Бөлім: «Поэмалар»

Поэма — эпостық жанрдың бір түрі; белгілі бір оқиғаны, адам тағдырын, заман шындығын эпикалық не лирикалық үлгідегі өлеңмен сипаттайтын көлемді поэтикалық шығарма. Поэма көбіне сюжетке құрылып, кейіпкерлердің қарым-қатынасын, тартыс-таласын, күйініш-сүйініш, мінез-құлық, іс-әрекеттерін суреттейді. Поэма барлық халықтың әдебиетінде кездесетін көне жанр. Мысалы, ежелгі грек әдебиетінде “Илиада”, “Одиссея” эпикалық поэмалары, ертедегі орыс әдебиетінде халықтық дастандар (былина) мен “Игорь жасағы туралы жыр”, т.б. поэмалар кеңінен мәлім. А.С. Пушкиннің “Мыс салт атты”, М.Ю. Лермонтовтың “Мцыри”, Н.А. Некрасовтың “Русьте кім жақсы тұрады?” атты шығармалары поэма жанрының классикалық үлгісі саналады. Абайдың “Ескендір”, “Масғұт”, Ш.Құдайбердіұлының “Қалқаман — Мамыр”, М.Абайұлының “Медғат — Қасым”, М.Сералиннің “Гүлқашима”, С.Торайғыровтың “Кедей”, “Адасқан өмір”, т.б. шығармалары қазақ әдебиетіндегі поэманың үздік туындылары. Поэма кеңестік дәуірдегі қазақ әдебиетінде кемел жанрға айналды. М.Жұмабаевтың “Батыр Баян”, С.Сейфуллиннің “Көкшетау”, І.Жансүгіровтің “Құлагер”, С.Мұқановтың “Сұлушаш”, Т.Жароковтың “Тасқын”, Ә.Тәжібаевтың “Абыл”, қаласыАманжоловтың “Ақын өлімі туралы аңыз”, І.Бекхожиннің “Батыр Науан”, т.б. туындылары поэманың таңдаулы нұсқаларына жатады. 20 ғ-дың 2-жартысында қазақ әдебиетінде поэма жанры айрықша дамыды. Х.Ерғалиевтің “Құрманғазы”, Ж.Молдағалиевтің “Мен қазақпын”, Ғ.Іайырбековтің “Дала қоңырауы”, І.Мырзалиевтің “Қызыл кітап”, М.Шахановтың “Өркениеттің адасуы”, “Жазагер жады космоформуласы” сияқты идеялық мазмұны терең, көркемдік қуаты жоғары поэмалар қазақ әдебиетінің арнасын кеңейтті.
Тағдыр тәлкегі
1. ЖоқшылықтаАқша қар алғаш жауған қыстың басы,Көңілсіз көк салбырап қабақ-қасы.Бекеті Абдыраның ашық дала,Ақсудың жарғабақты босағасы.Ышқынған..
©  Сара Тастанбекқызы
Сиқырлы кітап немесе тарихқа саяхат
КіріспеӘлқисса, бәрі неден басталды өзі?Жаз еді, таң ағарып атқан кезі.Үйдегі бір қабырға толған кітап,Түсті оған Инабат пен Дастан көзі.Жұмысқа..
©  Қайырбек Шағыр
Сыбаға (Этнографиялық дастан)
І.Қала. Көше. Көліктер құжынаған,Жылауық қой қаланың күзі де әман.Терезеден ұмсынып сыртқы әлемге,Көз алмайды Қасым қарт құбыладан.Көз алмайды Қасым..
©  Қуаныш Оспан
Көкшетаулық дүлділ әнші Қажыбай Жахин ағамның рухына арнаймын
Айбозым, айхай бозым, даңғыл бозым...(Біржан сал) Арқа әні көкке атылған шу асаудай,Балаға бабасының мұрасы ауғай!Қазағым, айналайын..
©  Қуаныш Оспан
Бәтен балуан
ІСекілді жылдар жылжып ауыспаған,Мынау көл, анау орман таныс маған.Көкшетау, көк тіреген Оқжетпесі –Батырдың жебесіндей жаңа ұштаған.Бурабай –..
©  Қуаныш Оспан
Алтай, алтай, алтай. . . 
   Алтай, алтай, айтпайын тарихыңды,Онсыз да есі бар жұрт танитын-ды. Неше мың жыл жайлаған мекенім бұл,Адамзат алғаш қонған нән үй сынды. Қойныңнан..
©  Әділет Ахметұлы
Сәулелі шеңбер дірілі
 ІІңір қараңғылығында есік алдында отырған екеу.Мүлгу мен аңырудың арасындағы соқпаққа үңілген екеу.Көлеңкеге айналған өзін,өзіне айналған көлеңкені..
©  Тоқтарәлі Таңжарық
МАРХАБА
IБұл өңірде наурыз бітіп қалса да, Көктем лебі байқалмайды оншама. Сырттан келген пенделерің сықырлап, Залға кірсе, тап болғандай «моншаға».Күрең..
©  Мыңбай Рәш
ҚАРСАҚПАЙ ХИКАЯСЫ
Қажет емес құжат қарап ұзақ күн,Көне көзге көзін сүзіп қызартқан. Қартайғанда жас тарихшы болам ба, Елу жылға қиялымды ұзатқам. Қанша ғасыр!....
©  Мыңбай Рәш
Алақ көтерілісі
(поэмадан фрагмент)Көтеріліс басшыларының бірі – Жәкулә болысКүшіковты еске алу шарасына арналды....Көнбегесін ырқына қатулы адам,Тергей түсті..
©  Аманғазы КӘРІПЖАН
ЖАН – АР
IСен өзіңді өмір сүріп жүрмін дейсің, бейбағым.Жұлдызтүкті көксұр түндер Күн нұрының қаймағынАйлы тілмен күнде жалап,.. қанталатқан..
©  Тыныштықбек Әбдікәкімұлы
ƏПКЕ
IОт өшер – кезi келсе ол да суып,Он үш жас, сенiң бейнең болмас ұмыт.Елеңдеп тұрам ылғи сенi iздеумен,Өмiрдiң көшi ағылған жолға шығып.Өшпейтiн..
©  Ғұсман Жандыбаев
МҰРАТЫНА ЖЕТКЕН ЖІГІТ
1. БОРАН МЕН ШОПАНСоқты боран бар дауыспен ысқырып,Айдаһардай ішін тартып ышқынып.Жердің бетін күреп бара жатқандайКүртік қарды қуып айдап, күш..
©  Ақылбек Манабаев
ЧИЛИ БАЛАЛАРЫ
ЧИЛИДЕН ХАТ– Советтік дос, алып жазған хатыңды,Жүрегіме өрнектедім атыңды.Жан сүйсінер жалынды әрбір лебізіңМені терең ой түбіне батырды.Естілгендей..
©  Ақылбек Манабаев
ҚАРАУЫЛ ҚАЙҒЫСЫ
ҚАРА ЛАШЫҚ, ҚАПАС КӨҢІЛ.ҚАЗАҚ ЖІГІТЖігіт ашынады:Әйелім де емессің, жесірім де,Бөтен тартып барасың осы күнде.Кешке саған болады кешігуге,Маған сені..
©  Есенқұл ЖАҚЫПБЕК
КҮН – ЖҮРЕК
КіріспеХаттар,Хаттар,Таусылмас шежіре бір,Жүрегіңмен,Жаныңмен сезіне біл!Мен үшін бұлҚазына баға жетпес,Оттай болып басылар көзіме кіл...Өмір –..
©  Қатира Жәленова
БАЛАЛЫҚ ШАҒЫМ – БАЛҒЫНЫМ
IБалалық шақ,Жүресің кіл есімде...Балағыңды тізеден түресің де,Жүгіресің құм кешіп бұрынғыдай,Қауқарым жоқ тек саған ілесуге,Жете алмаймын..
©  Қатира Жәленова
АҚ БӨКЕН
Жатқан көлбеп, сыры мол тау қатпары, Қанша ғасыр басынан аунатты ары.Тірлік отын сөндірмей құдіретімен, Бар пендені келеді баурап тағы.Кетпесе де..
©  Тəпей Қайысханұлы
ҚҰЛАН ЖАНАРЫНДАҒЫ ҒҰМЫР
Бөрілердің мекені, Серілердің мекені. Біздің мекен байырғы–Перілердің мекені.Арғылардың мекені, Зарлылардың мекені. Алтын өмір-ау, арда емген..
©  Тəпей Қайысханұлы
КӨКЖАЛ ҰЛЫҒАНДА
Қандай тағдыр кім білсін жазады алдан, Тыншытпады-ау, көңілін азап– арман. Түспей қойды қара шал неше күндей, Қара ішігін жамылып қара жалданҚарайды..
©  Тəпей Қайысханұлы
ҚОБЫЗЫМ МЕНІҢ
Бошалап қайда барайын, Құлақта, мыйда көп ызың. Қолыма қайта алайын, Қорқыттың қоңыр қобызын.Ішектеріңді ысқылап, Құлақтарыңды бұрайын. Көңілден..
©  Тəпей Қайысханұлы
ТҮН
Арманның ару құсы аппақ, Айнала ұшып төбемнен.Қап-қара түнді құшақтап, Табыстым тағы өлеңмен.Қар-қара түннің хаты анау, Ойыңмен оқып көр енді. Сөйтсе..
©  Тəпей Қайысханұлы
ТҮЙЕЛЕР
СӨЗ БАСЫМаңғаз жатқан далаға, Тартып туған сияқты. Түйелерге балама, Табу қиын сияқты.Жүйелі сөз телісем, Түйе өзің де шөгерсің. Əз басыңды кемітсем..
©  Тəпей Қайысханұлы
БҰЛАНАЙДЫҢ БҰЛТЫ
Ой толғауО, бұланай, бұланай, Бұлтпен туыс бұланай. Бұлағы мұңның ақпайды-ау, Құлағын күйдің бұрамай.О, бұланай, бұланай, Бұланай деген бұл қалай?..
©  Тəпей Қайысханұлы
Салт атты қыз
Қартайтты шыр айналып дүние ғалам,Күн өтті күйкілікпен алаң-салаңЖетпіс бес желіктіріп тыныш ойды,Бұйрық қып тағы да алғызды қолға қалам.Тарқамас..
©  Қыңырбек Қамашұлы