Қартаю. Қартаю үрдісі туралы теориялар. Биология, 10 сынып, презентация.

Тақырып:

Сынып: 10

Оқу мақсаты: қартаю үрдісін түсіндіру

Бағалау критерийлері:

Қартаю себептерін анықтайды;

Қартаю кезінде организмдегі өзгерістерді сипаттайды;

Қартаюдың биологиялық заңды құбылыс екенін түсіндіре алады;

Қартаю терияларын сипаттай алады;

Қартаюдың заңдарымен қартаю теориясын сипаттаңыз

Ой қозғау: «Миға шабуыл»

1 жұп:

Бұрынғы КСРО-ның ең ежелгі азаматы, Әзірбайжан Ширали Муслимов өзінің 168 туған атап өтті...

2 жұп:

Ұзақ өмір сүрудің сыры қандай?

3. жұп:

Неге бүгінгі кезде өмір ұзақтығы орташа есеппен 70 жыл?

4. жұп:

Қартайған адамға әсер ете аламыз ба?

Ағзаның қартаю құбылыстары және герантология мәселелері

Қартаю барлық тірі ағзаларға тән жалпы биологиялық құбылыс болып саналады. Қартаю — онтогенез қорытындысы, ағзада ерекше құрылымдық, қызметтік және биохимиялық өзгерістердің пайда болуымен сипатталатын құбылыс.

Қартаю проблемаларын зерттейтін ғылымды герантология (гр. geron — шал) деп атайды. Герантология қартаю құбылысының негізгі зандылықтарын молекулалық және жасушалық деңгейден бастап тұтас ағза деңгейінде анықтайды, оның даму ерекшеліктерін, емдеу және аурудың алдын алу проблемаларын зерттейді.

Қартаю — жастық өзгерістердің заңды құбылысы болып табылады. Қартаю құбылыстары ертеден басталады және ағзаның кызмет ету мүмкіншілігін біртебірте қысқартады.

Ағза денесінде қартаю белгілері әр түрлі құрылым деңгейлерде байқалады: молекулалық, жасушалық, ұлпалық, жүйелік және ағзалық. Ағзалық деңгейде қартаю өзгерістері алдымен сыртқы белгілерден байқалады: дене пішіні, отыруы өзгереді, дене келемі азаяды, шаштары ағарады, түседі; терінің созылғыштық қасиеті жойылып, әжімдер пайда болады. Ағзаның көру және есту қабілеті нашарлайды, есте сақтауы төмендейді.

Қартаю кезеңінде адам ағзасының барлық мүшелері мен мүшелер жүйесінде айтарлықтай өзгерістер байқалады.

50 жастан кейін адам терісінде тұрақты өзгерістер — тыртықтар, меңдер, сүйеддер, әжімдер пайда болады. Бұның негізгі себебі осы кезде тері асты май қабаты біртебірте жүқарып жойылады. Бұл терінің құрғақтануына, оның иілімділігінің төмендеуіне алып келеді.

Қартаюдың морфофизиологиялық сипаттамасы

Адамның өмір жасының ұзақтылығының 15% - денсаулық деңгейі, 20% - ген, ал 65% - өмір сүру салтына тәуелді.

Ұзақ өмір сүрген адамдардың рекорды:

1 орын: Иран тұрғыны Кітахі - 185 жас;

2 орын: колумбиялық Солис - 182 жас;

3 орын: ағылшындық мистер Йорат - 180 жас.

Қартаю

• Қартаю- генетикалық бағдарлама болып табылады, генетикалық аппаратқа енгізілген бағдарламаның табиғи дамуының нәтижесі

• Қартаю - қалдықтардың өнімдері мен тұрақты қоршаған орта факторларының салдарынан болатын зақымдану салдарынан организмнің «тозуы» нәтижесінде туындаған стохастический (ықтимал), кездейсоқ процесс

Тапсырма: «График интерпретациясы»

Өзіңіздің өмір сүру ұзақтығын анықтағыларыңыз келе ме?

1 топ – адамның өмір сүру ұзақтығын қысқартатын факторлар

2 топ – адамның өмір сүру ұзақтығын ұзартатын/жасартатын факторлар

Бағалау критерийлері:

Адамның жасына әсер ететін факторларды қарастыру;

Өмір жасын қысқартатын факторларды жіктеу;

Адамның жасын жасартатын факторларды қарастыру,

Факторларды жіктеу;

Жасанды және табиғи жасарту жолдарын қарастыру.

1) Организмнің жүйелік «ластануы» қоршаған ортаға ішінара бөлінген кез-келген жүйелердің ашықтығы жеткіліксіздігі нәтижесінде, тіпті егер олар өзін-өзі жаңартып отырса;

2) Организмнің жаңартылмайтын элементтерін жоғалту - оның барлық деңгейлерінде;

3) Зияндар мен деформацияларды жинақтау, барлық деңгейлердегі әртүрлілікті қалыптастыру (кез-келген құрылымның және функционалдық параметрлердің нәтижесі ретінде) өзін-өзі жаңартатын құрылымдардың іріктеу күштерінің іргелі жетіспеушілігіне байланысты осы жүйенің «қажетті» құрылымдарын ғана сақтау үшін,

жүйе ішінде;

4) Реттеуші процестердегі жағымсыз өзгерістер және организмнің жүйелік сипатының төмендеуі (өсу бағдарламаларының аяқталуы мен өзгеруі, тіндердің дифференциациясы, сексуалдық даму, иммунитет және т.б.), сондай-ақ реттеудегі жүйелік өзгерістер өте әртүрлі табиғат

НЕГІЗГІ ҚЫСҚАША МЕХАНИЗМДЕР

Рефлексия: