Топырақтану | Дайын өнiмдi сату шығындарының есебi

Мазмұны

КIРІСПЕ.................................................................................................................. 4

1-БӨЛIМ. ӨН1МД1 ӨТКIЗУ БОЙЫНША ШЫҒЫНДАРДЫ
ТЕОРИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДАН ЗЕРТТЕУ
1.1. Өнiмдi өткiзу процесi мен өткiзу шығындарының жалпы түсiнiгi,
маңыздылығы және түрлерi .......................................................................... 6
1.2.Зерттелетiн кәсiпорынның сипаты мен құрылымы және өнiмдi өткiзумен
байланысты шығындарының құрамы ( «Восход»ААҚ АФ)...................... 17

2-БӨЛIМ. ӨНІМДІ ӨТКIЗУ ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ БУХГАЛТЕРЛIК
ЕСЕБIНІҢ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI МЕН ӘДIСТЕМЕЛIК НЕГIЗДЕРI.
2.1.Сату шығындарының бухгалтерлiк есебiн ұйымдастыру......................... 25
2.2.Жөнелтiлген өнiм, көрсетiлген қызмет орындалған жұмыспен
байланысты және басқа да сату шығындарының есебiн жүргiзу............... 37

3-БӨЛIМ. КӘСIПОРЫНДАҒЫ ӨНIМДI ӨТКІЗУ ЦИКІЛІНІҢ АУДИТI
МЕН КӨРСЕТКIШТЕРIН ТАЛДАУ.
3.1. Кәсiпорын жұмысын бақылау қажетілігі.................................................... 53
3.2. Өнiмдi өткiзумен байланысты сауда шығындарын тексеру......................57
3.3. Кәсiпорытндағы өндiрiс пен сауда операңияларын талдау, және олармен
байланысты шығындарды тиiмдi пайдаланудың жолдары .......................68

ҚОРЫТЫНДЫ................................................................................................... 77

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР............................................................. 79
КIРIСПЕ
Бүгiнде бухгалтерлiк есебi басқару жүйесiнде ең басты бiр орын алады. Ол кәсiпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарүшллық үшiн негiз бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа да өндiрiс процесiн шынайы көрсетiп бередi. Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есебi бухгалтерлiк есеп Стандарттарына және субъектiлердің қаржылық - шаруашылық қызметiндегi бухгалтерлiк есеп шоттарының Бас есеп жоспарында бекiтiлген жалпы қағидалары мен ережелерiнiң негiзiнде құрылады және ол бүкiл алынған ақпараттарды пайдаланүшылардың талабына, қызметтiң құрылымына, ұйымның нысанына, айрықша ерекшелiгiне есептiң сәйкәс келуiн қамтамасыз етедi.
Шаруашылық жүргiзудiң қазiргi жағдайында шаруашылық жүргiзүшi субъектiнiң күрделi экономикалық тетiгiн нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай-ақ толық, сенiмдi ақпаратсыз басқару жүйесiн iс жүзiнде жүзеге асыру мүмкiн емес.
Экономиканың барлық саласындағы кәсiпорындардың иелерi мен еңбек ұжымдары шикiзат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндiрiс қалдықтарын азайтуға, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнiмдерiн өндiруге, оның сапасын көтеруге , өзiндiк құнын төмөндетуге, қоршаған ортаны сақтауға мүдделi.
Есепке алынған ақпараттардың көмегiмен шаруашылық жүргiзүшi субъектiлердiң және олардың құрылымдық бөлiмшелердiң қызметiн жедел басқару үшiн , экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшiн , сөйтiп , ел экономикасының даму заңдылықтарын зерделеу және зерттеу экономикалық тетiктiң бiрi ретiнде пайдаланады.
Берiлген дипломдық жұмыстың негiзгi мақсаты — кәсiпорынның өнiмдi өткiзумен байланысты шығындарының бухгалтерлiк есебiн кәсiпорын тұрғысынан зерттеу және оның тиiмдi жолдарын қарастырып, ұсыныстар жасау.
Зерттеу барысында берiлген мақсаттарға жету үшiн келесiлердi қарастыру қажет :
- өндiрiс және сату бойынша шығындардың бухгалтерлiк есебiн реттейтiн бастапқы нормативтерге талдау жасау;
- өнiмдi өткiзумен байланысты шығындардың құрамын қарастыру;
- ондағы бухгалтерлiк есептiң реттiлiгiмен өнiмнiң өзiндiк құнын талдау; өнiмдi өндiрумен және өткiзумен байланысты операцияларға талдау жасау;
- зерттелетiн кәсiпорынға қысқыша сипаттама берiледi және сауда операцияларының аудитi жүргiзiледi.
Берiлген дипломдық жұмыстың зерттелетiн объектiсi болып - “Восход” акционерлiк қоғамы болып табылады. Ал зерттеу пәнi – кәсiпорындағы өнiмдi өткiзумен байланысты шығындарға талдау жасау. Жұмыс барысында Қазакстан Республикасының нормативтiк-құқықтық құжаттары «Восход» АҚ-ның қаржылық және бухгалтерлiк есеп берулерi , оқу — әдiстемелiк құралдар, кiтаптар, түрлi бухгалтерлiк бұйымдар қолданылады.

1-БӨЛIМ. ӨН1МД1 ӨТКIЗУ БОЙЫНША ШЫҒЫНДАРДЫ
ТЕОРИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДАН ЗЕРТТЕУ

1.1 Өнiмдi өткiзу процесi мен өткiзу шығындарының жалпы түсiнiгi, маңыздылығы және түрлерi
Өнiм өндiрүшi кәсiпорындардың өндiрiлген өнiмдердi сату жөнiндегi операциялар жиынтығын сату процесi болып табылады. Өндiрілген өнiм басқа кәсiпорындарға сатылады, ал сатып алүшы кәсiпорын өндiрүшi кәсiпорынға тиiстi баға бойынша ақшасын төлейдi. Нарық экономикасына байланысты бағаның көптеген түрлерiқолданылады. Сөндықтан да сатып берүшi мен сатып алүшылар арасында екi жаққа да ұтымды келiсiм шарт жасалынып , осы шарттағы шаралар бойынша сату процесi iске асырылады . Келiсiм шарттың баптарында сатылған өнiмнiң көлемi, мерзiмi, бағасын, есеп айырысудың түрi, шарт бұзүшыларға қолданылатын шара т.с.с. көрсөткiштер болады.
Дайын өнiмдер арнайы жоспарға және мерзiм бойынша келiсiм шартпен қамтамассыз етiлген шараларға сай сатылады. Сату процесiнiң бастапқы кезеңi дайын өнiмдердi сатып алүшыға қарай жөнелтiп, тиеп жiберген уақыттан басталады. Дайын өнiмдердi сатуға жiберiлген мерзiммен, бұл өнiмдер үшiн төленетiн қаражаттарының уақыты бiрдей кезеңде сай келмейдi. Сөндықтан сатүшы кәсiпорынға, сатып алүшы кәсiпорындық ақша қаражаты келiп түскенге дейiн жөнелтiлген өнiмдердi өндiрүшi кәсiпорындардың меншiгi ретiнде есепте тұрады. Ол үшiн бухгалтерлiк есеп счетында «Жөнелтiлген тауарлар орындалған жұмыстар мен қызметтер» деп аталатын арнайы счет берiлген.
Сатып алүшыларға жөнелтiлген өнiмдер үшiн кәсiпорынның есеп айырысу счетында ақша қаражаты келiп түссе бұл өнiмдердi сатылған өнiмдер деп атайды. Өнiм қоюшы және сатып алүшы кәсiпорындар арасындағы келiсiм шартқа және жоспарлы төлемдердiң орындалуына сай дайын өнідердің жөнелтiлген уақыттан бастап сатылған өнiмдер көлемiне жатады. Құны төленген, бiрақ та сатып алүшыларға жөнелтiлген өнiмдердiң құнын сатылған өнiмдердiң жалпы көлемiне қосуға болмайды. Сондай-ақ ақшасы төленiп, өнiм қоюшы кәсiпорынның жауапкершiлiгiнде сақтауға қалдырылыған өнiмдер де сатылған өнiмдер құрамына енбейдi.
Кәсiпорындардың дайындау процесiнде басталған қаржы айналымының айналысы дайын өнiмдердi сатқан кезде аяқталады. Сату процесiнiң мерзiмi мен шапщаңдығы айналым қорларының айналысына тiкелей есер етедi. Сөндықтан өнiм өндiрүшi әрбiр кәсiпорын өз өнiмдерiн тез арада жөнелтiп, сату үшiн шаралар белгiленуi қажет. Өнiмдердiң дер кезiнде сатылуының нәтижесiнде қор айналысы шапшаңдап, кәсiпорынның қаржы жағдайын жақсартады. Өнiмдердi тез арада жөнелту, сатылатын орындарды белгiлеу, есеп айырысудың тиiмдi жолдарын қолдану, таза пайда табудың тиiмдi әдiстерiн пайдалану әрбiр өнiм өндiрүшi кәсiпорындардың мақсаты болып табылады. Өз уақтында өнiм өндiрiп, бұлардың сапасы бұзылмай тұрғанда саудалап — сату арқылы аяқталмаған өндiрiстi iске асырады, тұтыну заттарының ассортиментi жақсарады, қоймалардағы қажеттi заттарға өз мәнiнде шек қойылады. Тауар өткiзу немесе сауда — саттық iсi тауар өндiрумен шаруашылық жарыса жүретiн байырғы кәсiп түрлерiне жатады. Алып — сату процесi еңбек белiсi заңдылықтарына қарай бейiмделiп, дербес әрекет етедi. Тауар өткiзу өндiрiс процесiнiң нәтижесiн жүзеге асыратын кәсiп ретiнде көрiнедi. Дәлiрек айтқанда ол тауарды тұтынүшы ортаға жеткiзу iсiнде шешүшi роль атқару арқылы өндiрiс кәсiбiнiң тағдырына тiкелей қатысты болады. Тауар саудасы өндiрiс процесiнiң даму қарқыны мен деңгейiне және көлемiне, сонымен қатар сұраныс пен ұсыныстың салыстырмалы қалпына, яғни нарықтық коньюктүраның тауармен толықтырылу дейгейiне байланысты көлем мен сапа жағынан ғана емес, өзiнiң маңыздылығы жағынан үнемi өзгерiп отырады. Осылайша сұраныстың ұсыныстан басым түсуi — тауар жетпеуi және тауарлық игiлiктердi жоспар арқылы бөлу оның атқаратын қызметі тек тауар қөзғалысы мен оны жеткiзудi қадағалау ауқымына ғана қалады.
Тауар өткiзу жүйесi тауар молшылығы немесе нарықтық экономиканың әбден орнықан тауар таңдап алу үшiн кең мүмкiндiк жасалынған кезде, тауар сатүшының тұтынүшыны өз жағына тарту жолында өз бәсекелестерiмен күреске түскен немесе әзiр тұрған жағдайында күшiне енедi.
Бәсекенiң тауар өндiру және оны сату барысында пайда болатыны белгiлi. Ал бәсеке жағдайында жетекшi орын тауар өткiзу процесiне тең болады. Бәсеке барысында тауар түрлерiнiң сәттi таңдалып алынғаны сол тауарды сатқан кезде ғана дәлелденетiн болады. Тiптi таңдаулы тауар өндiрiлген күннiң өзiнде де, бұл тауар сауда бәсекесi жағдайында нарық конюктүрасын немесе бағаның өзгеруiне байланысты өтпей қалып өндiрiс көздеген мақсатына қол жеткiзе алмауы мүмкiн. Демек, өндiрiстiң табыстылығы қашанда өз тауарының өтiмдiлiгiне байланысты. Ал тауар өткiзу iсiнiң нәтижелiк деңгейi өндiрiстiң нарықты тереңдей сегменттеуге негiзделуiне тәуелдi болады.
Қоғам тауар алмаспай тұра алмайды. өйткенi адам бар жерде бiрдеңеге қажетілік те бар. Ешбiр өндiрiлмейтiн жағдай өзiнде, әлдененi сатып алмай немесе сатуға ұсынбай өмiр сүру қиын. Олай болса, материалдық тауар жоқ жерде - адам еңбегi оның бойындағы қабілет - дарын тауарға айналады немесе ол қажетілік мұқтаждыққа алмастырылады. Мiне, тап осы жағдайда сауда – саттық тауар өндiрiсiнiң ырқынан шығып, адам игiлiгi үшiн өз бетiмен қызмет ете бастайды, яғни тәуелсiздiк нышанын танытады.
Өндiрiс тауар алмасуынсыз өз маңызын жояды дей тұра, екi арадағы табиғи байланыстың мәнiн кемiтуге болмайды. Ол, шешүшi межеге тауар ұсынысы сұраныс қарқынынан басым түскен кезде ғана қол жеткiзе алады. Сұраныстың өсуi көп ретте табиғи ситуацияға, ал технологияның дамуы ғылыми техникалық жетiстiктерге баланысты болады. Демек, бұл өзара салыстыруға келмейтiн уақтында өрбуi себептi көп жерде олардың арасында сәйкестiктiң болмауы - объективтiк заңдылық. Осылайша тауар өндiрiсiнiң тұтынудан басым түсу тенденциясының барған сайын арта түсуi тауар өткiзу проблемасын күрделендiре бередi. Мұның ақыры қажетті мөшерден артық өндiрiлген тауарлардың дағдарысын жақындата түсiрерi сөзсiз. Бiрақ бұл проблеманы шешудiң соңғы кезеңi емес. Өйткенi жинақталған тәжiрибе мен қолда бар озат технологияның дамуы үстiнде тауар артықшылығы дағдарысы не ұзакка созылады немесе бұл жағдай жиiжиі қайталанып, технологияның даму қарқыны iркiп отырады.
Тауар өткiзу немесе коммерциялык әрекеттер, бiр жағынан, халық қажеттiгiн өтеудiң негiзi бола отырып, екiншi жағынан, ол қоғам дамуындағы барған сайын шиеленiсiп келе жатқан проблемаға айналуы себептi маркетингтiк зерттеулер мен шешiмдерге зәрулiк танытуда.
Тауарды дер кезiнде, алдын ала белгiленген көлем мен сапа бойынша өзiне тиесiлi орынға жайғастыра бiлу — бiр жолғы немесе бiр жақты шешiле қоятын мәселе емес. Тауар табыстылығы өндiрiс процестерiнiң барысында алдын ала анықталатын болуы керек. Ал оның келесi кезеңдерiнiң нәтижелілігі нарықта қалыптасқан бәсеке мен баға деңгейiнде, тұтынүшылардың мүмкiндiктерiне, яғни сегмент сенiмдiлiгiне, тауар өткiзудi ынталандыру шараларының дұрыстығына делдал фирмалардың iскерлiгiне т.б. байланысты. Сол себептi тауар өткiзу проблемасы тап осы аталған мәселелердi кешендi түрде талап ететiн аса жауапты жұмыс болып табылады.
Тауар сату проблемаларының маңыздылығын жете түсiнетiн елдерде бұл саланың қызметкерлеріне айрықша көңiл бөлiнедi. Олардың қатарын тауар өткiзу бойынша жүргiзiлетiн коммерциялык жұмыстарға творчестволық тұрғыдан қарайтын потенциалдық тауар алүшыларды iздестiру iсiнде тәжiрибесi мол, сондай сатылатын тауар ассортименттерi жөнiнде жан-жақты техникалык бiлiмi бар жоғары дәрежелi мамандармен толықтырылып отыруын басты назарда ұстайды.
Тауар өткiзу сауда — саттықа қатысты қызмет көрсетудiң, өндiрiс пен тұтыну әдiстерi арасындағы мүдделi мақсаттары ерiктi қатынастар негiзiнде жүзеге асырудың кеңейтiлген жүйесi болып есептеледi. Тауар өндiрүшiлер мен тауар пайдаланүшылар арасында олардың кәсiби ерекшелiктерiне сәйкес iзгi ниеттiлiкпен бiрге, сейкессiздiктер де орын алады. Бұлар: бiрiншi жақтың өндiрген тауарының көлемi мен сапасының — екiншi жақтың тұтыну талаптарынан айырмашылтары тауар өндiру және оны сатып алудағы мүдде алшақ т.б. Ал осыларды өзара үйлестiре отырып, сұраныс пен ұсыныс арасындағы к қатынастарды жалғастыру тауар өткiзу жүйесiне тән еңбек жемiсi болып табылады. Сондықтан тауар өткiзу қызметі кез-келген өнiмнiң дайынқалпында нарыққа түсуi кезiнен бастап, оны тұтынүшы сатып алуынан – соңғы қызмет көрсету процесi бiткенге дейiнгi уақтында iстелген әрекеттiң жиынтығы деп аталады. Тауар өткiзу қызметі тауардың айналымға түсетiн жалпы тұтынатын түрiне немесе оның өндiрiс процесiнде қолданылатынына немесе ауылшаруашылық өнiмдерi екенiне қарамастан, көп ретте қажетті аралык кезең болып есептеледi. Тауар өткiзу саясатының басты мiндетi-ұтымды тауар қозғалысы қамтамассыз ету. Бұл міндеттердiң құрамына: өндiрiлген өнiмдердi өткiзу мекемелерiн ұйымдастыру, көтерме және бөлшек сауда дүкендерiн ашып, тауар сақтау қоймаларын техникалық қызметі көрсету пункттерiн салу, тауарды тасымалдау бағыттарын белгiлеу және оны ұйымдастыру, т.б. кiредi. Тауар өткiзу жүйесiне: сауда-саттық келiсiмдерiн дайындау және жүргiзу, келiсiм-шарттар жасау мен оның орындалуын бақылап отыратын коммерциялық жұмыстар да жатады.
Сауда - экономиканың сезiмтал элементi. Әр түрлi нарықтық қарым-қатынастар коньюктуралық тербелiстер баға саясатындағы өзгерiстер сауда жүйесi арқылы өндiрiстен тұтыну процестерiне жеткiзiлiп, оларға әсерiн тигiзедi.
Сауда - өндiрiс пен тұтынуды уақтында талабына орай үйлестiруге күш салатын күрделi жүйе. Тауарлардың айналым көлемдерiне және тауар қоғалысындағы маңыздылығына қарай - бөлшек және көтерме сауда түрлерi бөлiнiп шығады.
Бөлшек сауда тауардың қай жерде, қашан және қандай әдiспен сатылғанына қарамастан оны тiкелей тұтынүшыға жеткiзу жүйесi болып табылады. Бұдан басқа ешбiр мекеме ондай дәрежеде тауар алүшылардың мұң –мұқтажына етене жақын тұрмайды. Бөлшек сауда күнделiктi және болашақ тауар тұтынуға қатысты тенденцияларды да тереңiрек түсiнуге көмегiн тигiзедi. Сауда саласындақандай да бiр өзгерiс болсын, ол алғашқы бөлшек саудаға бiр соқпай өтпейдi. Сондықтан бөлшек сауда жүйесi мұндай өзгерiстерге алдын ала әзiрлiк танытып, соған байланысты туындайтын проблемаларды шешудiң әдiс-тәсiлдерi мен стратегиясын қарастыруды кешiктiрмей қолға алады. Әйтсе де стратегияны өзгерту жөнiнде шешiм қабылдау барысында өз тұтынүшылары санасына сiңiп қалған бөлшек сауданың қоғамдық бейнесiн бiржола ұмыттыру оңайға түспейдi...
Бөлшек сауда жүйесiнде көптеген шағын, орташа және iрi сауда орындары болуы мүмкiн. Тұтынүшылар, әсiресе, кiшiгiрiм дүкендердiң қызметін бағалауға келгенде айрықша белсендiлiк көрсетедi. Өйткенi мұндай сауда орындары қашанда сиректеу кездесiп, жаңа үлгiлерге жылдам көшуге бейiм келедi, ең бастысы - тауар алүшылардың оларға деген сенiмдiлiгi айкын көзге түседi.
Қазiргi танда тұтынүшының өзiне - өзi қызмет көрсетуiне бейiмделген дүкендер саны көбейiп келедi. Өйткенi мұндай дүкендердегi тауар түрлерiнiң бағасы бiршама төмен әрi тұтынүшының таңдаған бұйымын өз бетiмен iздестiруге мүмкiндiгi бар.
Бөлшек сауданың жұтшылық арасында кеңiнен тараған тұтынүшы тауарды еркiн, өз бетiмен таңдап барып, тек қажет жағдайда ғана оны сатып алу жөнiнде сатүшымен ақылдасады. Мұндай дүкендердiң сатүшылары бiршама көп болғандықтан, өзiне-өзi қызмет ететiн дүкендерге қарағанда қосымша шығындары жоғарылау болады. Бiрақ басқа сауда орындары мен салыстырғанда, шығынның төмендiгiнен олардың ұсынатын тауарларын неғұрлым тартымды етуге, тұтынүшыларымен көбiрек қарым-қатынас жасауына мүмкiндiгi мол.
Сауда орындарының болшек саудага катысты түрлерiне: санаулы және көптеген тауарлардың түр-түрiн сатуға мамандандырылған әмбебап дүкендер, төмендетiлген бағамен тауар сататын дүкендер, көшпелi сауда, сауда автоматтары, тұтыну кооперативтерi, почта және телефон байланыстары арқылы тауар сату т.б. жатады.
Тауар сатуда қолданылатын әдiс-тәсiлдер - тауар түрлерiне, осы тасымалдау мен жергiлiктi ерекшелiктерге, тұтынүшылардың жеке сұраныс құрамы мен көлемiне, т.б. жағдайларға, сонымен бiрге, тауар жеткiзу немесе сатудың қай тәсiлiн немесе нұсқасын пайдалану тиiмдi екенiне көз жеткiзгеннен кейiн жүзеге асырылады. Бiр жерде бiр түрлi тауарлар тобының өзiн әр түрлi әдiспен сатуға болады. Бұған қоса тауар сату тәсiлдерi немесе оған қатысты шаралар жергiлiктi потенциалдық тұтынүшылардың ойынан шығуы тиiс. Мамандандырылған дүкендердiң өз тауарларын түр-түрiне қарай белгiлi бiр кәсiпкер сатып алүшылардың немесе тұтынүшылардың қажеттiлiгiне сәйкәс бiрден көзге түсерлiк етiп орналастырғаны әлдеқайда ұтымды келедi. Мұндай дүкендер тауар түрлерiне қарай да iшiнара бөлiнуi мүмкiн.
Бөлшек сауда жүргiзетiн дүкен — қоймалар үлкен көлемде әрi төмен бағамен тауар сатуға арналған, әйтсе де қолайлылық жағынан айтарлықтай артықшылықтары жоқ. Олардың қатарына сауда кешендерi мен төмен бағалы азық-түлiк дүкендерiн және етпеген тауар түрлерiн өз қоймаларынан тiкелей сататын жиһаз (мебель) дүкендерiн жатқызуға болады.
Бөлшек сауда тауар қатынасы саласында кеңiнен таралған жүйеге жатады. Мұндағы басты бағыт тауарды қалайда мол сату, тұтынүшыларға жақсы қызмет көрсету және сол арқылы жаңа немесе қосымша сұраныстарды iздестiру болып табылады. ...