Үлкен Жарылыс теориясының дәлелдемесі. Ғаламның жасы. Физика, 11 сынып, қосымша материал 2.
МҰҒАЛІМДЕРГЕ АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР
Сабақтың басында презентацияның алғашқы слайдтарын пайдалана отырып, кез келген физикалық теорияның тәжірибелік дәлелдемесі болуы тиіс деген пікірталасты ұйымдастыру маңызды, бұл оқушыларға сабақ тақырыбын ашуға мүмкіндік береді.
Сабақ барысында оқушылар Интернет желісінде орналастырылған және Үлкен Жарылыс теориясына арналған мақалалардан үзінділермен жұмыс істейтін болады.
Бірінші мақалада оқушылар Үлкен Жарылыс теориясының тәжірибелік дәлелдерін тауып, кестенің бірінші бағанын толтырады.
Содан кейін мұғалім оқушыларды үш адамнан топтарға бөліп, олардың әрқайсысына сабаққа екінші қосымшадан мақаланың бөліктерін басып шығаруы керек. Топтағы әр оқушы тәжірибелік дәлелдемелердің біреуінің сипаттамасын ғана оқиды.
Содан кейін оларбір-біріне айтып, кестенің екінші бағанын толтырады.
Мұғалімге арналған кесте үлгісі.
Кесте. Үлкен жарылыс теориясының тәжірибелік дәлелдері
Тәжірибелік дәлелдеме | Сипаттама | ||
Алыс галактикалардың байқалған «екпіні» | Жұлдыздардың және галактикалардың байқалатын спектрлерінде белгілі элементтердің спектралды сіңіру сызықтары (жұлдыздардың хромосфералары) жақсы ажыратылады. Бұл жақсы танымал Доплер әсері көмегімен жер бақылаушысына қатысты осы сәулелендіру объектісі алыстайтын ( >0) немесе жақындайтын ( <0) жылдамдығын өте дәл өлшеуге мүмкіндік береді. Егер бізді қоршаған галактикалар хаосты түрде қозғалса, онда олардың спектрлеріндегі қызыл және көк ығысулар бірдей ықтималдықпен байқалатын еді. Бірақ эксперимент басқаша көрсетеді: қызыл ығысулар басым және зерттелетін нысандардан алысырақ болған сайын соғұрлым көп. Бұл бақылаулардың сандық нәтижесі - 1929 жылы Хаббл тұжырымдаған «қашу заңы», осыған сәйкес барлық галактикалар бізден алыстайды және осы қашу жылдамдығы қарастырылып отырған галактикаға дейінгі қашықтыққа пропорционал:
Пропорционал коэффициенті тұрақты Хаббл деп аталады. | ||
Реликті сәуле шығару | Пензиас пен Вильсон белгісіз себептерге байланысты (олар үшін) олардың антенналары қосымша қарқынды радиошу шығарады, олардың қарқындылығы уақыт бойынша тұрақты және бағытқа тәуелді емес. Толқын ұзындығы 7,35 см өлшенген осы радио сигналдың интенсивтілігі, температурасы үш келвин болатын, мүлдем қара дененің берілген толқын ұзындығындағы сәуле шығару қарқындылығына тең болды. | ||
Әлемнің бақыланатын химиялық құрамы | Жоғарыда айтылғандай, бақылау деректері бойынша ғалам негізінен сутегіден (салмағы бойынша 3/4) және гелийден (1/4) тұрады, басқа элементтер шамамен бір пайызды құрайды. Бұл деректер жұлдыздар мен жұлдызаралық газ спектрлері бойынша алынған және жұлдыздардың құрамы мен эволюциясын сипаттайтын астрофизиканың теориялық үлгілерімен жақсы үйлеседі. Жоғарыда келтірілген 3/4 және 1/4 сандар осы эволюцияның бастапқы фазасына жатады, оның барысында жұлдыздарда басқа да, соның ішінде ауыр элементтер түзеледі. |
Мұғалім кесте бойынша жұмыс істеу барысында топтардың жұмысын бақылап, оқушыларға формативті бағалауды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін нақтылайтын сұрақтар қоюы тиіс.
Кестенің дұрыс толтырылуын талқылау кезінде мұғалім Хаббл заңы негізінде Ғаламның жасын есептеуге назар аудару қажет.
Бұл ақпарат бірінші оқушыға арналған мәтінде қамтылған:
«Ғаламның жасын» есептеу өте оңай, егер кеңейту процесінде Хаббл тұрақтысы өзгерусіз қалады деп болжаса: сонда (2)-ден сан үшін миллиард жылдар. Шындығында, өзгермейтіндігі туралы болжам дұрыс емес және дәл бағалауын тек Фридман космологиялық моделінің көмегімен алуға болады (ары қарай қараңдар). Бұл сапалы өзгерістерге әкеп соқпайды, ал үшін сонда 14 миллиард жыл болады.
Есептерді шешу кезінде мұғалім оқушылардың тақырыптың негізгі фрагменттерін меңгеруін және есептерді шешу кезінде Хаббл Заңының дұрыс қолдануын қадағалауы қажет.
Есептерді шешу үлгілері, соның ішінде үй жұмысы үшін де, төменде көрсетілген.
Есептер көзі: https://urok.1sept.ru/%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8/671812/
1.
2.
3. Күрделі есепті шешу сайта келтірілген
https://earthz.ru/solves/Zadacha-po-fizike-2067
Үйге берілетін есеп.
Рефлексия мұғалімге оқушылардың жеке қиындықтарын анықтап, келешекте жоспарлау кезінде ескеруге мүмкіндік береді.
Қарап көріңіз 👇
Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру
Посетители, находящиеся в группе Читатель, не могут оставлять комментарии к данной публикации.