Кәсіпкерлік | Шагын касипкерлик дамуы

Мазмұны
Кіріспе_________________________________________________5-7
1 Шағын кәсіпкерліктің белгілері және түсінігі___________________8-10
2 Шағын кәсіпорындардың қоғамның экономикалық дамуындағы қаржыландыру көзі және шаруашылықтағы қызметі _14-19
3 Қазақстандағы шағын кәсіпкерліктің дамуы.___________________23-26
Қорытынды_________________________________________________27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ______________________________ 28
Кіріспе
Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры халықтың кәсіпкерлік әлеуеті мен бастамашылығын іске асыруға тырысқан түрлі топтары үшін қаржы ресурстары мен сараптама жасаудың нақты қайнарына айналуға тиіс. Қордың өкілдік желісін кеңейту, өңірлердегі кәсіпкерлікті қолдауға бағытталған жұмысты күшейту қажет.
Сонымен қатар, металлургияда, банк саласында, сақтандыруда, химия өнеркәсібінде және басқа салаларда сақталып қалған “жасырын” монополияларды құрту қажет. Мұны монополияға қарсы заңнаманы реформалау арқылы, сондай-ақ отандық және шетелдік жаңа компаниялардың экономиканың осы секторларына кіруі үшін тартымды әрі ашық жағдайлар туғызу арқылы, яғни осы секторлардағы бәсекелестікті арттыру арқылы жасау керек.
Бюрократияның өндірістік активтерге бақылау жасауға ұмтылған әрекеттеріне жол бермеу керек.
Шағын бизнес нарықтық экономикада өте кең мағыналы. Шағын бизнес болмаған жағдайда нарықтық экономика дами да, өркендей де алмайды. Әкімшілдік-әміршілдік экономикадан қазіргі нарықтық экономикаға өту жағдайында шағын бизнестің қалыпты жағдайы мен дамуы экономикалық саясаттың басты мәселелерінің бірі. Нарықтық экономикада шағын бизнес – басты сектор, ол экономикалық өсудің бағытын, құрылымын және ІҰӨ сапалығын анықтаушы болып табылады. Барлық дамыған мемлекеттерде шағын бизнес ІҰӨ нің 60-70% пайызын құрайды. Сондықтан да көптеген дамыған мемлекеттерде барыншща шағын бизнестің дамуына көп көңіл бөледі.
Жапония, Германия, Бельгия, Италия сияқты елдерде шағын және орта бизнес олардың барлық кәсіпорындары санының 90 пайыздан астамын құрайды, көптеген дамыған елдерде олар жалпы ішкі өнімнің 50 пайыздан астамын береді.
Сондықтан да біздің шағын және орта кәсәпкерлікті дамытудың түбірінен жаңа идеологиясын түзуіміз қажет. Біз кәсіпкерлік ортаның бастамашылығын іске асыру үшін қолайлы жағдай туғызуымыз керек.
Әрбір іскер қазақстандық осы ортаға кірігіп, инновациялық экономикадағы өз орнын табуға тиіс.
Қазақстандықтардың бастамашылығына кең өріс ашу үшін жағдай жасалды, кәсіпкерлер ендігі жерде осы мүмкіндіктерді пайдалана білсе игі!
Осыған байланысты жаңа идеологияға сәйкес заңнаманы сапалық жағынан жақсарту міндет.
Бізідң ойымызша, мемлекеттік кәсіпорындар мен мегахолдигтердің, ең алдымен ірі мемлекеттік компаниялар мен монополиялардың өздеріне үйлеспейтін міндеттерін шағын және орта бизнеске беру жөніндегі жұмысты жеделдендіру міндеті тұр. Сол арқылы біз бизнеске тың тыныс ашуға мүмкіншілік туйындайды.
Бұл ретте бірқатар стратегиялық маңызды мемлекеттік компаниялар акцияларының пакеттерін басқаруды арнайы құрылатын мемлекеттік холдинг компаниясына беру қажет.
Даму банкі мен Инвестициялық қорға барлық кәсіпкерлердің қолы жете бермейді. Сондықтан «Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры» өзіндік бір «үлкен қаржылық маркетке» айналуға тиіс. Қорға биылғы жылы респубикалық бюджеттен қосымша 10 млрд. теңге бөлеміз, сонда шағын бизнес субъектілерін кредиттеу мүмкіндігі 25 млрд. теңгеге дейін өседі. Банк несиелеріне кепілдік беру мен сақтандыруды жүзеге асыруды тездету мәселесі бір жолға қойылса. Мұның өзі қомақты мүмкіндіктерді жоғарылауына жағдай туындайды.
Нарық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың маңызы өте зор . Бұл кәсіпорынның тәуелсіздікке ие болуы мен, сондай ақ олардың меншік иелері, жұмысшылар, коммерциалық серіктестіктер және де басқа кантрагенттер алдында өзінің өндірістік кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілік болумен байланысты .
Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржылық тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізу мен өзінің қарыз міндеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді .
Нарық жағдайында ол ең бірінші өнімді өткізуден түсетін табыстың тұрақтылығын талап етеді және оның мөлшері мемлекетпен жабдықтаушылармен , несие берушілермен , жұмысшылармен және тағы басқалармен есеп айырысу үшін жеткілікті дәрежеде болуы тиіс . Сонымен қатар кәсіпорынның одан әрі дамуы үшін барлық есеп айырысулар мен барлық міндеттемелерді орындағаннан кейін , осы кәсіпорында өндірісті дамытуға, оның материалдық – техникалық базасын жаңартуға және де әлеуметтік климатты жақсартуға және басқаларға мүкіндік беретіндей дәрежеде табыс қалуы қажет .
Экономикалық қызығушылығы мол ғалымдар, күш-қуатты және ойлап тапқыш адамдардың барлық тіршілік әрекеті орталығында дамуына және өркендеуіне үлес қосқан. Сол себепті көптеген экономикасы дамыған мемлекеттерде өзінің даму бағытында әртүрлі және жаңа мамандандырылған пікірлер мен идеяларды осы шағын бизнесті дамытуға бағыттаған.
Әлемде шағын бизнесті қолдаудың әртүрлі жолдары бар: сақтандыру қ\орларын; тәуекелдік қоры және аралас қолдау қорлары, соның ішінде мемлекеттік және жеке меншіктік; және басқа қорларды бюджеттік қаржыландыру; коммерциялық банктердің көмегімен несиелеу мүмкіндігі; салық жеңілдіктері және т.б.
Біздің елде шағын бизнеске көңіл бөлу тек соңғы кездерде нарықтық экономикаға өткеннен кейін ғана іске асуда, өйткені нарықтық экономиканың әкімшілдік-әміршілдік экономикаға қарағанда кәсіпорындардың жаму мүмкіндіктері кеңірек. Тұтынушылардың өзгермелі сұраныстарына жауап бере алатын, шығындардың орнын уақытылы толтыру , ұсыныстың көлемін кеңейту және жаңа жұмыфс орындары , сонымен қатар экономиканы қайта құруда белгілі бір рөл атқаратын шағын бизнесті кәсіпорынның тізбегін құру, олардың жылдам дамуына үлес қосу нарықтық экономикады үлкен рөл атқармақ.
1 Шағын кәсіпкерліктің белгілері және түсінігі
Шағын бизнес туралы мынадай қате пікір қалыптасқан; шағын бизнес – бұл саны мен көлемі бойынша шағын тауар өндіретін кәсіпорын ғана емес, сонымен қатар мүлдем жаңа құрылым, кәсіпорынның өзгешеленген жеке меншікке негізделген түрі.
Ал шынында шағын бизнес термині , түсінігі – сандық көссеткіштер бойынша көрінісі, оның жеке меншіктігі, шаруашылық қызметі салалары әртүрлі болуы мүмкін. Мемлекеттік, жекешелендірілген кәсіпорындар , ЖШС, АҚ , арендалық кәсіпорындар , корпарациялар бұның бәрі кәсіпорындар, ұйымдар және олар шағын бизнес қағидаларына сай келсе, онда олар да шағын бизнес түрі болып есептеледі. “Шағын бизнес туралы” заңда 2-белгісі туралы айтылған: жұмысшылар саны мен тауар айналым шаруашылығының көлемі.
“Шағын бизнес” туралы заңда шағын бизнестің екі белгісі ажыратылған: жұмыс істеушілердің санымен шаруашылық айналымының көлемі, бірақ олардың біріншісі немесе екіншісі бір-бірінен маңыздырақ деп ажыратылмаған. Кәсіпорындар және кәсіпкерлік қызмет туралы заңда осыған ұқсас жағдай байқалады. Қәзір тек ғана бірінші қағидаға сүйенеді: өнеркәсіп пен құрылыста 200 адамның жұмыс істеуі, ғылым және ғылыми қызмет етуде 100 адамға дейін өндірістен тыс құрылыста жұмыс істеушілер саны – 25 адам, бөлшекті саудада 15 адамға дейін, ал басқа салаларында жұмысшылар саны осы көрсеткіштен төмен не жоғары болуы мүмкін.
Шағын кәсіпкерлікті дұрыс басшылыққа алу үшін – жұмыс істеушілердің саны , шаруашылық айналымының көлемі және шағын кәсіпкерліктің мүліктерінің құрамы дұрыс анықталуы қажет.
Нарықтық экономикаға өту жағдайында елдің бүкіл экономикалық инфрақұрылымына өзгертулер енгізілуі қажет, соның ішінде оның демонополизациясына жүргізілуі қажет. Елімізде қәзір 40мыңға жуық кәсіпкерлік қызмет атқаратын кәсіпорындар бар, ал бүгінгі экономикаға қажетті инфрақұрывлынды түзу үшін 500 мыңға жуық кәсіпорындар қажет. Тек шағын кәсіпкерлікті дамыту арқасында қоғамның әлеуметтік- нарықтық экономикалық құрылымын қайта құруға, меншік тауарларының плюрализмін жүзеге асыруға, монополияның дамуын тежеуге, бәсекелік нарықты қалыптастыруға және нарықтық қатынастарды дамытуға болады.
Шағын және ірі кәсіпорындар, сонымен қатар фирмалар арасындағы қатаң бәсекелестікті және тіршілік үшін күресте жеңіп шығу үшін, мынадай артықшылықтарға ие болуы керек: иілгіштік және нарық коньюктурасына тез иемденушілік , өндіріс құрылымын жылдам өзгерте алу қабілеттілігі жаңа технологияларды және ғылыми өңдеулерді жылдам жасау және шапшаң қолдана алу. Кез-келген тұлға шағын кәсіпорын ашу барысында кез-келген заңды тұлға тәрізді белгілі бір құқықтарға ие болады. Жеке немесе заңды тұлға немесе серіктестік өз капиталынан қызметтерді толық қамтамасыз ете отырып шағын кәсіпкерлік құрған кезде : өз мүліктері мен кәсіпорын мүліктері екіге ажыратылады.
Шағын кәсіпкерлік қызмет ете отырып амортизациялық төлемдер бойынша қор ашады. Және шағын кәсіпкерлікті аша отырып, керекті материалды құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілуі, жалға көліктердің алынуы, шағын кәсіпкерлікке қажетті құралдармен қамтамасыз етілуі қажет.
Әлемде шағын кәсіпкерлік пен фирмалар өте көп, оның 95%-99,7% пайызы Жапонияға тиеселі.
1-сурет
Ал, Қазақстанның әлем елдерімен салыстырғандағы орнын мына схема бойынша көрсетуге болады:
Шағын кәіспкерліктің қызметінің жүзеге асырылуы мен жойылуы “Шағын, кәсіпкерлік пен оның қызметінің жүзеге асырылуы” туралы заңы бойынша жүзеге асырылады.
Кәсіпорын қызметі тек мүлік иесі немесе уәкілетті органның , не муниципалді немесе мемлекеттік кәсіпорын қызметкерлерінің заңға негізделген шешімімен жүзеге асырылады. Шағын кәсіпкерлік бір немесе бірнеше кәсіпорындардың бірігуінен немесе Қазақстан Республикасының антимонополия қызметі арқылы заңмен тарату нәтижесінде құрылуы мүмкін. Кәсіпорынның құрылу туралы құжаттарында кәсіпорын жарғысы, кәсіпорын құруы туралы өкім немесе бірігіп ұйым құру туралы келісімшарттар болуы тиіс. Кәсіпорын жарғысында кәсіпорынның қандай түрі екені, аты, мекен-жайы, бақылау және қадағау органы туралы мәлімет, құрылған қорлар мен кәсіпорын табысы туралы құжаттар тізімі, құрылу негіздері мне жойылуы туралы құқықтары көрсетілуі тиіс. Жарғыны құрылтайшылармен келісім негізінде түзеді. Мемлекеттік немесе муниципалді , серіктестік кәсіпорындарда мүліктің 50% пайызы мемлекетке тиесілі, бұл туралы жарғы құрылтайшылар мен жұмысшылар келісімімен бекітіледі. Кәсіпорын мемлекеттік тіркеуден өткен күннен бастап заңды түде жұмыс істей алады.
Кәсіпорындардың мемлекеттік тіркеуден өтуі.
Кәсіпорындардың мемлекеттік тіркеуден өтуі, оның ұйымдастырушылық құхықтық құрамына қарамастан ол қызметін тек құрылған және тіркелген жерінде ғана жүзеге асырыла алады. Бір ай ішінде кәсіпорындарға мемлеккеттік тіркеу жөнінде алдын ала хабарланып, Қазақстан республикасының қаржы министірлігінде тіркелгеннен кейін мемлекеттік реестрде көрсетіледі.
Мемлекеттік тіркеуден өтпеген кәсіпорындар өз қызметін ары қарай жалғастыруы тоқтатылады және заңмен қудаланылады. Бұндай кәсіпорындардың қызметінен түскен табыстары сот шешімі арқылы тартып алынып және бұл қаражат мемлекеттік бюджетке тассырылады.
Кәсіпорындардың мемлекеттік тіркеуден өтуі үшін келесідей құжаттар ұсынылуы қажет...........