттестация, рационализация мен дауыс беруді ұйымдастыру мен жүргізу;
6) инженерлі – техникалық есептердің жолдың қисық теліміндегі сыртқы рельстің көтерілуін анықтау бойынша орындау;
7) жөндеудегі тапсырыстарды құру және жасанды құрылыстарды қарау, жоспардың негізгі профилді және жол станцияларында құралдық тексеруді өткізу....