Дара зат есім
Жеті атасын білген ұл
Жеті жұрттың қамын біл.
Өзін ғана білген ұл,
Құлағы мен жағын жер.
Тақпақтар
Жол жүру ережесі
Үлкен - кіші қала бар.
Ой жүгіртіп қарап ал,
Көше заңы тым қатал
Сақ болыңдар балалар!
Тақпақтар
Сурет
Өткен ғасырдың 60-шы жылдары екінші сынып оқушыларына төмендегі жұмбақ ұсынылған. Суретке мұқият қарап 6 сұраққа жауап беру керек:
1. Пароход өзен ағысымен жоғары ма, әлде төмен бе кетіп барады?
2. Жылдың қай мезгілі бейнеленген?
3. Өзен осы жерінде терең бе?
4. Айлақ алыс па?
5. Айлақ өзеннің қай бетінде орналасқан (оң, сол)?
6. Суретші күннің қай уақытын бейнелеген?
Жауабы:
Оқулықтың жауаптары:
1. Бакендер орнатылған ағаш ұшбұрыштар ағысқа қарсы орнатылады. Яғни пароход өзенмен жоғары жүзіп бара жатыр.
2. Суретте құстар бейнеленген; олар бұрыш түрінде ұшып бара жатыр, бұрыштың бір жағы қысқарақ: бұл тырналар. Тырналардың топтасып ұшуы көктемде немесе күзде болады. Тырналар оңтүстік жаққа ұшып бара жатыр. Демек, суретте күз бейнеленген.
3. Өзен бұл жерде таяз, матрос фарватер тереңдігін сырық арқылы өлшеп тұр.
4. Пароход айлаққа жақындаған: бір топ жолаушы заттарын алып, пароходттан түсуге дайын болып тұр.
5. 1-ші сұраққа жауап беру арқылы біз өзеннің ағысын анықтадық. Өзеннің оң немесе сол жағасын анықтау үшін ағыс бойына қарап тұруымыз керек. Пароход айлаққа жақындағанын білеміз. Жолаушылар біз суретке қарап тұрған беттен түсуге дайындалып тұр. Яғни, ең жақын айлақ өзеннің оң жақ жағасында орналасқан.
6. Бакендерде шамдар орнатылған. Оларды кештен алдын қойып, таңда алады. Малшылар малды ауылға айдап бара жатқаны көрініп тұр. Яғни суретте кешкі мезгіл бейнеленген.
Оқулықтың жауаптары:
1. Бакендер орнатылған ағаш ұшбұрыштар ағысқа қарсы орнатылады. Яғни пароход өзенмен жоғары жүзіп бара жатыр.
2. Суретте құстар бейнеленген; олар бұрыш түрінде ұшып бара жатыр, бұрыштың бір жағы қысқарақ: бұл тырналар. Тырналардың топтасып ұшуы көктемде немесе күзде болады. Тырналар оңтүстік жаққа ұшып бара жатыр. Демек, суретте күз бейнеленген.
3. Өзен бұл жерде таяз, матрос фарватер тереңдігін сырық арқылы өлшеп тұр.
4. Пароход айлаққа жақындаған: бір топ жолаушы заттарын алып, пароходттан түсуге дайын болып тұр.
5. 1-ші сұраққа жауап беру арқылы біз өзеннің ағысын анықтадық. Өзеннің оң немесе сол жағасын анықтау үшін ағыс бойына қарап тұруымыз керек. Пароход айлаққа жақындағанын білеміз. Жолаушылар біз суретке қарап тұрған беттен түсуге дайындалып тұр. Яғни, ең жақын айлақ өзеннің оң жақ жағасында орналасқан.
6. Бакендерде шамдар орнатылған. Оларды кештен алдын қойып, таңда алады. Малшылар малды ауылға айдап бара жатқаны көрініп тұр. Яғни суретте кешкі мезгіл бейнеленген.
Маймыл тісті доңғалақты айналдырғанда тілше қандай санды көрсетеді? 1 немес 2? Жұмбақты шешудің екі жолы бар.
Жауабы:
Тілше 2 санын көрсетеді. Шешімнің бірінші жолы суретте көрсетілген. Екінші жолы:
Тісті доңғалақтарды зерттейік:
— әр тісті доңғалақ тіркелген келесі доңғалақты кері бағытта айналдырады,
— белбеулі доңғалақ айналу бағытын өзгертпейді,
— сегізді-белбеулі доңғалақ қарапайым тіркестегідей доңғалақтың бағытын өзгертеді.
Доңғалақтарды санап шығайық. Айналу бағытын өзгертетін беріліс жұп болған жағдайда, соңғы доңғалақтың айналу бағыты өзгермейді. Тақ болса – кері бағытқа өзгереді. Бізде 16 беріліс: 14 жағдайда бағыт өзгереді, 2 жағдайда өзгермейді.
Нәтижесінде тілше 2 санын көрсетеді.
![]()
Тілше 2 санын көрсетеді. Шешімнің бірінші жолы суретте көрсетілген. Екінші жолы:
Тісті доңғалақтарды зерттейік:
— әр тісті доңғалақ тіркелген келесі доңғалақты кері бағытта айналдырады,
— белбеулі доңғалақ айналу бағытын өзгертпейді,
— сегізді-белбеулі доңғалақ қарапайым тіркестегідей доңғалақтың бағытын өзгертеді.
Доңғалақтарды санап шығайық. Айналу бағытын өзгертетін беріліс жұп болған жағдайда, соңғы доңғалақтың айналу бағыты өзгермейді. Тақ болса – кері бағытқа өзгереді. Бізде 16 беріліс: 14 жағдайда бағыт өзгереді, 2 жағдайда өзгермейді.
Нәтижесінде тілше 2 санын көрсетеді.
Жұмбақтар жауабымен
3 сынып, I тоқсан - диктант түрлері
Жыл бойы өткенді қайталау.
И, й, у әріптерінің жазылуын қайталау.
Сөздік диктант
- Уақыт, уылдырық, меруерт, уыстау, қырау, тұсау, ашудас, хайуанат, миуа, қиюластыру, уағда, уілдеу, уылдырық, татулық, шашу, бурыл.
- Өзің қалаған үш-төрт сөзбен сөйлем құрастыру.
- Қайық, күйші, тыйылды, байиды, қайықшы, сыйлық, қайшы, торғай, лайықты, сыйымды, таңдай, сыйлау, тайлақ, шайнек, түйнек, тыйым.
- Сыйлық сөзінің түбірін тап, басқа қандай....
Диктанттар
Болашақ ұрпақтың келешегі үшін білім беру саласында екі елдің бірігуі: қазақстан және мажарстан (венгрия)
Мені бала кезімнен бастап «біз қайдан келдік, неліктен және неге біздің айналамызда көптеген қызықты оқиғалар болып жатыр?», деген сұрақтар көп мазалайтын. Менің кішкентай бөлмемде қабырғада әдемі кілем ілулі тұрды, мен оның өрнектеріне жиі қарап, оның әшекейлі оюларының әр миллиметріне таңғалып қызығатынмын. Сондықтан мен сурет салуға деген құштарлықты дамыта бастадым. Сондай-ақ өмірім музыкасыз өтпеді. Төр бөлмеден теледидарда балериналардың қатысуымен опера қойылып, оркестр музыкасы ойнады. Өнерге деген құлшынысым одан әрі арта түсті. Әртүрлі той....
Ғылыми жобалар
Домбыра
Бабаның күйі бар,
қос ішек үнінде.
Сазына сыйынар,
өткен де, бүгін де.
Қазақтың сазы бар,
шанақта....
Тақпақтар
Асық - алшы, сақа
Ал, ойналық, балалар,
Әр асықта баға бар.
Ұта білген баланы –
Әрбір бала бағалар.
Шиыр, кәне, асықты,
Таңда және қашықты.
Алшы тұрғыз...
Тақпақтар
Аң-құс қалай дыбыстайды?
Қораз таңда шақырып,
Қой мен арқар маңырар.
Ал арыстан ақырып,
Есек, қашыр аңырар.
Күзен, зорман шақылдап,
Сұңқар көкте саңқылдар.
Саршұнақ, суыр...
Тақпақтар
Аңдардың төлдері
Ал, балалар, балалар,
Аңдардың біл төлдерін,
Еске сақтап, санап ал,
Бар ма, естіп, көргенің?
Арыстанның баласы –
Абдан екен тісі ірі.
Шөнжікті де....
Санамақтар
Ай атауларын санайық
Хамал – айдың төресі,
Жылдың басын бастаған.
Сәуір айы келесі,
Келмей шуақ шашпаған.
Зауза түске қанық тым,
Жасыл төске боялған.
Саратан ғой....
Санамақтар