Тарих | Тарих сабағында жаңа технологияларды қолдану

Мазмұны
Кіріспе
І - тарау. Тарихты оқытудағы жаңашыл – инновация.
1.1 Қараев Ж.А., Жанпейісова С. Жаңа технологиялық әдістері.
1.2 Тарих сабақтарында интерактивті оқыту әдістерін қолдану.
ІІ – тарау. Тарих сабағында жаңа технологияларды қолдану.
2.1 Биоинформатика және синергетика технологиясын тарих сабақтарына қолдану жолдары.
2.2 Үш өлшемді әдістемелік жүйе технологиясы.
2.3 Тарихты оқытуда “Сыни тұрғыда ойлау” жобасының стратегиялық технологиясын қолдану.
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Жасампаздық стратегиясы атағына ие болған «Қазақстан - 2030» жас ұрпаққа талаптарға сай тәрбие мен білім беруді мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттар, типтік бағдарламалар, ұлттық бірыңғай тестілеу және ата - аналар, қоғам талаптары деңгейінде болуын міндеттейді, ұстаздарға айырықша жауапкершілікті нақтылайды.
Сондықтан, оқыту - тәрбие жұмыстарын тұтас жүйе деп есептеп, саналы тәрбие, сапалы білім беру технологияларын жегілдіруді міндеттейді. Оқыту технологиясы-педагогикалық технология дидактиканың бір бағыты, ғылыми зерттеулер бойынша байқаулардан өткізу нәтижелеріне байланысты іс - тәжірибелерге ендіріледі. Оқыту үрдісінде жаңалықтар пайда болуда, оларды зерделеп, талдап, нәтижелі болса іс - тәжірибеде қолданады. Білім беруде инновациялық бағыт пайда болып, оқу - тәрбие үрдісінде енуде. Инновация өздігінен пайда болмайды және ұжымның шығармашылықпен зерттеулері мен ізденістерінің озық педагогикалық тәжірибелерінің нәтижелері. Сонымен, білім берудегі инновациялық үрдістерді сөз етеміз.
Инновация ағылшын тілінде жаңаны енгізу, жаңаша бастау деген мағынаны білдіреді екен. Сөздің ауқымды мағынасында ғылымның жетістіктері мен озық тәжірибеге негізделген техника мен технологияларды және еңбекті ұжымдастыру мен басқару салаларындағы жаңалықтарды өмірге енгізу болып есептеледі.
Ал, педагогика ғылымында оқыту және тәрбиелеу үрдісінде оқу материалдарын - теориялық және іс - тәжірибелік оқу материалдарын түсіндіру, игеруге қатысты, нәтижелі дәрежеге жетуге қажетті жаңа оқыту әдістерін, көрсетудегі жаңа элементті, жаңа қосымша мәліметтерді, баяндауды, тестілеуді, жаңа түрлендірулерді қысыңқы пайдалану, қосымша көрнектілік жасап, оқушылардың түгел оқу материалдарымен шұғылдану жолын табуды, оқу процесін басқаруға жаңа құралдарды ендіруді айтамыз.
Ал, инновациялық қызмет сөзіне «елдегі жинақталған білімді, технологияларды, құрал — жабдықтарды түрлі келісім – шарттық жолдармен табыстар табу бағытына шоғырландыру» деген анықтама берілген. Тарих пәнінде инновациялық қызмет дегеніміз елдегі жинақталған білім, оқыту әдістемелері, тәсілдері, оқыту технологиялары, оқытудың түрлі техникалық құралдарын оңтайлы, ұтымды, мақсатты ойластыра, орынды, мерзімінде пайдалану, оқу процесін тиімді қайталау, пысықтау, басқаруды жетілдіру болып есептеледі.
Инновациялық жүйе ұстаздардың білімі мен біліктілігін, тәжірибесі мен әдістемесін, оқу орнының материалдық – техникалық базасын, шәкірттердің білімдерін, талаптарын, жалынды бастамаларын, асқақ армандарын жетілдіріп пайдалану, әріптестердің ынтымақтастығы, ата аналардың қолдау-қуаттарын және басқа да көптеген мәселелерді қамтитын тұтасқан бір дүние.
Бұл жүйелік басты қозғаушы күші ғылым жаңалықтары, тарих пәнінің үздік ойлары, елдің әлеуметтік, экономикалық саяси жедел жаңару жолындағы табыстары, оқыту мен тәрбиелеу жұмыстарындағы, ғылыми - әдістемелік зерттеулердегі, озық тәжірибелер нәтижелері мен ұсыныстарды, сапалы еңбек табыстарды, бірыңғай ұлттық тестілеудегі жетістіктер болып табылады.
Инновацияның дамуына қозғаушы тетік-бірінші кезекте бәсекелестерін, барлық қарама - қайшылықтар.
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына 2005 жылдың 18 ақпанындағы «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында» атты Жолдауында: «Осы заманғы білім беру жүйесінсіз әлі алысты барлап, кең ауқымда, жаңаша ойлай білетін осы заманғы басқарушыларсыз біз инновациялық экономика құрай алмаймыз» делінген ой үлкен мәнді және жауапкершілікті нақтылайды.
Зерттеудің өзектілігі: XXI ғасыр ғаламдық инновациялық өркендеу ғасырына айналғандығын қазірдің өзінде айтылуда, оның себебі адамзаттың интеллектуалдық мүмкіндігінің шексіздігінде.
Инновация - инновациялық еңбектің жаңа, жетілдірілген оқыту әдісі, жетілдірілген технологиялық процесс, жетілдірілген көрсетулер, баяндаулар, ақпараттандыру түрінде оқытуды нәтижелі ету, сабақтың тиімділігін арттыру, оқытудың сапасын - пайдалы әсер коэффициентін жоғарылатуға жету.
Білім берудегі инновациялық үрдістер негізінен үш бағытта жүргізіледі:
а) оқыту үрдісіне жаңалық енгізу, оқыту - тәрбиелеуде жаңа элементті пайдалану, жаңа ойды қолдану, жаңа әдісті пайдалану, оқытудың жаңа техникалық құралдарын, электрондық оқулықты пайдалану;
ә) оқыту мен тәрбиелеуге өзгерістер енгізу, мысалы бірыңғай ұлттық тест, 12 жылдық білім беруге көшу, жаңа сапалы төл оқулық ендіру, аралық мемлекеттік бақылау ендіру (4-ші және 9-шы сыныпта) т.б.
б) жаңа құрал, әдіс (мысалы компьютерлік, материалдық тестілеу, мультимедия т.б.)
Білім берудегі инновациялық процестер мәнін түсінуде педагогиканың екі маңызды проблемасын шешумен жүзеге асырылады.
Олар, педагогикалық - оқытудың озық тәжірибесін зерделеу, қорытындылау, оқу-әдістемелік ұсыныстар шығару және тарату, екіншісі – тарих ғылымдарының жетістіктерін оқу - тәрбие жұмыстарының іс — тәжірибесіне ендірудің өзекті мәселесі.
Осы уақытқа дейін оқшау қарастырылып келген инновация пәні, инновациялық үрдіс мазмұны мен тетіктері өзара байланысты үрдісте бірге қарастырылып, инновациялық, іс - тәжірибелік материалдар ұтымды байланыстырылып, қысыңқы толықтырылуы мәнді. Бұлардың бәрі тарихи жаңалықтарды жасау, игеру және пайдаланудағы басқару қызметінің маңыздылығын атап өтеді.
Бұл арада мұғалім автор есебінде, талдама жасаушы, зерттеуші, тұтынушы, пайдаланушы және жаңа педагогикалық технологияны, теорияны, тұжырымдаманы насихаттаушы болып шығады. Бұл жауапты жұмысты жүргізу үшін өз пәнін, тарихты жете білуімен бірге, оқыту пәнінің әдістемесінің шебері, шығармашылықпен еңбек ететін маман және өзінің шәкірттерінен мол үміт күтетін, тынымсыз, еңбекшіл, жауапкершілікті ұғатын шебер ұстаз болуып қазіргі кезең міндеттейді.
Біріншіден, әлеуметтік-экономикалық жаңарулар оқу орындарындағы оқу-тәрбие үрдісін жалпыға міндетті мемлекеттік стандарт талаптарына сай білім берудің жүйесін, әдіснамасын және технологиясын жаңартуды қажет етуінен. Тарихи жаңалықтарды жасау, игеру және пайдалану мұғалімдер мен тәрбиешілердің қызметтерінің инновациялық бағытта болуы білім беру саясатын жаңару құралы болып шығады.
Зерттеудің мақсаты: Оқытудың жаңа технологиясын пайдалану оқу процесінің субъект, объект қатынас жағдайына өтуіне ықпал етеді. Өйткені, оқушы да, оқытушы да белсенді шығармашылықпен қызмет жасайды. Технологияны пайдалану кезінде мұғалім шығармашылығынан туған әдіст емелік құрал. Болашақ жаңа тұрпаттағы оқулықтардың негізі бола алады. Ендеше оқытудың жаңа технологиясын оқу процесінде пайдалану білім жүйесін реформалаудың басты механизмдерінің бірі.
Зерттеудің міндеті: Бұл курс жұмысының басты міндеті тарих сабағында жаңа технологияларды пайдалана отырып, оқушыларға жаңа ғылымды игеруге жол көрсету.
І - тарау. Тарихты оқытудағы жаңашыл – инновация.
1.1 Қараев Ж.А., Жанпейісова С. Жаңа технологиялық әдістері.
Әдістің бірінші белгісі — мұғалім модульдік оқыту әдісін 10-11 сыныптарда оқушылардың ойлау, талдау, жинақтау, ой елегінен өткізіп қорытындылау деңгейіне жеткен ерекшеліктерін ескере отыры
Әдістің екінші белгісі — уақытты үнемді, орынды жұмсау.
Мұғалім I тоқсанға арналған модульдерді бағдарлама бойынша сағат санына байланысты тақырыптарды 3 бөлімге бөледі.
I. Кіріспе бөлім.
II. Негізгі оқыту бөлімі.
III. Бақьшау бөлімі.
Барлық модульдердің бөлімдерінің жоспары, тапсырмалары алдын-ала дайындалады.
Әдістің үшінші белгісі — оқушылардың білім алуға арналған уақытының көбі сыныпта өтеді. Бұл әдісте тапсырмаларды орындау, оқыту, бақылау түрлерінің барлығы сыныпта мұғалім мен оқушылар және жұп, топ түрдегі оқыту арқылы жүзеге асырылады.
Павлодар қаласындағы №42 М.Әуезов атындағы мектептің мұғалімі Г. Г. Искакова Қазақстан тарихьн оқытуда жаңа педагогикалық техно-логияларды тиімді қолданып, жақсы нәтижеге жеткен алдынғы қатарлы ұстаздардың бірі. Ол өзі қол жеткізген нәтижелерге төмендегілерді кешенді әрі үнемі қолдануым себеп болды дейді. Олар:
— өтілетін оқу материалын мұқият оқып-зерттеп, іріктеу, про-блемаларды анықтап, оқу міндеттерін тұжырымдап, оларды шешудің ең оңтайлы тәсілдерін қарастыру;
— мұғалім оқушыларды білім алуға "сүйремейді", оларға бағыт береді, сеніммен қарайды, көмектеседі, үйретеді;
— тандалған оқыту формасы мен әдістері оқушылардың таным белсенділігін арттыратындай болуы керек;
— оқушылардың жеке ерекшеліктерін үнемі ескеріп отыру, саралап оқытуды қолдану;
— білімнің, біліктің қалыптасу дәрежесін үнемі бақылап, әділ бағалап отыру;
— сабақ кезінде оқушылармен де, оқушылардың өз араларында да ізгілікті, өркениетті, демократиялық қатынасты қалыптастыру;
— мұғалім тарихи ойлаудың, өзі жасаған қорытындылар мен берген бағалардың дәлелділігінің үлгісін көрсетуі, ұстамдылықтың, шыдамдылықтың үлгісі болуы, басқаша көзқарастарға құрметпен қарауы тиіс;
— қазіргі уақытта таным үрдісіндегі оқушылардың орны мен ролі өзгерді, олардың жеке жауапкершілігіне қойылатын талап едәуір есті т.б.
Г. Ережепова өзінің "Модульдік технология хақында" деген мақаласында (//Қазақ тарихы, 2001, №5) осы технологияны қолдану тәжірибесін ортаға салады. Оның бір модулы орта есеппен 5-12 сағаттық тақырыпты (тақырыбтарды) қамтыйды. Бір модул үшке бөлінеді. Бірінші бөлім кіріспе — 1-2 сағатқа арналады.
Үшінші –қорытынды бөлімге көбіне 2-3 сағат бөледі. Қалған уақыттың бәрі орта диалоггық бөлімге беріледі. Бұл бөлімде оқушылардың тақырыпқа бірнеше рет қайта оралуы қарастырылған (оқыту ойындары, бірін-бірі оқыту және тексеру, өздігінен оқу, өзін-өзі тексеру арқылы), оқу материалын жақсы меңгеруге, қарапайымнан күрделіге, жай тапсырмадан шығармашылық ізденуге мүмкіндік береді.
Әрбір окушы тақырыпты түсіну дәрежесінен білімді жеткізе білу дәрежесіне көтеріледі. Диалогтық бөлімде жаңа материалды оқып меңгеру, танымдық қызметті дамыту үрдісі оқушыларды 2, 4, 7-ден құралатын топтарға бөлу арқылы жүргізіледі, жұмыстың негізгі түрі бірін-бірі оқыту, ойындар арқылы қарым-қатынас жасау.
Модулдік технологияны қолданғанда мұғалім, ұйымдастырушы, ынталандырушы рөлін ғана атқарады.(17)
Осындай жаңа педагогикалық технологияларды тиімді пайдаланушылар қатарына Астана қаласындағы №4 мектеп-гимназия мұғалімі С. Ж. Дүйсеновты, Қызылорда қаласыңдағы №5 орта мектеп мұғалімі Д. Саханованы, Алматы қаласы мектептерінің тарихшы мұғалімдері Л. С. Маркованы (№10), Г. С. Асанбекованы (№159), Г. Жусанбаеваны (№145), Атырау облысының Құрманғазы ауданындағы Ломоносов атындағы мектеп мұғалімі Ж. М. Пауединованы, Өскемен қаласындағы №34 лицей-мектеп мұғалімі Н. Б. Шаронованы т.б. қосуға болады.
Жоғарыда келтірілген және басқа да тәжірибелерді зерттеп қара-ғанымызда жаңа педагогикалық технологияларды қолданушылардың әлі де аз екенін, ал қолданып жүргендердің өздері де көпшілікке тарататындай тәжірибе жинақтай алмағанын байқаймыз. Көбіне жаңа технологиялардың жеке түрлерін қолдану туралы тәжірибелер жазылады, ал оларды оқушылардың дайындық дәрежесін ескере отырып қолдану, біртіндеп күрделендіру, технологияларды өзара байланыстыра қолдану, оларды пайдаланудағы жүйелілік, жоспарлылық жағы онша ескерілмейді.
Ең бастысы — жүргізілген тиімді әдіс, тәсілдің алдын ала жоспарланған мақсатқа, қалай жеткені және оның нақты нәтижесі көмескі. Бұл жерде педагогика ғылымының, оның жеке пәндерді оқыту теориясы мен әдістемесінің де, осы саладағы ғалымдардың да мектеп мұғалімдеріне қажетгі көмекті жеткілікті дәрежеде көрсете алмай отырғанын ескеруіміз керек.
Бұлардың екеуінің де дәлелді себептері бар. Дегенмен келешекте жаңашыл мұғалімдеріміз де, әдіскер ғалымдарымыз да бұл жағдайларды ескергені дұрыс.,
Математика-жаратылыстану бағытындағы пәндерді оқьпуда жаңа педагогикалық технологиялармен қатар жаңа ақпараттық технологияларды пайдалануда біраз тәжірибе жиналды.
Бұл жөнінде қоғамдық-гуманитарлық пәндер, солардың арасында тарих пәні де кенжелеп қалып отыр.
Қазақстан Республикасы дүние жүзінің дамыған елдері сияқты, орта білімді ақпараттандыру жолына түсті. Бірыңғай білімдік-ақпаратгық кеңістік қалыптасып келеді.
Ал, білім беру саласын ақпараттандыру тек қана оқытудың ұйымдастыру формалары мен әдістерін жетілдіріп, өзгертіп қана қоймайды, сонымен қатар бүкіл оқыту үрдісін басқарудың және бақылаудың жаңа әдістерінің пайда болуына жағдай жасайды.
Дұрыс іске қосып, пайдаланған жағдайда ақпаратгық технологиялардың мүмкіндігі мол: мұғалімде де, оқушыда да тез іске қосатын мол оқу-әдістемелік материал жинақталады, оқу матриалының қолдану тиімділігі арттырылады, жеке бағдарламалармен жұмыс істеуге мүмкіндік туады; сабаққа дайындалу мен оны еткізудің тиімділігін арттырады
Мұғалім өзі немесе оқушылардың көмегімен оларға таратылатын дидактикалық материалды көбейтеді, оқушылардың білім дәрежесін қадағалап, бақылауға мүмкіндік береді, оны тестілік тапсырма-сұрақтар бойынша жүзеге асырады, сабақты оған қажетті барлық ақпараттық материалмен қамтамасыз ететін мультемедилік бағдарлама негізінде ұйымдастырады, мұның өзі оқушыларды оқу материалын сапалы меңгеруге жұмылдырады.
Егер ақпараттық технология интернет жүйесімен байланыстырылса мұның өзі оқушылардың қажетті білімдік материалды іздеуіне мүмкіндік береді.
Тарих пәнін оқытуды ақпараттық технологиямен жабдықтауда компьютердің мүмкіндігі көбірек.
Оның өзі де күрделі жұмыс, өйткені көп әрі білікті мамандарды қажет етеді, оның үстіне мектептердегі компьютерлердің бәрі бірдей қалыпты жағдайда жұмыс істеп түрған жоқ.
2001 жылдың аяғына қарай "Иллюстрацияланған Қазақстан тарихы" (ежелгі дөуірден XVIII ғасырға дейін) хрестоматиясы орыс тілінде және 9 сыныпқа арналған "Адам. Қоғам. Қүқық" электронды оқулығы қазақ, орыс тілдерінде дайындады. Бұл үлкен істің басы ғана. Біздің тарихшы мұғалімдеріміз тарих пәнін оқытуда болатын осы жаңалықтарға біртіндеп өздерін дайындай бергені дұрыс.
1.2 Тарих сабақтарында интерактивті оқыту әдістерін қолдану.
Қазіргі алға дамып бара жатқан XXI ғасырдағы қоғам үрдістері бүгінгі өскелең ұрпаққа қат-қабат міндеттер қойды. Солардың бірі білім саласында оқушыларға осы заманғы сай білім жүйесі, білім әдістерімен сабақ беру. Яғни бұл орта мектептерде тарих пәнінен сабақ беруде интерактивті оқыту тәсілдерін қолданудың тиімділігі болып табылады. Оқытудың ойындық формасын тарих сабақтарында қолданып оқыту оқушыларды сол өтіліп жатқан материалдағы заман кезеңіне тереңірек үңілуге, сол кез лебін сезінуге, белсенді лидерлік етуге итермелейді.
Оқытудың ойындық формасына кіретін әдістерге - рөлдік ойындар, конкурстар, жарыстар, тренингтер, интеллектуалдық шолулар, брейнринг т.б. іс-шаралар өз кезегінде оқушылардың осы пәнге деген ынтасын арттырары сөзсіз. Қолданылатын ойын атауларын тізбелесек, олар: «Тарихи шынжыр», «Саяхат», «Жас деректанушы», «XXI ғасыр көшбасшысы», «Проблемалық полемика», «Тесттік конкурс», «Тарихи сахналық қойылымдар», т.б....