Анатомия | Мыстың маңызы

Мазмұны
I.Кіріспе.
Мыстың маңызы.
II. Негізгі бөлім.
А)Мыс алмасуының бұзылыстары:
Ә)Ағзада мыстың жетіспеуі мен көбейіп кетуін реттеу.
Б)Вильсон–Коновалов ауруы(гепатоцеребральді дистрофия).
III. Қорытынды.
Вильсон – Коновалов ауруының емделу жолдары.
IV. Пайдаланылған әдебиеттер.
I.Кіріспе.
Мыс адамның барлық ағзалары мен тіндерінде кездеседі: бауырда, мида, жүректе, бүйректерде, бұлшықет және сүйек тіндерінде жиналады.
Көбінесе ішектің жоғарғы бөлімдерінде сіңеді, мыс темірдің жұлынға ауысуына, тамақпен және сумен бірге түсетін органикалық емес темірдің органикалық байланысқан, қан түзуге қатысатын формаларға айналуына жағдай жасайды.
Организмге күніне тамақпен бірге 2 – 5 мг мыс түседі. Ал күніне 200 мг –дан асып кетсе адамға улы әсер етеді. Ол ішекте сіңіріледі, бауырға түседі, онда бауыр синтездейтін церулоплазминмен байланысады, қан сарысуының айналымын реттейді, оны қажет ететін ағзаларда таңдамалы түрде ұсталып қалады, ал өтпен экскрецияланады. Мыстың аз ғана мөлшері қанда иондалған формада альбуминмен лабильді комплекс түрінде кездеседі және зәрмен бірге сыртқа бөлініп шығарылады.
Организмге түскен мыстың 95 % – і асқазан – ішек жолдарында (ең жоғарғы көлемі асқазанда), содан кейін он екі елі ішекте, аш ішек және тоқ ішекте адсорбцияланады. Мыс маңызды элемент болып табылады, ол көптеген витаминдердің, гормондардың, ферменттердің, тыныс алу пигменттерінің құрамында болады, зат алмасу үрдісіне қатысады. Мыс – сүйектің, шеміршектің, сіңірдің, қан–тамыр қабырғаларының, өкпе альвеолаларының, терінің (эластиннің) эластикалық құрылымын қалыпты жағдайда ұстап тұруда маңызды роль атқарады. Мыс нервтің миленді қабатының құрамына кіреді.Мыс өте маңызды роль атқаратын ферменттердің – цитохромоксидаза, тирозиназа, аскорбиназа және т.б. құрамына кіреді.
II.Негізгі бөлім.
Мыстың алмасуы мен сіңірілуі тағамдағы басқа да макро– және микроэлементтермен және органикалық қосылыстармен тығыз байланысты.
Молибден және цинкті көп қабылдау мыстың жетіспеушілігіне алып келуі мүмкін. Темір, антацидтер, таниндер, аскорбин қышқылы да мыстың сіңісуін төмендетуге қабілетті.
Кобальт (қалыпты физиологиялық дозасында) организмнің мысты сіңіруін жоғарылатады.
Ағзада мыстың жетіспеуі мен көбейіп кетуін реттеу.
Мыс жетіспеушілігін қалпына келтіру үшін мысқа бай азық–түлік қолдану керек, әсіресе шоколад, какао, авокадо, теңіз тағамдарын, бауыр, басқа да құрамында мыс болатын препараттар және тағаммен бірге БАД.
Мыс қалыптан тыс жиналып қалған кезде диетотерапия, гепатопротекторлар, БАД және құрамында цинк, бор, молибден болатын препараттар қолданылады.
Мыс қосылыстарының қолданылуы.
Мыс тұздарының әртүрлі препараттары сыртқа; мазь түрінде шырышты қабықтың қабыну процесстері кезінде; физиотерапияда қолданылады.
Мыстың темірмен қосылысы балаларда гипохромды анемияны емдеуде қолданылады.
Мыспен созылмалы улану мыс қосылыстарын пистицид ретінде қолданатын жүзімдік жұмысшыларында кездеседі.
Адамдар үшін мыстың летальді дозасы анықталмаған.
Мыспен қатты улану: балалар кездейсоқ қолданған кезде, өзін–өзі өлтіруге талпынған кезде, сыртқа қолданғаннан кейін, ластанған жерлерден немесе мыстан жасалған контейнерлерде сақталған тағам мен сусындарды ішкеннен кейін болады.
Вильсон – Коновалов ауруы (гепатоцеребральды дистрофия).
Сирек кездесетін, тұқым қуалайтын ауру, оның негізінде мыс метаболизімінің бұзылыстары және оның бауыр мен басқа да ішкі ағзаларда жиналып қалуы жатады. Бұл ауру бауырдың және ОЖЖ бұзылыстары, бүйрек және көру ағзасының патологиялық процесстерімен қатар жүреді. Ол 1:2000000 жиілікте кездеседі. Көп науқастарда аурудың белгілері 5 жастан 30 жасқа дейінгі аралықта көрінеді.
Ішекте сіңірілген 5% мыс, оның тәуліктік қажет ететін мөлшері 2–5мг, альбуминмен лабильді комплекс түрінде және 95% – қан сарысуының глобулиндерінің бірі, бауыр синтездейтін – церулоплазминмен комплекс түрінде тасымалданады.
Вильсон – Коновалов ауруы кезінде мыстың ішекте сіңірілуі жоғарылайды, өтпен экскрециялануы төмендейді және тәліктік зәрмен бірге экскрециялануы жоғарылайды.
Ішекте өте көп сіңірілген және церулоплазминмен байланыспаған мыс бірінші кезекте бауырда жиналады, онда бауыр жасушаларының цитоплазматикалық ақуыздарымен комлекс түзеді. Бауыр тініндегі мыстың концентрациясы қалыпты жағдайда 1 г құрғақ тінде 16 –30 мкг құрайды, накқастарда аурудың клиникалық және патоморфологиялық белгілері пайда болмай тұрған кезінде де 3000 мкг∕г деңгейіне жетеді.
Мыс депода толғаннан кейін гепатоциттерден босап шығып, бас миының сұр ядроларында, бүйрек және көздің мүйізді қабатында жиналады. Қанға мыстың көп мөлшерінің тез түсуінен айқын купремия дамиды, және эритроциттердің мембранасында, аденозинтрифосфатазаның активтілігін тежейтін және гемолитикалық анемияның дамуына әкелетін белоктармен комплекс түзу арқылы фиксацияланады.
Вильсон – Коновалов ауруы бауыр ауруларының ішіндегі ең қиын диагностикаланатын аурулар қатарына жатады. Науқастар арасында ерлерде жиірек кездеседі, бірақ әйелдерде бұл ауру ертерек байқалады.
III. Қорытынды.
Вильсон – Коновалов ауруы жас кезде, ересек кезде және өте сирек жағдайда 50 – 60 жас аралығында кездеседі. Ауру ерте басталса, оның жүру барысы (профилактикалық ем болмаған жағдайда) да ауыр болады.
Соңғы жылдары бұл аурудың диагностикасы үшін бауырдың радиоактивті мысты сіңіруін қолданады. Бұл әдіс өзіндік құндылығымен сипатталады. Осы әдіс арқылы ауруды ғана анықтап қоймай, оның гетерозиготалы тасымалдаушыларын да анықтай аламыз. Көк тамыр ішіне изитопты негізгеннен кейінгі, 24 және 2 сағаттағы бауырдың радиоактивтілігінің ара – қатынасы қалыпты жағдайда 1,4 ∕ 9 ,ал Вильсон – Коновалов ауруы кезінде бұл ара – қатынас 0,2 ∕ 0,3 болады.
Патогенетикалық терапия гепатоцеребральды дистрофияда мыстың артық мөлшерін организмнен сыртқа шығаруға бағытталған. Певзнер бойынша №5 диета ұсынылады. Онда белокқа бай тағамдар бар. Ал құрамында мыс болатын азық – түліктер шектеледі. Мысты байланыстыратын және организмнен шығаратын препараттар қолданылады.
БАЛ – британдық антилиюзит (2,3-димеркаптопропанол) бұлшық етке 1,25—2,5 мг/кг күніне 2 реттен 10 – 20 күн енгізіледі, курс аралығында 20 күн үзіліс болады. Басқа бір әдісі – 200–300 мг–дан күніне 2 реттен эффект пайда болғанша бірнеше ай енгізу. Инъекцияның ауырлығы және интоксикация белгілерінің пайда болуы препаратты ұзақ уақыт қолдануды шектейді.
Унитиол (5% ерітінді) 5 – 10 мл күнделікті немесе күнара, 25 – 30 күн бұлшық етке негізіледі. Қайта курс 2 – 3 айдан кейін жүргізіледі.
D-пеницилламин гепатоцеребральды дистрофияны емдеуде көбірек қолданысқа ие болды. Бұл препараттың әсері күшті. Онымен емдеу науқаста аурудың клиникалық белгілерінің бар немесе жоқтығына қарамастан өмір бойы жүргізіледі. Препараттың әсер ету механизмі дәл анықталмаған; ол мыспен, бүйрек шумақтары арқылы оңай фильтрленетін............