Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Кiр-қоқысты сүймейдi,
Сыртқа қуып сүйрейдi.
Сыртқа қуып сүйрейдi.
Едендi кеп жаласа;
Қалдырмас ол түгiндi.
Аузына таласа
Бар қиқым жүгiндi,
Тазалауы тамаша,
Кiлем мен алаша,
Жайнайды қараса.
Қалдырмас ол түгiндi.
Аузына таласа
Бар қиқым жүгiндi,
Тазалауы тамаша,
Кiлем мен алаша,
Жайнайды қараса.
Iшi салқын, мұзы бар,
Күнкей қашқан қой сынды,
Жылыда тез бұзылар,
Барша тағам тығылар.
Күнкей қашқан қой сынды,
Жылыда тез бұзылар,
Барша тағам тығылар.
Басы жұқа,
Тың күшi бар.
Сабы ұзын,
Ұңғысы бар.
Топырақты уыстап ап,
Лақтырады қуыс табақ.
Тың күшi бар.
Сабы ұзын,
Ұңғысы бар.
Топырақты уыстап ап,
Лақтырады қуыс табақ.
Сабы – таяқ,
Басы – қалақ.
Ұшын жүрер,
Жерге қадап.
Басы – қалақ.
Ұшын жүрер,
Жерге қадап.
Көз алдыңа жайнаған,
Түсi судан аумаған.
Тегiс перде керiледi,
Бiрақ бәрi көрiнедi.
Түсi судан аумаған.
Тегiс перде керiледi,
Бiрақ бәрi көрiнедi.
Мөлдiр мұз арқылы,
Нұр төгiп күн тұрар.
Кең бөлме әр күнi,
Тазарып құлпырар.
Нұр төгiп күн тұрар.
Кең бөлме әр күнi,
Тазарып құлпырар.
Күн нұрына қарық қып,
Үйдi тұрар жарық қып.
Үйдi тұрар жарық қып.
Екi ұшына
Екi шелек iлiп алды.
Қайқы таяқ
Иығыма мiнiп алды.
Екi шелек iлiп алды.
Қайқы таяқ
Иығыма мiнiп алды.
Төрт аяғы, арқасы бар,
Жалпақ жайлы ортасы бар.
Ең алдына кiсiнi алып,
Сынайды ылғи күшiн анық.
Жалпақ жайлы ортасы бар.
Ең алдына кiсiнi алып,
Сынайды ылғи күшiн анық.
Қос рельстiң арасын,
Қоссам егер белдеулеп,
Биiкке өрлеп барасың.
Қоссам егер белдеулеп,
Биiкке өрлеп барасың.
Тоққа тисе мұрты ұзын,
Табанымен жазық.
Киiмдердiң қыртысын,
Бередi тез жазып.
Табанымен жазық.
Киiмдердiң қыртысын,
Бередi тез жазып.
Жай да үнсiз тұрады,
Бiреу келсе тез жет деп,
Қоңырауын ұрады,
Дабыл қағып безектеп.
Бiреу келсе тез жет деп,
Қоңырауын ұрады,
Дабыл қағып безектеп.
Күндiз-түнi шатырдан,
Бiр түспейтiн қарауыл.
Кiндiгi үйге тартылған,
Көрiнедi бар ауыл.
жауабы - Теледидар антеннасы
Бiр түспейтiн қарауыл.
Кiндiгi үйге тартылған,
Көрiнедi бар ауыл.
жауабы - Теледидар антеннасы
Кино менен концерттi,
Үйде қойып беремiн,
Жаңалығын бар елдiң.
Өз көзiммен көремiн.
Үйде қойып беремiн,
Жаңалығын бар елдiң.
Өз көзiммен көремiн.
Көгiлдiр түсi бар,
Тас балқытар күшi бар.
Тас балқытар күшi бар.
Терезенiң тесiгi,
Таза ауаның есiгi.
Таза ауаның есiгi.
Тысы жылтыр,
Iшi жарқыл.
жауабы - Электр шамы
Iшi жарқыл.
жауабы - Электр шамы
Бассаң түймесiн,
Шашады сәулесiн.
жауабы - Электр шамы
Шашады сәулесiн.
жауабы - Электр шамы
Сырты құдды алмұрт,
Қояды iлiп төбеге,
Оған құмар бар жұрт,
Ол сонда немене?
жауабы - Электр шамы
Қояды iлiп төбеге,
Оған құмар бар жұрт,
Ол сонда немене?
жауабы - Электр шамы
Таспадай қағазға тiзiп,
Жазатын әрiптерi
Шұрық тесiк,
Нүкте мен сызық.
жауабы - Морзе алфавитi
Жазатын әрiптерi
Шұрық тесiк,
Нүкте мен сызық.
жауабы - Морзе алфавитi
Бұрасаң тетiгiн,Соғады жүрегi,Өлшемiн түн мен күн,Әркiм-ақ бiледi. жауабы - Сағат
Үш тiлi тақылдап,Жаңылмайтын ақылды-ақ. жауабы - Сағат
Ұшып түсер күн бiтсе,
Жоғалады жыл бiтсе.
Жоғалады жыл бiтсе.
Қашық жердiң сәлемiн,
Тез-ақ алып келемiн.
Тез-ақ алып келемiн.