Экономика | Жалақы мәні,түлері, формалары және жүйелері

Мазмұны
Кіріспе…………………………………………………………………........2
I Еңбекақы мемлекет экономикасының көрсеткіші.
1.1. Еңбекақы: теориялары, мәні,элементтері, еңбекақы төлеу жүйесі…………………………………………………………………….........3
II Жалақыны ұйымдастыру.
2.1. Еңбекақы ұйымдастыру және жоспарлау...........................................7
2.2. Кесімдік және мерзімдік түрде еңбекақы төлеу жүйелері..............9
2.3. Еңбекақының тарифтік аттестациялық жүйесі...............................12
III "РАМЭКС" ЖШС-нің еңбекақы жүйесін талдау.
3.1. "РАМЭКС" ЖШС-де еңбекақы төлеу ресурстарына еңбекақы төлеу...................................................................................................14
3.2. "РАМЭКС" ЖШС-дей еңбекақы қоры мен жұмыскерлерді еңбекке ынталандыру іс-шаралары.............................................................18
Қорытынды.................................................................................................21
Пайдаланылған әдебиеттер.....................................................................22
Кіріспе
Жұмысшының еңбекақысы бұл өндірістік процестегі еңбек ресурстарының бағасы болып табылады. Қазіргі таңда ол жұмсалған еңбектің саны мен сапасына байланысты, сонымен қатар оған таза нарықтық факторлар еңбекке сұраныс пен ұсыныс,құралған нақтыконьюнктура мен аймақтың аспектілері әсер етеді.
Нарықтың экономика еңбек ресурстарымен қамтылған аймақтық қолма-қолды жұмысшы күшін ұсынады. Нарықтың жағдайында жоспарлы экономикаға тән қатар регламент жоқ, сондықтан да әрбір кәсіпкер, кәсіпорын жетекшісі әрбір еңбек ақы төлеу жүйесі варианттарын тексеріп,сол кәсіпорын мақсатының қызметіне сәйкес түрін таңдап алуға мүмкіндігі бар. Курстық жұмыстың тақырып - "еңбек пен еңбекақыны ұйымдастыру мен жоспарлау" деп аталады. Әрбір кәсіпкер өз қызметінде өндірістегі барлық факторларға төлем төлеу қажеттілігін кездестіреді. Ол – станоктар, машиналар, шикізаттар мен ресурстар сатып алады, сонымен қатар сол еңбек құрал-жабдықтар мен шикізаттарды іске қосып жұмысшы күшіне еңбегіне сай еңбекақысы төленеді.Еңбекақы – кәсіпкер үшін еңбек шығыны болып есептелінеді, ал жұмыскер үшін ЕА – бұл тікелей табыс қоры болады. Осы табыс қорын тереңірек зерттеу барысында негізгі экономикалық қызметі ірі қара мал терілерін көтерме саудасауда бойынша сатушы "РАМЭКС" ЖШС-ң қызметінің еңбекақы төлеу жүйесі талданады. Курстық жұмыс ауқыны үлкен бөлімнен тұрады. Онда "РАМЭКС" ЖШС – мәліметтері негізінде толық қарастырылады. Еңбек ресурстарына ЕА төлеу шығындары кестелері үлгісінде талданды. Еңбекақы қоры мен жұмысшыларды еңбекке ынталандыру іс-шаралары ұсынылды.
I Еңбекақы – мемлекет экономикасының көрсеткіші.
1.1.Еңбекақы мәні, элементтері,еңбекақы төлеу жүйесі.
"Қызметкерлер мен жұмысшылардың жоғары, өте жоғары жалақысы қоғам үшін тиімді". "Жалақы – бұл еңбекке ақы" Еңбекақы – адамдардың еңбек қызметіндегі басты стимулы болып табылады. Стимул – бұл жағдайда ертеректегі жануарды айдайтын таяқ емес, бұл адамды мақсатына жетуге оятатын сыртқы себеп болып табылады. Еңбекақы түсінігіне типтік анықтама беретін болсақ:
"Еңбекақы" – дайындалған өнім құны бөлігінің ақшалай эквиваленті. "Еңбкақы" – бұл адамдардың өмір сүруге қажет қоры.
Еңбкақының белгілеуінде көбінесе оған жұмсалған сапа мен ан арқылы анықтайды, алайда, оған таза нарықтық факторлар, еңбекке сұраныс пен ұсыныс, қалыптасқан еақты коньюнктура аймақтық аспектілер, заңдылық нормалары да әсер етеді. Осы факторлар кешні нақты еңбекақыға қалыптастырады. Нарық жағдайында еңбекақы сұрақтары басқаша принципті жағдайларға негізделеді. Социалистік қоғам негізінде мемлекеттің еңбек ету мен демалыс күндерін алуға бірте-бірте әлсірей бастады. Өйткені бұл процесс нәтижесін нарық талдауға көшті. Ұжым сияқты жеке жұмыскер өзінің жеке тұтынуы үшін қоғамдық өнімнің бір бөлігін яғни өзі дайындаған, сонымен қатар оны нарықта өткізген дайын өнімнің иеленуге мүмкіндігі пайда болды. Өйткені, ол дайындалған өнімге сатып алушы, яғни өнім қажеті болып табылады. Сәйкесінше нарықтың коньюктура жағдайы мен тұтынушылардың мойындауы – осы екі фактор, ұжым мен жеке жұмыскердің табыс деңгейін анықтайтын болды. Мұндай жағдай өндірушілердің тұрғындар көзқарасына қызығушылығын арттырады.
Еңбекті бөлу әдістері өзгеруде. Теңдей еңбекке бөлінетін тең ақы, жұмсалған жұмыс уақытының саны мен біліктілік деңгейі, шығындарымен емес, еңбек өнімнің нарықта тауар ретінде қабылдануы, яғни еңбек нәтижесі есеьінде анықталады. Өткізілген өнімнен түскен қор тауар өндірушілердің еңбек сапасын, санын, әсіресе олардың жеке табыстарының көзін белгілейтін жоғары критерий болып табылады.
Нарық жағдайында әртүрлі факторларға байланысты жұмысшы күшінің санына қарай ілгерілеуі байқлады. Көптеген кәсіпорындардың қызмет ету саласы нарықтық жаңа талаптарына сай өзгеруде. Тіптен тауар саласы мен номенклатурасына қойылған жаңа талаптарға мынадай кейбір кәсіпорындар жойылуда, жаңалары пайда болуда.
Нарық экономиаксындағы жұмыскер өз қабілетіне сәйкес жоғары ақы төлейтін кәсіпорын саласына ауысады. Алайда қарама қайшы моментер деп , яғни өз-өзіне сенімсіздік, әбігерге түсу, ең бастысы жұмыссыыз қалу қаупі болуы мүмкін. Өйткені нарық заңы қатал. Ал жұмыссыздық нарықтық экономикаға тән процесс екенін білеміз. Еңбекақы принциптері экономикалық ілім ретінде дамуының барлық этаптарында енгізгі сұрақтарының бірі болып табылады. Алғаш бұл терминге түсінік берген. Кейіннен еңбекақының басқа экономикалық көрсеткіштермен байланысты моделі зерттелді. Бұл модельдерді бөлшектеу жұмысшыларды қызметі мен біліктілігіне қарай топтарға бөлуге байланысты болды. Экономикасы дамыған елдерде еңбекақы – азаматтардың жеке табыстарының бір бөлігі болып табылады. Ал дамыған табыс бөлігіне бағалы қағаздардан немесе тартылған қаражаттардан түскен табыс жатады.
Жеке азаматтардың табыс саласы – мемлекеттердің жеке табыс қорын құрайды. Балансталған шаруашылық механизмінде ол -берілетін тауарлар мен қызметтердің құнына тең болуы қажет. Жеке табысының, яғни жалақының жетіспеуі, ақша инфляциясына байланысты ол тауар тауар жетіспеушілігі – оның жоғалуына апарады.
Еңбекақы - әр түрлі уақыттағы кезеңдерде кәсіпорын мен мемлекет жағдайын салыстырушы негізгі көрсеткіштердің бірі болып табылады. Мысалы: "80-90 жылдар арасында осынша айлықпен біз осылай тамақтандық, біз осылай өмір сүрдік" – дейді.
Еңбеақы жүйесі мемлекеттің басты элементтерінің бірі болып табылады. Сондықтан оны реттеу үшін арнайы заңдастырылған механизмдер пайдаланылады.
Бүтіндей мемлекет үшін бірнеше реттеу деңгейлері қарастырылған. Оларға: адам бостандығы мен құқық декларациясы,конституция, еңбек туралы заң, тарифті келісім өндірістік келісім және келісім-шарт бойынша жұмыс істеу жатады.
Қазақстан Республикасында әртүрлі меншік формасындағы кәсіпорындар екі түрлі еңбекақы жүйесін пайдалана бастады:
- келісімді – орындалған жұмыс көлемі немесе әрбір өнім бірлігіне төлем;
- мерзімді – күнтізбелік емес, нормативті жұмсалған уақытқа төлем, тарифтік жүйе. Келісімді және мерзімді еңбекақы түрлрін жүйе түрінде қарастыруға болады.
Еңбекақы жүйесі мен түрлері
Кесімді еңбекақы
Мерзімді еңбекақы
Жай кесімді Жай мерзімді
Кесімді сыйақы Мерзімді сыйақы
Жанама кесімді
Сағаттық
Аккордты
Күндік
Кесімді прогрессивті
Апталық
Жекелей
Айлық
Ұжымдық
II Жалақыны ұйымдастыру
2.1. Еңбекақы ұйымдастыру мен жоспарлау
Еңбекті ғылыми тұрғыдан ұйымдастыру өндірістік ұйымдастыру мен болады. Ұйымдастырудың ажырамас бөлігі, оны өндіру еңбек өнімділігін көтерудің маңызды резерві болып табылады. Еңбекті ғылыми тұрғыдан ұйымдастырудың негізгі бағыттры:
1.Еңбек бөліндісін жетілдіру үлгілері.
2.Типтік жобалар цехтарда, учаскелерде жұмыс орындарында жетілдіру мен еңбекті ұйымдастыру.
3.Еңбекті ұйымдастырудың картасын қолдаану негізінде еңбекті кешенді ұйымдастыруды енгізу.
4.Жалақы мен мөлшерлеуді ұйымдастыру.
5.Еңбекті мөлшерлеудің салалық және салааралық нормалары мен нормативтерін енгізу.
6.Еңбек ету жағдайларын жақсарту.
Еңбек бөлінісі негізінде қызметкерлердің мамандануы артады, білімі мен біліктілігі көтеріледі. Орындалған жұмысқа жауапкершілігі өседі. Еңбек бөлінулерінің формалары бар:
- еңбек біліктілігі яғни біліктілігі жоғары жұмысшылардың және қарапайым жұмысшылардың міндеттері нақтыланады.
- Негізгі жұмысты дайындау және көмекші жұмысшылардан бөлу, ал өндірістің үздіксіздігіне қайталанбайтын жұмысшылар өндірістік тәжірибе жинақтап, қосымша және дайындық жұмыстарға алаңдамайды.
- Технологиялық біртектілік яғни, мамандықтағы жұмысшылардың жұмыс көлемінің нақтылануы. Еңбек бөлінділерінің бұл түрі жекеленген бригада немесе жұмысшылардың өндірістік операцияларын орындауға бөлуге мүмкіндік береді.
Кәсіпорында, жұмыс орындарында еңбектң ұйымдастырудың формаларын қолданады.
1. Жекелеген жұмыс орнында бір жұмысшы.
2. Ұжымдық бригада жұмыс істейді.
3. Бір станокты немесе бірнеше станокты бір жұмысшы, бірнеше станоктарда жұмыс істейді.
Жұмыс орнын жоспарлау - еңбек қозғалысының тиімді орындалуына жағдай жасау. Өндірісті тиімді пайдалану, қауіпсіздік шараларын жетілдіру эстетикалық жағдай құру жұмысшының еңбекақысын ұйымдастыру түрлері:
- Уақыт нормасы, өтімдік нормасы, қызмет көрсету нормасы, өнім шығару нормасы, сандық нормасы....