Бухгалтерлік есеп | ҚОРЛАРДЫ БАҒАЛАУ ӘДІСТЕРІ

Мазмұны
КІРІСПЕ
I ТАРАУ.
1.1.Тауарлы-материалдық қорларды бағалау.
1.2. Қоймадағы және бухгалтериядағы тауарлы-материалдық қорларды құжаттық ресімдеу мен қозғалысын есептеу.
1.3. Ыдыстармен жасалатын операцияларды көрсету.
II ТАРАУ.
2.1. Қайта өңдеуге берілген материалдардың есебі.
2.2. Тауарлы-материалдық қорларды түгендеу.
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
КІРІСПЕ
ҚЕБХС (есеп берудің халықаралық стандарттары) сәйкес корлар екі өлшемнің ең кішісімен өзіндік кұнның және өткізудің таза құнымен бағалануы тиіс.
Қорлардың өзіндік кұнына қорларды қазіргі тұрған жеріне дейін жеткізуге кеткен шығындар мен өңдеуге, алуға жүмсалған шығындар кіреді. «Тауарлы-материалдық қорлар» есебі бухгалтерлік есеп стандарттарына (БЕС 7) сәйкес алуға кеткен шығындарға сатып алу бағасы, шеттен әкелу бажы, жабдықтаушы ұйымдар төлеген делдалдық (комиссиялық) сыйақылар, көліктік-дайындау шығындары мен қорларды алуға тікелей байланысты баска да шығындар (саудалық жеңілдіктер, артық төлеуді қайтару және т.б. осындай түзетулер алу шығындарын анықтаған кезде қоса есептеледі) кіреді.
7 БЕС 4 т. Сәйкес тауарлы-материалдық қорларды өткізудің таза құны әдеттегі іс-әрекет барысында қөзделетін сатуы алым бағасына тең минус сатуды ұйымдастыру мен жинақтап, құрастыру шығындары алынады. Басқаша айтсақ, (2 ҚЕБХС 25 т. сэйкес) егер қорлардың өзіндік құны өтелмейтіндей болса, өйткені қорлар бүлінген, толык немесе жарым-жартылай ескірген жэне соған сәйкес бағасы да төмендеген, сондай-ақ сатылым алдындағы әзірліқ немесе өткізуді іске асыруға арналып бағаланған шынғындар өсуі мүмкін болса, материалдар өткізудің таза қүны бойынша бағаланады. Мұндай жағдайда қорлардың баланстық қүны өткізуден немесе материалдық қорларды қолданудан алу қүтілетін сомадан артпайды.
Материалдар алу сәтінде нақты қүны (синтетиқалық есепте) немесе есептік баға (аналитикалық есепте) бойынша көрсетіледі.
Материалдарды алудың нақты құны субъектінің осы қорларды дайындау мен жеткізу шығындарынан жэне сатып алу бағасынан құралады.
Есептік бағалар (алудың жоспарлы өзіндік құны орташа сатып алу бағасымен және т.б.) бойынша материалдарды есептеуде есептік баға ретінде қорлардың құны мен қор алудың нақты құны арасындағы айырма осы шоттағы есептеу арқылы айқындалады.
Баланста материалдар есебі нақты құны бойынша қөрсетіледі, осы баға бойынша олар синтетиқалық есепте, ал аналитикалық есепте - тұрақты есептік бағалармен (келісім-шарттық немесе жоспарлы-есептік) есептеледі.
Тауарлы материалдық қорларды бағалаудың маңызды әсері көп және мен оларды өзімнің курстық жұмысымда тереңірек баяндап өтемін.Осы курстық жұмысты жазуда нақты материалдар қолданылды.
I ТАРАУ.
1.1. Тауарлы-материалдық қорларды бағалау.
Егер материалдарды есептеу келісім-шарттық бағалар бойынша ұйымдастырылса, онда олардың нақты құны осы бағалар бойынша материалдар сомасына қосу көліктік-дайындау шығындары (КДШ) қосылып шығарылады. БЕС-қа сәйкес КДШ құрамына жабдықтау-өткізу ұйымдарына төленген үстеме бағалар, барлық қосымша алымдарымен бірге жүкті тасығаны үшін кіре ақы төлемі, субъектінің қоймасына материалдарды түсіру мен жеткізу шығындары, дайындау орындарында ұйымдастырылған арнайы дайындау кеңселерін, қоймалар мен агенттіктерді ұстауға арналған шығындар, материалдарды алу мен жеткізуге байланысты (жабдықтаушылардан жүк жеткізгендегі субъектінің жүргізушілері, жүк тиеушілер) және іссапар шығындары кіреді.
Егер материалдар есебі алудың жоспарлы өзіндік құны бойынша жүргізілсе, онда қорлардың нақты өзіндік құны осы бағалар бойынша материалдардың құнына қосу, есептік бағалар бойынша құнынан алу нақты өзіндік құнның ауытқулары есептеліп шығарылады. Жоспарлық-есептік бағаларды КДШ жоспарлы мөлшердеғі есепке алынған келісім-шарттық бағалар негізінде субъектінің өзі жасайды.
Егер қорлар есебі жоспарлы-есептік бағалар бойынша олардың құнынан материалдардың нақты құнының ауытқушылықтарын жекелеп есептеп, жоспарлы-есептік бағалар бойынша ұйымдастырылса, мұндай жағдайда субъект жоспарлы-есептік бағаларды материалдық құндылықтардың атауы, түрлері және топтарына орай, сол шекте белгілейді, ал ауыткулар өндірістік қор түрлері бойынша есептеледі жэне ай сайын материалдарды пайдалану есеп шотьша, жұмсалған және босатылған материалдардың (КДШ мен ауытқулар талдаушы есеп шотгарында жекелеп ескеріледі) үйлесімді (прогюрционалды) жоспарлы-есептік құны есебі объектілеріне есептен шығарылады.
Материалдар есебіне. басқа шығындарға қойылатын талаптар 7 БЕС 7-де тұжырымдалған және есепті ұтымды ұйымдастыруға мүмкіндік беретін олардың өзіндік құнын қалыптастыру тұрғысынан шешіледі.
БЕС - 7-нің 6 т. Сәйкес «Тауарлы материалдық қорлардың өзіндіқ құнына: қорларды алуға жұмсалған шығындар, оларды қазіргі тұратын орнына жеткізуге байланысты көліктік-дайындау шығындары кіреді».
Өндіріске босатылған материалдар құнын аныктаған кезде «Тауарлық-материапдық қорлар есебі» 7 БЕС мен ҚЕБХС 2 «Қорлар» ұсынған бағалау тәсілдері қолданылуы мүмкін:
• Орташа өлшемді қрі бойынша - есепті кезенде қозғалысы болған әрбір түрдің, есепті кезең соңында қолданылмағандардың да, өндіріске босатылғандардың да бірлік орташа құнын есептеулер мен анықтауларды қолдануға негізделғен.
• ФИФО - есепті кезең соңында есепте тұрған материалдардың құнын ескеріп есепті кезеңде алғашқы сатып алудың өзіндік құны бойьгаша материалдарды есептен шығаруды болжайды. Яғни алдымен есепті кезең соңында пайдаланылмаған өзіндік кұн анықталады.
• ЛИФО - кейінгі сатып алулардың өзіндік құны бойынша материалдарды есептен шығару ағымдағы кірістер мен шығындардың сәйкестіліғін қамтамасыз етеді және инфляцияның құрылыс қызметі нәтижелеріне ықпалын ескеруге мүмкіндік береді.
• Ерекше теңестіру (идентификация), ұқсастыру - әдетте өзара бірін-бірі ауыстырмайтын және арнайы жобалар, тапсырыстарға арналған тауарлық-материалдық қорлар бірлігінің өзіндік құны есептеледі (жұмсалған материалдарды бағалау мақсатымен әрбір партияны түгендеуді өткізуге жалғасқан, материалдарды партиялық есептеуді ұйымдастыру мүмкіндігі бар болса, қолданылады),
• НИФО - «кейін түсті - бірінші кетті» бағалары бойынша материалдарды есептен шығаруды шамалайды. Бұл тәсілде материалды босату бағасын түскен бағасымен теңестіру үшін түзетулер қажет. Бұл тәсіл орнын толтыру бағасы тәсіліне ұқсас.
• Стандарттық баға - нормативті өзіндік құн. Өндіріске босатылған материалдар стандартты (нормативті) бағалары бойынша бағаланады. Нақты баға мен нормативтінің арасыңдағы айырмашылық жеке шотта жиналады.
Материалдарды әр түрлі тәсілмен бағалаудың кемшіліктері мен артықшылықтарын қарастырайық:
Шаруашылық жүргізуші субъектінің әр түрлі тәсілдерді таңдау, қорларды бағалау мүмкіндігі бар, бірақ тәсіл таңдалғаннан кейін ол дәйекті түрде бір есепті кезеңнен соң екіншісінде қолданылуы тиіс. Алайда материалдың түрі үшін бір ғана тәсілді қолдануға болатынын есте ұстау қажет. Бағалау тәсілдерін таңдауды субъектінің есеп саясаты белгілейді. Егер түйінді негіз болған жағдайда тәсілді өзгертуге болады, мұндайда ауыстырудың себеп-салдарлары қаржылық есеп беруге түсініктеме хат-жазбада түсіндірілуі тиіс.
1.2. Қоймадағы және бухгалтериядағы тауарлы -материалдық қорларды құжаттық ресімдеу мен қозғалысын есептеу.
Қоймадағы материалдық қорлар есебін материалды есептеу карточкаларында жүргізеді (1.1 а. сызба).
Казақстан Республикасы Қаржы министрінің
2004 .ж. 19 наурыздағы №128
бұйрығымен бекітілген
Типтік форма № ТМЗ-6
Карточка номенклатуралық нөмір бойынша материалдардың әрбір түріне жеке ашылады және жартылай толтырылған щш бухгалтериядан материалды-жауапкершілікті адамға қолхат арқылы берілді. Карточкаға жазуды қоймашьшар кіріс және шығыстык кұжаттары негізінде жүргізіледі.
Бухгалтерия белгіленген мерзімде тікелей қоймада жазбаларды тексереді және карточкадағы қалдықтарды бухгалтерлік есеп мәліметтерімен салыстырып, карточканың арнайы жолына қол қояды.
Құжаттарды қабылдау қоймада «Құжаттарды тапсыру реестрін» жасау арқылы іске асады.
Материалды-жауапкершілікті адамның жұмысындағы ауытқулар анықталған жағдайда бухгалтер бас бухгалтерді немесе басшылықты хабардар етуге тиісті.
Ай соңында қоймаға «Материалдар қалдығы кітабы» тапсырылады, оған карточкадан материалдық қорлар қалдығы көшіріледі. Осылайша қоймадағы есеп заттай, ал бухгалтерияда қорлардың сақталған орны бойынша ақшаға шағылып көрсетіледі.
Қоймадан бухгалтерияға түскен «Құжаттарды тапсыру реестрі» тіркелген құжаттармен бірге бағаланады (есептеледі) (8.1-сызба).
Есептің журналдық-ордерлік (8.3, 8.4-сызба нысанында) материалдар козғалысы есебі тізімдемесі (ведомості) қоймалар бойынша материалдық қорлардың қалдығы мен қозғалысы жайлы және материалды-жауапкершілікті адамдар бойынша мәліметтер жинақтап қаржыланатын есеп тізілімі жинағы қызмет етеді. Оған материалдар қалдығы тізімдемесінен, есепті қезең ішіндегі материалдар қозғалысы бойынша жинақтаушы тізімдемелерден, сондай-ақ материалды-жауапқершіліқті адамдардың материалдық есептерінен мәліметтер көшіріледі. Материалдар қозғалысы есебі тізімдемесі синтетиқалық есептің мәліметтерін материалдарды талдаушы есеп көрсеткіштерімен үйлестіруге арналған. Түскен материалдық қорлар құны синтетиқалық шоттар шамасындағы немесе белгіленген есептік топтар бойынша қелтіріледі. Сонымен қатар тізімделсе де алынған материалдардың нақты өзіндік құнының есептік бағалар бойынпіа құннан ауытқулары есебі жүргізіледі, Материалдардын қозғалысын есептеу тізімдемесі сондай-ақ шыгындарды бағыттау бойынша (синтетикалық шоттар, қосалқы шоттар (субшоттар) материалдар шығынын бөлуге де қызмет етеді. Ол еқі бөліктен тұрады.
«Материалдар кірісі бойынша жиынтық мәліметтер мен ауытқулар есебі» атты бірінші бөлігі аи ішінде түскен материалдардын есептіқ құны мен нақты құны бойынша жиынтық мәліметтерді қөрсетуғе арналған. Бұл мәліметтер көлік дайындау мен объектідегі қоймаларға дейін жүк жеткізу бойынша басқа да шығындарды, темір жол алымдарын және тағы басқа «материалдық өткізу бағасынан тыс жүрғізілғен төлемдер де кіретін, материалдық қорларды алу мен дайындауға жұмсалған шығындар ескерілғен әр түрлі журнал-ордерлерден (6, 10, 1, 2, 7, 9 және басқалары) қөшіріледі. Осы бөлікке тізілімдеменің екінші бөлігін материалдар қалдығы құны нақты өзіндік құны мен ай басындағы есептік бағалар бойынша жазылады. Оған ай ішінде түскен материалдар құны қосылады. Сонан соң нақты өзіндік құнның есептік бағалар бойынша құннан ауытқулары сомасы мен проценті анықталады.
Ауытқулар сомасы дегеніміз - осы қөрсеткіштер арасындағы айырмашылық, ал ауытқулар проценті - ауытқулар сомасының материалдардың есептік құнына қатынасы. Ауытқу «+» немесе «-» белгісімен болуы мүмкін.
Ауытқулардың орташа процентін анықтау үшін мынандай формаула бойынша есеп жасалады:
мұндағы П - материалдардың нақты өзіндік құныньщ есептік баға бойынша құнынан ауытқу проценті;
ООМ - аи басындағы материалдар қалдығы бойынша ауытқулар;
ОПМ - ай ішінде түсқен материалдар бойынша ауытқулар;
ПМУ - есептік бағалар бойынша (ішкі ауыстыру сомасын есепетемеғенде);
ОМУ - есептік бағалар бойынша ішкі ауыстыру сомасындағы (есепсіз) ай ішінде түскен материалдар.....