Өндіріс | Жұмыртқа өнімі

Мазмұны
Кіріспе
І. Негізгі бөлім
1.1. Жұмыртқа өніміінің қолдану аймағы және мәні
1.2. Жұмыртқа өнімінің сапасына қойылатын талаптар
1.3. Жұмыртқа өнімінің қасиеттері мен оларға сипаттама
Техника қауіпсіздігі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
ХХ ғасырдың 2-жартысынан бастап көптеген елдерде құс жұмыртқасының өндірісті қолдану кең етек алуда. Жұмыртқа шаруаларының негізгі құраушылары үлкен құс фабрикасымен құс фирмалары, комбикорм заводтары және жұмысқа өңдеу заводтары. Қазіргі кезде көптеген елдер жұмыртқа шаруашылығымен айналысып жатыр. Интернет арқылы басқа елдердегі жетістіктерді қолдануға болады.
Тауық жұмыртқасы – табиғи құнды азық. Соңғы 20-25 жылдарда жұмыртқа шаруашылығы кең алып келеді. Мысалы: 2003 жылы 55,8 млн тонн (ол деген сөз 930 млрд түйір жұмыртқа) оның 6 % инкубаторлық ыжұмыртқалар. Қазіргі кезде Қазақстанда жұмыртқаның көптеген өнімдері сауда орталықтарында көбейіп келеді. Жұмыртқаның ұтымды жері оның басқа өнімдерге қарағанда арзандығы және оны қарапайым халықтың тұтынуы. Қазіргі кезде мекендер 12 айда 300-330 жұмыртқа басып шығарады. Ол өте жақсы көрсеткіш. Тауық жұмыртқасының жоғарғы өнімділігін құрама жемдер қамтамасыз етеді. Ол құс шаруашылығының 60-70% жұмыртқа өнімінің шығыны болып табылады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау орталығының (В.О.З) кеңесі бойынша 1 адам басына 1 жылда 183 жұмыртқа қажет. Қазіргі кезде жұмыртқа өнімділігі 1 жылға 142 жұмыртқа (адам басына) болып отыр. Сондықтан көптеген елдерде жұмыртқа шаруашылығы дамып келеді.
Қазіргі кезде көптеген Европа елдерінде Мысалы: АҚШ-та, Канадада, Жаңа Зелондияда және Жапонияда сауда орталықтарында тұтынушыға ондаған жұмыртқа түрін ұсынады. Ол жұмыртқа дәрумендері және каротинмен қамтамасыз етілген. Онда селен, иод, ПНЖК бар. Бірақ ондай жұмыртқалар аз өндіріледі. Оның бағасы 2-3 есе қымбат (қарапайым жұмыртқаға қарағанда). Мысалы: Ресейде «Сеймовское» құс фабрикасында (Нижный Новгороде) А және Е дәрумендерімен каротиналидпен, биосиленмен қаныққан құс жұмыртқасын шығаруда. Олардың аттары «молодильные» деп аталады.
1.1. Жұмыртқа шаруашылығы өзінің тез айналымына байланысты өзін-өзін тез өтейді және өндіріс дамуына тез үйреніседі. Жұмыртқаны көптеп шығару өнеркәсібі көп жер көлемін қажет етпейді және агроөнеркәсіптік сұранысқа жауап береді. Қазіргі кезде жұмысқа шаруашылығы агроөнекәсіптік нарықтың толық мүшесі болған. Оған дәлел, үлкен құс фабрикаларымен құс фирмалары майда шаруашылықтарды жұтуда. Құс фирмалары мен фабрикалары үлкен аралас жем зауыттары мен және техника жабдықтарымен қиындықсыз қарым-қатынас орнауда.
Жұмыртқа өнеркәсібі ХХ ғасырдың ІІ –жартысынан бастап, жеке сала болып бөлінген. Соңғы 25 –жылдықта жұмыртқа өндіру 2-есеге көбейген. (WorId PouIti’ s sciens journaI, Egg Industri, «Птица и птицепродукты», «Птицеводство» журналдарының статистикасы бойынша) 2003 жылы жұмыртқа өнімі 55,8 млн тоннаға жеткен. Жұмыртқа шаруашылығы айқын өзгерістер 1990-2003 ж аралығында болған.
2003 жылы жұмыртқа шараушылығындағы 5 алдыңғы қатарлы мемлекет Қытай, АҚШ, Жапонияя, Үндістан, Ресей 34,2 млрд. жұмыртқа өндірді немесе дүниежүзілік өнімнің 2/3 өндірілді. Жоғарғы өнімге қол жеткізген негізгі ел Қытай болып табылады. Ол бір жылда 15,77 млн. тонна жұмыртқа өндіреді. Европа одағында жұмыртқа өнімділігі өзгеріссіз, бір жылда 5,2 млн. тоннаны құрайды.
Қазіргі кездерде жұмыртқа өндірісін тиімді дамыту үшін экспорт мәселесі қарастырылып жатыр. Жұмыртқа транспортировкасының ең тиімді жолдары алғашқы мәселе болып тұр. Жұмыртқа шаруашылығына тиімді әсер еттетін 3-фактор бар:
1) Жоғарғы өнімді кросс тауықтары
2) Толық аралас жем рационы
3) Жоғарғы және жаңа технологиялар арнайы құрал-жабдықтар.
Алғашқы және негізгі жұмыртқа шаруашылығына әсер ететін негізге - будандастыру жатады. Дүниежүзінің ірі компаниялары тауықтарды әрдайым будандастырып, жаңа жұмыртқа шаруашылығына бейім кросс тауықтарын дайындайды. ХХ ғасырдың басында көптеген майда шаруашылықтарды біріктіріп, АҚШ-та «Авиаген» ірі холдинг компаниясы құрылды.
Қазіргі кезде ол компания дүниежүзіндегі жарты жұмыртқа шауашылығын 44% -ін арнайы будандастырған аталық және аналық (325 млн. бас) тауықтармен қамтамасыз етеді.
Қазіргі кезде Авиаген дүниежүзіндегі 85 елмен қарым-қатынаста. Авиаген компаниясы ең жақсы инкубациялық жұмыртқа мен қамтамасыз етіледі және ең жақсы крос тауықтарымен қамтамасыз етіледі. Ең жақсы жұмыртқа өнімін өндіретін ел Қытай елі. Ол 15 жыл қатаврынан рекордтық тауық өнімін шығаруда. Жұмыртқа өнімінен Қытай дүниежүзілік үздік лидер болып табылады. 2002-2003 жылдарының өзінде-ақ Қытай жұмыртқалары 25 млн. тоннаға немесе дүниежүзінің 45 % құрады.
1.2. Жұмыртқаның сапасын анықтау үшін, негізін сезім анализаторлары құрайды. Оны көзбен, иіс, дәм және есту арқылы анықтаймыз. Жұмыртқа шаруашлығының сапасын бір-біріне ұру арқылы байқауға болады.
Жұмыртқаға дегустация жасау үшін 5-11 адам дайындайды. Ол дегустация жұмыртқаның дәмін сыртқы, ішкі құрамын анықтайды. Ал егер жұмыртқаның сіңімділігімен, құнарлығын анықтау үшін лабораториялық тексерулер жүргізіледі. Жұмыртқаны дегустациядан өткізу үшін оны асады, қуырады және де 5 балдық система арқылы бағалайды. Жұмыртқаның жоғарғы сапасын оныың салмағы, саруызының қалыңдығы оның түсі, ауа қуысы мығым, тегіс бір түсті қауашағы анықтайды. Жұмыртқаның сыртқы түрінен дәмі мен исін анықтау қиын. Жұмыртқаның дәмін келтіретін сары уыздағы липидтер болып табылады. Жұмыртқаның иісі, дәмі, сңімділігі тауықтың биологиялық ерекшелігіне байланысты және тағамға (комбикорм) байланысты. Тауық фермасындағы негізгі мән берілетін нәрсе ол – микроклимат. Жаңа туылған жұмыртқалар бөлек иістерді тез сіңіреді. Сондықтан кепелерді таза ұстаудың жұмыртқа сапасына маңызы зор.
Жұмыртқаны сақтау және оның сапасы
Жұмыртқа сақтаудағы негізгі мән берілетін нәрсе температура мен ылғалдылық. Егер ылғал көп болса, қабыршақтың сыртқы қабығының сапасы төмендейді. Жұмыртқаны төмен температурада сақтайды. Ол микроорганизмдердің дамуын және жұмыртқадағы физикалық, химиялық өсгерістерді тоқтады. Жұмыртқаның үлкен партияларын склаттарда 25 күнге дейін сақтайды. Склаттың іші желдетіліп, иіссіз болуы керек. Орташа температура 8-100 С. Орташа ылғалдығы 80-85 %. Ал егер жұмыртқаларды көп сақтайтын болса, температураны 0,20С-қа түсіреді. Жұмыртқа кәрі болған сайын онда сары уыз бен ақуыз азайып, ауа қабығы көбейеді. 20-25 күн сақталынған жұмыртқада ауа қуысы 10 мм болады. Егер сары уыз қабыршаққа жақын орналасса, ақуыздың түрі бұзылса, ол жұмыртқаның уақытынан өткенін білдіреді.
Жұмыртқа категориясы Жұмыртқа
үлкендігі Жұмыртқа
салмағы
XL өте үлкен жұмыртқалар (экстра) 75 г және одан жоғары
L Ірі 63-75г дейін
M Орташа 53-63 г –ға дейін
S майда 53 г төмен
Жұмыртқаларды салмағы мен құнарлығына байланыста диеталық және асханалық болып екіге бөлінеді. Диеталықтарды - Д. Асханалықты –С деп белгілейді.
Жұмыртқаның сыртқы қорапшасына жоғарғы (В) терімді (О), 1,2,3- ші сорт қылып бөледі. Барлық жұмыртқалар ГОСТ-303363-96 сұранысына жауап беру керек. Жұмыртқаның сапасын Хау единицасымен анықтайды.
2.3. Құс жұмыртқасы (OVO) – басқа жауарлардан бөлек, құрамы жағынан қиын аналық жұмыртқасы, ол ұрықтанғаннан кейін аналықта бір күн сақталады. Эмбрионның дамуы 20 –күн инкубациядан өтеді. Құс жұмыртқасының құрылымында көптеген ортақтық бар.
Жұмыртқаның ішіндегілері, былайынша айтқанда сары уызы мен белогы, қауыз ішінде болады. Қауыздың сыртынан жұқа кутикула деп аталатын пленкамен қаптаулы болады. Ол негізінен қауызға күңгірт түс беретін муциннен тұрады. Кутикуланы сүрткен кезде қауыз жарқырай түседі. Қауыздың ішкі жағында қос қабатталған эластикалық пленка болады. Оны қауыз астындағы қабыршық деп атайды. Ол қабат бір-біріне тығыз жабысып тұрады, тек жұмыртқаның тұқыл бастарында қос қабат түйіспей ауа қуысын қалдырады. Қауыздың сыртқы және ішкі қабыршықтары ауа өткізіп тұрады, сондай-ақ ол ауа қауыз саңлауы арқылы да өтеді. Жұмыртқаның үшкірлеу ұшына қарағанда тұқыл ұшында бір шама үлкендеу саңылау болады. Саңылау арқылы ылғал буға айналып ұшады да, жұмыртқа ішіндегілер азая түседі. Сөйтіп, оның есесінен ауа қуысы кеңейеді.
Жұмыртқаның химиялық құрамының түр ерекшеліктері де болады.Тауық пен күрке тауық жұмыртқаларымен салыстырғанда суда жүзетін құстардың жұмыртқаларында суы аз, майы көп болады. Тұтас жұмыртқаға қатысы бойынша құрғақ және органикалық заттар сары уызда көбірек болады. Сары уыздағы органикалық заттардың негізгі бөлігін майлар мен протеиндер құрайды, онда көміртегі едәуір аз. Сары уызда макро –және микроэлементтерде, сондай-ақ барлық майда және суда еритін көптеген витаминдер де баршылық. Жұмыртқа белогындегі органикалық заттардың негізгі құрамы протеиндерден (10-12%) майлардан, көміртегінен және бірнеше есе аз минералды заттардан тұрады. Жұмыртқада барлық алмастыруға келмейтін аминқышқылдары, энергетикалық заттар, қаныққан және қанықпаған май қышқылдары болады. Минералды заттардың көп бөлігін кальций, магний, калий, хлор, натрий, күкірт пен темір құрайды, аз....