Экономика | Қаржылық есеп беруді жасау

Мазмұны
Кіріспе............................................................................................5
I Қаржылық есеп беру негіздері
1.1 Қаржылық есеп берудің маңызы.....................................................................7
1.2 Қаржылық есеп берудің тапсыру мерзімі....................................................12
II Қаржылық есеп беруді жасау бойынша басқа да дайындық жұмыстар
2.1 Қаржылық есеп берудің негізгі қағидалары.................................................17
2.2 Қаржылық есеп беруді түгендеу....................................................................20
Қорытынды..........................................................................................................25
Пайдаланылған әдбиеттер.................................................................................27
КІРІСПЕ
Шаруашылық субъектілері меншік иелігінің кез-келген түрлері нарықтық әрекетке түсуші құқықтық тұлғалар,ұйымдармен меке-мелердің барлығында бухгалтерлік есеп жүргізіледі.Меншігіндегі қаражаттары, мүліктері, қорлары,капиталы, міндеттері, өндіріс дайын өнімдері, тауарлы материалдық құндылықтары, негізгі құралдары,
Айналым қаражаттары,сатып алу мен сату өрісі, шаруашылық жүр-гізу өрдісі бар шаруашылық субъектілерінде бухгалтерлік есеп жүргізу экономикалық қатынастардың басты мәселесіне жатады.Сондықтан бухгалтерлік есепті күрделі жүйе деп түсінген жөн.
Экономикалық қатынастың барлығы есепке алыну керектігі бух-галтерлікесепке тән мәні мен мағнасына алғы шарт және міндетті түрде орындауға тиісті үрді.Мақсаттар мен міндеттердің нақтылы іске асатындығын есептеп ақпарат жүйесін қалыптастыруда бухгал-терлік есептің атқаратын рөлі өте зор.Сондықтан бухгалтерлік есептің алғы шарты экономикалық қатынастарға мұның өзі теориялық зерттеуге басқарудың тиімді жолдарын анықтауға ақпараттар дайындайтын ерекше құрылым.
Қандайда болмасын есеп ақпараттарымен көрсеткіштерінің цифрлар ретінде бергені мен оны экономикалық маңызға ие деп қараған жөн бухгалтерлік есеп нарықтық қатынастарға байланысты іс-әрекеттерді саналы түрде табу мен қолдану,түсіну мен жүргізу үшін ақпараттар жинап тиімді және тиімсіз,маңызды және пайдасыз мәліметтер жүйесін топтастырып белгілі дәрежеде шешім қабылдау үшін көрсеткіштерімен мәліметтер даярлайды. Жалпы қабылданған тәжірибеге қарағанда сонымен қатар жылдар бойы қалыптасқан және көптеген ғалымның зерттеулерінде бухгалтерлік есептің принциптері қолданылады.
Қаржылық есеп берудің деректері бойынша қорлар мен шығындарды қалыптастыруға арналған қаражат көздерінің артықшылығы немесе кемшілігін анықтайды.
Нарықтық қатынастардың қалыптасуы жағдайында кәсіпорынның шаруашылық қызметін қаржыландыруды шектеу барынша күшейтіледі. Соған байлынысты шынайы және объективті қаржылық есеп берудің маңызы арта түседі, өйткені оның көрсеткіштеріне жасалған талдау кәсіпорынның шын мәніндегі мүліктік жіне қаржылық жағдайын анықтауға мүмкіндік береді.
Қаржылық есеп беру мынандай активтерді: неғұрлым өтімді активтерді, жылдам сатылатын активтерді анықтауға мүмкіндік береді. Екінші жағынан, қаржылық есеп берудің дееректері бойынша кәсіпорынның мынадай пассивтерін: неғұрлым жылдам пассивтерді, қысқа мерзімді пассивтерді және тұрақты пассивтерді анықтауға болады. Мұның өзі нарық жағдайында, бәсекелес-кәсіпорындардың ортасында жұмыс жасайтын кәсіпорындар үшін өте маңызды.
Қазіргі нарықтық қатынастар жағдайында есеп беру көрсеткіштерінің рөлі басқару шешеімдерін қабылдау, кәсіпорынның нарықтағы жағдайын анықтау кезінде өте маңызды болмақ. Бухгалтерия цехтардан, қоймалардан, есеп беретін адамдардан құжаттардың толық түскенін тексеруді; ай ішіндегі немесе жыл ішіндегі барлық шығындарды өндіріс шығындарына қосуды; негізгі құралдардың амортизациясын, демалысқа төленетін резервін және басқа мақсаттарға арналған резервті, материалдық емес активтердің тозуын толық есептеуді; алдағы кезеңдердегі шығындарды есептен шығаруды; құндылықтардың барлық шоттары мен топтарында есептік баға бойынша нақты өзіндік құнын, орташа КДШ процентіне ауытқушылықтарын (+,-) есептеп шығаруды; жұмсалағн материалдардың нақты өзінің құнын анықтап, оны өндірістік және басқа шоттарға көшіріп жазуды тексеруі қажет.
I Қаржылық есеп беру негіздері
1.1 Қаржылық берудің маңызы
Қаржылық есеп беру-бұл кәсіпорынның есептік кезеңдегі қаржы шаруашылық қызметіне сипаттама беретін белгілі нысандарға топтастырылған көрсеткіштер жүйесі. Қазақстан Республикасы Ұлттық Комиссиясының 1996 жылғы 12 қарашадағы №2 қаулысына сәйкес барлық кәсіпорындар меншік нысаны мен қызмет түріне қарамастан бухгалтерлік есептің Қазақстандық стандартына көшті. Шаруашылық ету жағдайларының өзгеруіне байланысты кәсіпорынның есеп беру нысандары жетілу жағына өзгереді. Атап айтқанда, есеп беру Халықаралық бухгалтерлік стандарттардың талабына сай келе бастады. Кәсіпорынның, мекеменің қаржылық есеп беруі процессінің соңғы сатысы болып табылады. Кәсіпорынның қаржылық есеп беруінде кәсіпорынның мүлік және қаржы жағдайына сипаттама беретін жиынтық деректер кәсіпорынның шаруашылық қызметінің нәтижелері көрсетіледі.
Нарықтық қатынастардың қалыптасуы жағдайында кәсіпорынның шаруашылық қызметін қаржыландыруды шектеу барынша күшейтіледі. Соған байланысты шынайы және объективті қаржылық есеп берудің маңызы арта түседі, өйткені оның көрсеткіштеріне жасалған талдау кәсіпорынның шын мәніндегі мүліктік жіне қаржылық қаржылық жағдайын анықтауға мүмкіндік береді.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы-ресурстардың қолда барын, орналастырылуын және пайдалануын, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын, баланстың өтімділігін көрсететін көрсеткіштер жүйесімен сипатталатын кешенді түсінік. Есеп беру кәсіпорын мүліктерінің жалпы құнын, шашыратылған құралдардың (яғни, негізгі және өзге де айналымнан тыс) құнын ұтқыр (айналым) құралдардың, материалдық айналым құралдырының құнын, кәсіпорынның меншікті қаражаттарының, қарыз қаражаттарының мөлшерін анықтауға мүмкінідік береді.
Қаражылық есеп берудің деректері бойынша қорлар мен шығындарды қалыптастыруға арналған қаражат көздерінің артықшылығын немесе кемшілігін анықтайды. Бұл орайда кәсіпорынның меншікті, несиелік және өзге қарыз көздері мен қамтамасыз етілгендігін анықтауға мүмкіндік туады. Қаржылық есеп беру кәсіпорынның несиеге қабілеттілігін, яғни оның міндеттемелер бойынша толықтай және өз уақытында есептесе алатындығын бағалауға мүмкіндік береді.
Баланстың өтімділіг кәсіпорын өз активтері мен міндеттемелерді жабу дәрежесімен анықталады. Қаржылық есеп беру мынадай активтерді: неғұрлым өтімді активтерді, жылдам сатылатын активтерді анықтауға мүмкіндік береді. Екінші жағынан, қаржылық есеп берудің деректері бойынша кәсіпорынның мынадай пассивтерін: неғұрлым жедел пассивтерді, қысқа мерзімді пассивтерді, ұзақ мерзімді пассивтерді және тұрақты пассивтерді анықтауға долады.
Мұның өзі нарық жағдайында, бәсекелес-кәсіпорындардың ортасында жұмыс жасайтын кәсіпорындар үшін өте маңызды.
Қазіргі нарықтық қатынастар жағдайында есеп беру көрсеткіштерінің рөлі басқару шешімдерін қабылдау, кәсіпорынның нарықтағы жағдайын анықтау кезінде өте маңызды болмақ. Заңды тұлға болып табылатын кәсіпорын мекеме филиалдардың, өкілдіктердің, бөлімдердің және дербес балансқа бөлінген басқа да құрылымдық бөлімшелердің өндірісі мен шаруашылығындағы мүліктерді қоса алғанда, мүлік пен олардың қалыптасу көздерінің құрамын көрсететін қаржылық есеп беруді жасайды. Қаржылық есеп беру Қазақстан Республикасы Қаржфы министрлігінде әзірленетін және бекітілетін типтік нысандар бойынша жасалады. Атап айтқанда, шаруашылық субъектілері қаржылық есеп беру құрамында мыналарды: кәсіпорын балансын, кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы есеп беруді, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беруді тапсыруға міндетті. Шаруашылық субъектілерінің бастамасы бойынша немесе әріптестерімен келісім бойынша қаржылық есеп беру басқа да есептік деректермен және түсіндірме жазулармен толықтырылуы мүмкін.
Барлық кәсіпорындар, мекемелер үшін есеп беру жылы болып 1 қаңтардан 31желтоқсанды қоса алғанға дейінгі мерзім саналады. Жаңадан құрылған кәсіпорындар, мекемелер үшін есеп беру жылы болып олар заңды тұлға құқын алған күннен бастап 31 желтоқсанды қоса алғанға дейінгі кезең, ал 1 қазаннан кейін құрылған кәсіпорындар үшін келесі жылдың 31 желтоқсанын қоса алғандағы мерзім саналады.
Қаржылық есеп беруді толтыруға қойылатын талаптар: көрсеткіштердің қарапйымдылығы мен түсініктілігі, деректердің шынайылығы; жинақтамалы және талдамалы есеп деректерінің сәйкестігі, есептік көрсеткіштердің жоспарлы көрсеткіштер мен салыстырмалылығы; есептік көрсеткіштердің өткен жылдың осындай мерзіміндегі есепті көрсеткіштер мен салыстырмалылығы.
Қаржылық есеп берудің жасалу дұрыстығына кәсіпорынның (мекеменің) басшы және бас бухгалтер, сондай-ақ жоспар жасау қызметінің басшысы жауап береді. Қаржылық есеп беру мерзім сайын әзірленеді және тапсырылады және пайдаланушылардың кең ауқымының ақпараттарды тұтыну мұқтаждығын қанағаттандырады. Кейбір пайдаланушылардың өкілеттігі болса, қаржылық есеп беруде көрсетілгендерге қосымша ақпараттарды талаб ете алады.
Қаржылық есеп беру қаржылық есептеменің бір бөлігі болып табылады және бухгалтерлік есептің стандарттарымен анықталады.Қаржылық есептемеге түсіндірме жазу,қосымша кестелер және осы есеп беруге негізделген немесе олардан алынған ақпараттар енеді және онымен бірге оқылатын болады.
Шаруашылық субъектілері тоқсандық және жылдық қаржылық есептемені құрылтай құжаттарына сәйкес меншік иелеріне,мемлекеттік салық инспекциясына, мемлекеттік басқарудың басқа органдарына,несие беруші банктерге және басқа шаруашылық субъектілерімен келісімдердің негізінде басқа да мүдделі ұйымдарға тапсырады.Ша-руашылық субъектілері тоқсандық есептемені тоқсан аяқталғаннан кейін 30 күн ішінде,ал жылдық қаржы есептемесін жыл аяқталғаннан кейін 90 күннің ішінде тапсыруға міндетті.
Бюджеттік мекемелер айлық, тоқсандық және жылдық қаржылық есептемені жоғары тұрған ұйымдарға олар белгіленген мерзімдерде тапсырады.Қаржылық есептемені пайданушылар қатарына нақты қазіргі және әлеуетті инвесторлар, кредиторлар, жеткізушілер, қызметкерлер, сондай-ақ министрліктер, ведомствалар және жұртшылық жатады.
Кәсіпорынның, ұйымның, мекеменің жылдық қаржылық есебі мүдделі пайданушылар,сатып алушылар, жеткізушілер, инвесторлар, биржалар, банктер және басқалар үшін ашық баспа сөзде жарияланады.
Есепті жыл аяқталғаннан кейін ашық түрдегі акционерлік қоғамдар, банктер, сақтандыру компаниялары жылдық қаржылық есептемені газеттерде, журналдарда және жекелеген кітапшаларда жариялауға міндетті.Жарияланатын қаржылық есептеме міндетті аудиторлық тексеріске түсіп, оның дұрыстығын тәуелсіз аудитор растауы тиіс.
Қаржылық есеп беру мен бухгалтерлік есепке аудиторлық тексерулер Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда, сондай-ақ Әкімшіліктің немесе шаруашылық етуші объектінің құрылтайшыларының төрттен бірінің бастамасы бойынша жүргізіледі. Материалдық емес активтер бабы бойынша шаруашылық қызметте ұзақ бойы пайдаланылатын және кіріс келтіретін материалдық емес объектілерге кәсіпорынның жасаған шығындары көрсетіледі. Материалдық емес активтерді кәсіпорынның құрылтайшылары (меншік иелері) жарғылық капиталдарға салым есебінде енгізуі. Сондай-ақ кәсіпорын өз қызметінің барысында сатып алуы мүмкін. Бап бойынша бастапқы бағалау кезіндегі материалдық емес активтердің құны, есептелген тозудың соммасы жекелей келтіріледі және қалдық құны көрсетіледі. Материалдық емес активтер баланс валютасына қалдық құнымен енгізіледі. Материалдық емес активтердің тозуы өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құнына олардың бастапқы құны мен ұтымды
Пайдалану мерзіміне қарай кәсіпорын есептеген нормалар бойынша, бірақ кәсіпорын қызметінің мерзімінен аспайтындай болып жатқызылады
Ұтымды пайдалану мерзімін анықтау мүмкін болмайтын материалдық емес активтер бойынша тозу нормасы он жыл мерзімге есептеліп, бірақ кәсіпорын қызметінің мерзімінен аспайтындай болып белгіленеді.
Баланстың Материалдық емес активтер деген бабын қалдық құнымен толтыру үшін 101-Лицензиялық келісімдер, 102-Бағдарламалық қамтамасыз ету,103-Патенттер, 104-Ұйымдастыру шығындары, 105-Гудвилл, 106-Басқалар және 112-Материалдық емес активтердің амортизациясы-бағдарламалық қамтамасыз ету, 113-Материалдық емес активтердің амортизациясы-патенттер, 114-Ұйымдастыру шығындары, 115-Материалдық емес активтердің амортизациясы- гудвилл, 116-Материалдық емес активтердің амортизациясы-басқалар деген жинақтамалы шоттардың ақпараттарын қолдану қажет.
Негізгі құралдар бабы бойынша қолданыстағы, консервациядағы немесе запастағы негізгі құралдар бойынша мәліметтер көрсетіледі. Бұл бап бойынша заңдарға сәйкес кәсіпорынның меншігіне сатып алынған жер учаскелерінің құныда көрсетіледі.Аталған бап бойынша негізгі құралдардың бастапқы құны, тозуы және қалдық құны жеке-жеке көрініс табады. Негізгі құралдардың түгендеу нәтижесі бойынша анықталған бастапқы құны мен қайта есептеу коэффициенттері негізгі құралдарды қайта бағалауға арналған алғашқы деректер болып табылады.Негізгі құралдар баланс валютасына қалдық құны мен енгізіледі. Негізгі құралдар олардың бастапқы құнын тиісті коэффициентке көбейту жолы мен қалпына келтіру құнына дейін қайта бағаланады.
Ұзақ мерзімді инвестициялар бөлімі бойынша баланста кәсіпорынның ұзақ мерзімді инвестициялары, басқа кәсіпорындардың активтеріне (бағалы қағаздар-акциялар, облигациялар) Қазақстан Республикасының аумағында ....