Қазақтардың сыртқы саяси жағдайының күрделілігі одан аман шығудың жолдарын іздестіре беруге түрткі болды. 1726ж. Кіші жүз ханы Әбілқайыр, ағамандар Сүгір, Едікбай, Қажыбай, Құлымбай және басқалары Ресейден кіші жүз қазақтары үшін “қорғаушылық сұрауға“ елші Қойбағарды жөнелтті. Бірақ оның бұл сапары нәтижесіз қалды. Әйтсе де Әбілқайыр өзінің көздеген мақсатын аяқсыз тастамай, 1730ж. қыркүйекте Уфа арқылы Петербургке орыс әйел императоры Анна Иоанновнаға өздерінің бодандыққа және қорғаушылыққа алуды сұраған өтінішін хатпен жолдап әрі ауызекі де айтуды тапсырып, қайтадан елшілік жіберді. 1731 ж. 19 ақпанында бодандығына қабылдайтыны жөніндегі сенім грамотасына қол қойды. Тиісті ант қабылдау үшін Қазақстанға Әбілқайыр ханға тапсырылатын грамотамен Сыртқы істер комиссиясының тілмәші А.И.Тевкелев бастаған елшілер жіберілді.
Әбілқайырдың сендіруіне иек артып, Петербургтегілер, Ресей азаматтығына өтуді Кіші жүздің барлық сұлтандары мен ағамандары қалайтын болар деп шешті. Алайда, 1731ж. қазанда Тевкелев Ырғыз өзенінің бойындағы Әбілқайырдың ақ ордасына келгенде Ресей азаматтығын қабылдау мәселесі бойынша феодалдық ақсүйектердің арасында айтарлықтай алауыздық бар екендігі анықталды. Барақ Кіші жүзді Ресейге қосу жөніндегі шаралардың аяқсыз қалуына тырысқанымен, бұл қарсылық әрекеттері сәтсіз аяқталды. Сонымен, 1731ж. 10-қазанда қазақ ағамандары жиналысының едәуірі шешімнің қабылдануы үшін дауыс берді.
Орта және Ұлы жүздер Ресейге кейінірек қосылғанымен, Әбілқайыр хан патша өкіметіне өтініш білдіргенде бүкіл қазақ халқы атынан сөз салған-ды. Мұның өзі жоңғарларды сөзсіз тоқтатты және оларды орыс-қазақ қатынастарының, оның әрі дамып бара жатқанына қорқынышпен қарауға мәжбүр етті. Ресей әйел императорының жарлығында сол кезде-ақ ресми түрде азаматтығын алған қазақтарды мазасыз көршілерінің жауластық әрекеттерінен сақтайтындығына кепілдік беретін пункттер болды: “егер Сіздерге, қайсақтарға (қазақтарға) жаулар шабуылдайтын болса, онда Сіздер олардан біздің күшімізбен қорғанасыздар”.
Кіші жүздің Ресей азаматтығын алуының дұрыстық негізін теріске шығармасақ та, Әбілқайырдың Ресей әкімшілігіне сүйеніп, өзінің саяси қарсыластарының позициясын әлсіретуге, жеке билік жүргізу үшін күресте өзінің потенциалды бақталастарынан асып түсуге үміт артқан пайдакүнемдік мүддесін назардан тыс қалдырмаған жөн. Бұл мәселеде орыс тарихнамасында да бірыңғай пікір болған жоқ. М.Макшеев А.И.Добросмыслов, И.Завалишин, В.Н.Витебский, И.И.Крафт бодандық туралы келіссөздер жүргізу және құжатқа қол қою барысындағы Әбілқайырдың іс-әрекеттерін тұтасынан ақтады.....

Орта Азия мен Қазақстан халқының ежелгі мәдени мұраларын зерттеу ісі ХІХ ғ. ІІ жартысынан басталған болатын. Прогрессивтік бағыттағы орыс ғалымдары орта Азия мен Қазақстан халқының тарихын зерттеуге, оған ғылыми негізде бағалауға ерекше көңіл бөлді. М.: А.А.Бартольд, А.А.Радлов, Б.В.Григорьев, К.А.Иностранцев және басқа орыстың шығысты зерттеуші ғалымдары Орта Азияның ежелгі тарихы туралы жазылған ескі араб, парсы, қытай, армян тілдеріндегі әдебиеттерді тауып зерттеді.
1890 жылы және 1896 жылы В.А.Жуковский ескі Мерв қаласының орнын қазып зерттеді. В.Л.Вяткин 1903 жылы Ұлықбектің Самарқандтағы обсерваториясының орнын тапты. Ұлы Октябрь революциясына дейін орта Азиядағы археологиялық жұмыстардың нәтижесі мардымды болмады. Өйткені патша өкіметі жылдарында ғана археологтардың ескі Хорезм, көне Үргеніш, Соғд, Мерв маңайынан тапқан тарихи ескерткіштері Орта Азияның ұмытылған тарихын қайта қалпына келтіруге мүмкіндік туды. Ғалымдар Г.Г.Григорьев, Массон, С.Толстов, А.Якубовский, И.Юшкеевич, Я.Гулямов бастаған археологиялық эксперименттер көптеген жаңа материалдар тапты. А.Ю. Якубовскийдің айтуына қарағанда Соғдының жоғары мәдениеті, бай бейнелеу өнері араб шабуылы салдарынан жойылып кетті немесе одан әрі дамымай тоқтап қалды. Ю.Рушка ІХ-Х ғғ. өз еңбектерін араб тілінде жазған математиктер мен астрономдарды зерттей келіп, олардың түгелдей дерлік Хорасан, Трансоксания, Бактрия және Ферғана жерінің тұрғындары екенін атап көрсетеді. Сол сияқты акдемик В.В.Бартольд: «Бағдад қаласында мұсылман елдерінің көптеген әдебиеттері мен ғалымдары болған. Бірақ олардың басым көпшілігі Таяу Шығыс және Орта Азиядан еді» деп жазды.
Ж.Баласағұнның шығармашылығын зерттеуде орыстың шығыстанушы ғалымдары В.В.Бартольд пен Малов, белгілі кеңес тарихшысы мен әдебиеттанушы ғалым Е.Э.Бертельс пен А.Н.Самойлович, А.Н.Кононов,Радлов және басқалары ойдағыдай нәтижеге жетті. Поэманы ғылыми негізінде В.В.Радлов 1891-1910 жж. Түп-нұсқаны аудармамен салыстыра отырып, зерттеп шықты. 1884 ж. Радлов Венадан шығарманың көшірмесін сұрайды. 1890 ж. Каирлық жазудың нақты мазмұны беріледі. 1897 ж. ғалым өзінің транскрипциясын жазып және «Құдатғу білікті» аударуды бастайды. Бірақ дәл сол жылы каирлық кітапханадан табылған жаңа шығармаға байланысты зерттеу тоқтатылады. 1897 ж . немістің араб зерттеушісі Эдуард Зохау Радловқа каир кітапханасының директоры тапқан шағырманың бір бөлігінің көшірмесін жібереді. Бұл профессор Бернгард Мориц болады. Кітапхананың тәртібі бойынша Санк-Петербургке шығарманы жіберуге болмады, сондықтан шығарманың көшірмесін түсіруді Бернгард Мориц ұсынды. 1910 ж. толық зерттеліп болды.....

Ресейдегі әлеуметтану ойының қалыптасуы меи дамуы XIX ғасырдың екінші жартысы мен XX ғасырдың үлесіне тиді. Ресейде әлеуметтану ғылымы саласында зерттеулер жүргізген көптеген ойшылдар шықты. Олар әр түрлі әлеуметтану бағыттары мен ағымдарын қалыптастырды. Геогра-фиялық идеядағы бағыт географ-ғалым әрі әлеуметтанушы Лев Ильич Мечниковтың (1838-1888) еңбектерінде анық байқалды. Л. И. Мечниковтың әлеуметтану теориясы тұрғысынан қарастырған мәселелері оның «Өркениет және ұлы тарихи өзендер» деген ірі еңбегінде баяндалды. Социал-дарвинизмнің әлеуметтік заңдылықтарды механикалық тіршілік үшін күрес заңына ұқсастыру тұжырымдамасын жоққа шығарып, зерттеуші әлеуметтануды нақты ғылыми пәнге айналдыруды көздеді. Ол үшін, оның пікірі бойынша, қоғамдық өмірдің шынайы ерекшелікті заңдарын тұжырымдау, сонымен қатар әлеуметтік прогресс белгі-өлшемдерін барынша мұқияттылықпен анықтау қажет болды. Бірнеше тіршілік иелері ортақ мақсатқа бірлесе күш жұмсап жету үшін қай жерде жиналса, қоғам сол жерден басталады деп ойлап, Л. И. Мечников қоғамда кооперациялар, ынтымақтастық құруға тырысу анықтаушы болатынын атап көрсетті.
Биологияның зерттейтін құбылысы жан-жануарлар мен өсімдіктердің тіршілік ету жағдайынан тұратын болса, әлеуметтануды тек ынтымақтастық және күштерді біріктірудің көрінісі, яғни табиғаттағы кооперация факторлары қызықтырады.
Әлеуметтануды дүниедегі бір клеткалыдан бастап, адамдардың өндіріс-тік кооперацияларына дейінгі ынтымақтастықтың бүкіл құбылыстарын қамтыған ғылым ретінде анықтап, Л. И. Мечников қоғам мен биологиялық организм арасындағы өнімдер ұқсастығын пайдалануға бағыт ұстады, сонымен қатар ол қарапайым биологиялық редукционизмді жоққа шығарды.
Қоғамдық прогресс идеясы Л. И. Мечниковтың әлеуметтану тұжы-рымдамаларында маңызды-орынға ие болды. Оның пікірінше, прогресс идеясы болмайынша адамзат тарихы тек оқиғалардың мағынасыз қоймасы болып қалады. Бұл тұрғыдан алғанда әлеуметтану міндеттеріне прогресс неден тұрады, қоғамның алға қарай дамуын қандай нақты белгі-өлшемдермен анықтап білуге болады деген мәселелерді қойды. ....

Ресей мемлекетінің тарихы Шығыс Еуропа жазығын б.з.б. І м.ж. солтүстік және орталық бөліктерін славян тайпаларының қоныстануынан бастау алады. Халықтардың Ұлы Қоныс аударуына дейін кеген олар көбіне аңшылық, балық аулау, егіншілік, далалы аймақтарда мал шаруашылығымен айналысты. Қарастеңіз жағалауларында б.з.б. ҮІ-Ү ғасырларда грек коллониялары орналасып, кейіннен олардан: Скиф патшалығы, Боспор патшалығы қлыптасты. 552-745 жылдар аралығында Ресей территориясының көп бөлігі көшпелі тайпалар одағы – Түрік қағанатына қарасты болды. ҮІІ-Х ғасырларда Төменгі Поволжье, Солтүстік Кавказ, Приазовьеде Хазар Қағанаты құрылады. ҮІІІ ғасырдың басында (926) Примор өлкесінің оңтүстігі Бохай мемлекетінің құрамына енді. ....

Ресей Федерациясының соңғы жылдарда макроэкономикалық көрсеткіштеріне қысқаша шолу жасайтын болсақ, нақты 2002 жылғы қаржылық көрсеткіштері төмендегідей болады:
Халық саны – 145,2 млн адам.
Жұмыссыздар саны – 6153 мың адам.
Халықтың ақшалай табыстары (орташа жан басына шаққанда бір айға) – 3949,8 рубль.
Экономика саласында еңбекпен қамтылғандардың жылдық орташа саны – 65359 мың адам.
Жалпы ішкі өнімі
Жалпы ішкі өнімі (ЖІӨ) – 10863,4 млрд рубль
Жалпы ішкі өнімі жан басына шаққанда – 75497,0 рубль
Өнеркәсіптік өнім көлемі – 6867,9 млрд рубль
Негізгі капиталға күрделі салымдар – 1758,7 млн рубль
Бюджет табыстары – 3519,2 млрд рубль
Бюджет шығындары – 3422,2 млрд рубль
Экспорт – 106154,3 млн доллар
Импорт – 461230 млн доллар

Ал күрделі салымдар мәселесі бойынша Ресей бірнеше ірі дамыған мемлекеттермен тығызбайланысты. Төмендегі кестедегі көрсеткіштер арқылы 2001 – 2002 жылдар аралығындағы Ресейге салынған күрделі салымдар мен инвестор мемлекеттері көрсетілген.
Ресейге құйылған шет елдік күрделі салымдар көлемі
2001 2002
АҚШ–ң млн
долл.
%
АҚШ–ң млн
долл.
%

Барлық күрделі салымда 14258
100 19780
100

Германия 1237
8,7
4001
20,2

Кипр 2331
16,3
2327
11,8

Ұлыбритания 1553 10,9 2271 11,5
Швейцария 1341 9,4 1349 6,8
Франция 1201 8,4 1184 6,0
Нидерланды 1249 8,8 1168 5,9
АҚШ 1604 11,2 1133 5,7
Жапония 408 2,9 441 2,2
Австрия 423 3,0 376 1,9
Швеция 72 0,5 139 0,7
Басқа да елдер 2839 19,9 5391 27,3
Ал ендігі жерде осы шетелдік күрделі салымдардың экономика саласындағы таралған бағыттары төмендегідей жағдайда. ....

Қазақстанның Ресейге қосылуы: кіру, жаулап алу, отарлау Қазақстанның Ресейге қосылуы олардың арасындағы маңызды саяси байланысты үдете түсті. Ресей мемлекеті Шығыстағы өзінің мемлекеттік шекарасын кеңейтуге мүддесін білдірді. Мемлекеттік билікті орталықтандыру және күшейту шаралары бойынша шығыс мемлекеттермен көршілес жатқан халықтармен сауда айырбастау және өзге де қарым-қатынас жасау нысандары айтарлықтай өсті. Ресейдің орта азия хандықтарымен сауда және дипломатиялық қарым-қатынасты Иван IV Қазан (1552), Астрахань (1556) хандықтарын, Сібірдің Оңтүстік-Батысын1 жаулап алуы, Қам сауда жолдарын салу Қазақ хандықтарымен тікелей байланысқа түсуді жеңілдетті. Ресей мемлекетінің Қазақстанға деген қызығушылығы орнатқаннан кейін, XVI ғасырдың 2-жартысында ерекше өсті. Қазақстан арқылы орта азия хандықтарымен транзиттік сауда жолдарын дамытуға мүдделі және көпестік керуендердің қауіпсіз өтуін қамтамасыз етуге тырысқан Ресей мемлекеті Қазақ хандығының көршілес елдермен саяси жағдай және өзара қарым-қатынас жасауына нақты мүдделер білдірді.
Мәскеу патшалары қазақ хандықтарымен тікелей байланыс жасауды орнатуға ұмтылды. Бұл жерде елшілік байланыстар үлкен рөл атқарды.1573 жылы қазақ даласына Третьяк Чебуков басқарған орыс елшілігі жіберілді. Елшілердің міндеті қазақтармен сауда жасуды қалыпқа келтіру болды. Алайда Чебуковтың дипломатиялық миссиясы Қазақстанның шегіне жете алмады, себебі сібірлік Кучум Маметқұл ханның рулары оларды талқандар тастады. 1577 жылы Ноғай Ордасынан оралып келе жатқан орыс елшісі Борис Доможиров, ол кездегі ноғайларға қоқан-лоққы көрсеткен және Ташкентпен және Үргенчпен байланыста болған қазақ хандығы «әлемдегі патша және ұлы князь» екендігіне көз жеткізді. 1594 жылы Мәскеуге 1-ші қазақ елшісі келді. Тәуекел Құл-Мұхаммед ханның елшісі оның Мәскеуде «аманат» ретінде қалдырылған немересі Ораз-Мұхаммедті босату және Орыс үкіметімен достық келісім-шарт бекіту туралы тапсырмамен келген болатын. Бұдан басқа, ол Борис Годунов арқылы көршілес және жауласып жатқан феодал хандықтарына қарсы күресу үшін «жалынды шайқасқа» қол жеткізуге міндетті еді.
Орыс ханының Тәуекел ханға берген кері грамотасында «жалынды шайқасқа шығу» және қазақтарды олардың барлық қарсыластарынан «қорғау» туралы сөз берілген болатын. XV-XVI ғаысрдың аяғында экономикалық және саяси дамуда айтарлықтай жетістіктерге қол жеткізген Ресей мемлекеті саяси мақсаттарға ие бола отырып, шығыс шет елдің саудасын марапаттады. 1574 жылы 30 мамырда Яковқа және Григорий Строгановқа Иван Грозныйдың сыйлыққа берген грамотасында Қазақстан және Орта Азия елдерімен сауда жасауға рұқсат етілген. Сауда-экономикалық байланыста екі тарапта бірдей мүдделі болды. Сауда айланымы арқылы қазақтар үй дағдысының заттарын, оқ қаруларын сатып алды, ал орыстар олардан әртүрлі шикізаттар, малдар алды ....

Қахақ халқының тарихындағы жете зерттелмеген тарихи кезеңдердің бірі –ХҮІІІ ғасырдың басы – халқымыздың азаматтық тарихындағы қыры мен сыры көп аса бір ауыр кезең. «Қазақтардың тарихи өміріндегі аса бір маңызды тұс, - егер Левшиннің және Орта Азия тарихын зерттеуге көп еңбек сіңірген ұстазымыз В. В. Барольдтің жол жөнекей айтқандарын есепке алмасақ – мүлдем зерттелмеген деуге болады» - деп жазады тарихшы М. Тынышбайұлы «Ақтабан шұбырынды» мақаласында осы кезең туралы. Бұл кезде тұтас бір халықтың тағдыры таразыға салынып, талқыға түскен еді. Ол тау халықтарының тарланбозы Имам Шәміл айтқандай «Үлкен халықтарға үлкен ынсап керек екен. Кіші халықтарға үлкен қанжар керек екен» дегендей заман болатын. Ежелден көрші жатқан қазақ пен жоңғар арасындағы қақтығыстың ішкі басты себебі екі көрші мемлекет Ресей мен Қытайдың, қазақ пен жоңғардың ешқайсысын да күшейткісі келмегендіктен ылғи екеуін бір-біріне айдап салу керек еді. Осындай сын сағаттарда жеке адамдардың рөлі артып, дала демократиясының негізгі иелері – хандар, сұлтандар, батырлар атқа мінуге мәжбүр болады. Сөйтіп Шыңғыс тұқымының ұрпақтары тақ үстінде емес, ат үстінде ұрыс аландарында сынға түседі.
Патша өкіметі Қазақ жері арқылы Орта Азия территориясына ілгерілей жылжуды Қытай, Үнді, Парсы елдерімен және бұрыннан Ресей империясының геостратегиялық аймағына кіретін басқа да Азия мемлекеттерімен сауда-қатынас жолдарына саяси-әкімшілік тұрғыдан бақылауды күшейтуге ұмтылған. Патша өкіметі өзінің Орталық Азиядағы саяси ықпалан кеңейту жоспарын іске асыра отырып жалпыевропалық істерге әсер етудің басты құралы – оңтүстік-шығыс аймақтағы империяның қуаттылығын барынша нығайтуды көздейді.....

Ұлы октябрь социалистік революциясы елді шын мәніндегі мәдени революцияны жүргізудің жағдайларын жасады,үстем таптың білім алудағы артықшылықтарын жойды,мектепті шіркеуден айырды,еңбекшілердің балаларын білім беру ісіне кеңінен қамтудың қажетті шараларын қабылдап,комунистік қоғам орнату мақсаттарына сай келетін жаңа жасауға кірісті.
Совет мемлекеті жаңа мектеп жасау ісінде педагогикалық ғылымның орасан зор роль атқаруға тиіс болатынын түсіне отырып ,оның дамуына қамқорлық жасады.Совет педагогикасының қалыптасып дамуы,лениндік идеялардың ықпалымен В.И.Лениннің тікелей араласып, белсене қатысуымен жүріп отырды. Сондай-ақ Ф.Э. Дзержинский,С.М.Киров,М.И.Калинин еңбектерінің зор маңызы болды.
Совет мектебін құруда, советтік педагогиканың негізін қалаудааса көрнекті роль атқарған А.В. Лунагарский, М.П. Порковский, және Н.К. Крупская сияқты халыққа білім беру ісінің ұйымдастырушылары В.И. Лениннің тікелей басшылығымен жұмыс істеді.
Н.К. Крупская октябрьге дейінгі дәірдің өзінде-ақ өзінің талантты педагог-марксист екенін көрсетті. Оның «халыққа білім беру және демократия » деп аталатын кітабы педагогикалық теориясын тарихи жөніндегі тұңғыш марксистік еңбек болды . Ұлы октябрь социалистік революциясынан кейін-ақ Крупская бірден мектеп жұмысымен, мектептен тыс мекемелер, балалар және жасөспірімдер қозғалысын ұйымдастыру жұмысымен тікелей айналыса бастады.
Совет педагогикасы біршама жас ғылым болып табылады, бірақ ол өзінің алдында өткен педагогикалық жүйелерден түбірінен өзгеше әрі дүниежүзілік педагогикалық ғылымның дамуындағы жаңа кезең болып табылады.
Совет педагогикасы қоғамымыздың даму заңдарын еске ала отырып комунистік тәрбие мәселесін қоғаммының өмірімен тығыз байланыстыра отырып ғылыми нағыз талдау жасауға бағыттайтын жанды, твочествалық ұғымды ілімді, миллиондаған адамдар ілімі – марксизм-ленинизмнің мызғымас берік іргетасы негізінде құралады. Мұның өзі совет педагогикасын комунистік тәрбие перспективаларын нақтырақ белгілеуіне мүмкіндік береді.....

1917 жыл Ресей тарихындағы түбірлі бетбұрыс жылы болды. Ел дамудың реформалық және революциялық жолдарының біреуін таңдауға тиісті болды. Бірінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында және соғыс кезінде қалыптасқан жағдайлар елді революция жолына түсірді.
Бірінші дүниежүзілік соғыс Ресейдегі әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдайларды әбден шиеленістірді. Кәсіпорындардың көпшілігі тоқтап қалды, баға өсті, алыпсатарлық кең.өріс алды, халықтың жағдайы әбден нашарлады. Ресей қоғамында елді күйзелістен шығаруға дәрменсіз болып отырған патша өкіметіне деген наразылық күшейді. Наразылық қоғамның барлық әлеуметтік топтары мен жіктерін қамтыды. 1915 ж. Мемлекеттік Думаның құрамындағы алты партияның өкілдерінен Прогресшіл одақ құрылды. Прогресшіл Одақ елдің ең беделді адамдары-нан біріккен үкімет құруды талап етті. Патша үкіметіне қарсы күресте барлық саяси партиялардың келісімге келуі осылайша басталды. Прогресшіл одакқа меньшевиктер мен еңбек тобы кірген жоқ, бірақ олар да партиялардың ынтымақтық әрекетін қолдады.
Патша өкіметі 1916 жыддың басында үкімет кұрамында өзгеріс жасады: премьер-министр болып ерекше қабілеті байқалмаған, көптің көзіне түспеген Б.Штюрмер тағайындалды. Үкіметке жақын топтар бұл шешімді патша Григорий Распутиннің ықпалымен қабылдады деген ойда болды. (Шаруа Г.Распутин халық емшілігінен хабары және табиғи экстрасенсорлық кабілеті бар болғандықган, патша сарайында елеулі ықпалға ие болған адам еді. 1916 жылдың аяғында жоғары дәрежедегі ақсүйектер тобы Распутинді өлтіртті).....

Кіріспе
Қазіргі Қазақстан-Ресей қатынастары Еуразия кеңістігінде өмір сүріп, ғасырлар бойы адамзат қызметінің барлық салаларында өзара байланысқан қазақ және орыс халықтарының қатынастарынан бастау алады. Екі елде ортақ тарих, жеті мың шақырымға созылған әлемдегі ең ұзын құрлықтық шекара мен көршілес орналасқан кең аумақ біріктіреді.
Екі елдің тығыз байланысының тұтас бір кезеңді қамтыған тарихы, бір мемелекет құрамындағы өзара байланысы жаңа егеменді мемлекеттер-Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясының тең дәрежелі әріптестік пен достық қатынастарының қалыптасуына негіз болды.
Курстық жұмысының дерек көзін Қазақстан және Ресеймен қабылданған мемлекетаралық келісім-шарттар, декларациялар, ақпарттық мәліметтер және басқа да құжаттар құрайды. Осы орайда ерекше атап өтетіні екі жақты қатынастардың негізі ретінде 1992 жылы Достық, ынтымақтастық және өзара көмек туралы Келісімі, 1998-2007 жылдарға арналған экономикалық ынтымақтастық туралы Келісім мен Бағдарлама, 1999-2007 жылдарға арналған шекаралық аумақтардағы ынтымақтастық туралы Келісімі.....