Педагогика | МҰҒАЛІМНІҢ САБАҚҚА ДАЙЫНДАУ

Мазмұны
І КІРІСПЕ.......................................................5-6
1 МҰҒАЛІМНІҢ САБАҚҚА ДАЙЫНДЫҒЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАРДЫҢ ДАМУ КЕЗЕҢІ
1.1 Мұғалімнің сабағына қойылатын талаптар...............................................7-10
1.2 Жас мұғалімнің алғашқы дәріс беру кезеңі.............................................11-13
1.3 Мұғалімнің еңбегінің шығармашылық сипаты.......................................14-15
2 МҰҒАЛІМНІҢ САБАҚҚА ДАЙЫНДАУ ЖҰМЫСТАРЫ
2.1 Мұғалімнің сабаққа дайындау жұмыстары............................................16-19
2.2 Мұғалімдердің біліктілігін арттыру және оларды аттестациялау ..................20-21
ІІІ ҚОРЫТЫНДЫ.........................................................................................22-23
IV.ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР .......................................................24
V.ҚОСЫМШАЛАР........................................................................................25-27
Кіріспе
Мақсаты: Оқушыларды қоғамның белсенді және білімді азаматты етіп тәрбиелеуге барынша ықпал жасау.
Міндеті:
- Мұғалімнің сабағына қойылатын талаптарды анықтау
- Сыныптағы әрбір жеке тұлғаның ғылыми дүниетанымның қалыптасуының адамгершілік қасиеттерін, дүниетанымдылығын арттыру.
- Мұғалім еңбегінің шығармашылық сипатын анықтау.
Өзектілігі
Мұғалім - өмір бойы оқып тынбай ізденетін мамандық мұғалімнің беделі-білімде.
Бүгінгі таңда жаңаша жұмыс жасау, оқу мен тәрбие үрдісін жаңаша ұйымдастыру қажеттілігі туындап отыр. Ал егемен еліміздің дамуы мектеп жұмыс әдістерінің түбегейлі өзгеруінсіз, оның іс-әрекетінің жаңадан құрылуынсыз мүмкін емес. Өйткені бүгінгі бала-ертеңгі дарынды білімді, жастар тәуелсіздігімізді баянды етіп, қоғамдық әлеуметтік экономикалық дамуына үлес қоса алады. Сондықтан жоғары сынып оқушылары мұғалім берген білімді ғана игеріп қоймай, оны әрі қарай өзінің белсенді, нысаналы, зерделі, дарындық іс-әрекеті мен сабақтастары білуі тиіс. Осыған орай, жоғары сынып оқушыларының интелектуалдық мәдениетінің дамуын арнайы ұйымдастыру оқу үрдісін жетілдірудің негізгі шарты оқу табылады.
Мұғалім еңбегі басқа қызметтермен салыстырғанда, өзіндік ерекшелігі мол шығармашылықты сүйеді. өйткені жеткіншек ұрпақты өмірге, еңбек пен әлеуметтік іс - әрекетіне дайындау – мұғалімдерді көп іздендіріп, ойландыратын жұмыстың ең басты түрі. Олай болса, әрбір мұғалім орта немесе жоғары дәрежелі педагогтық білім алумен қанағаттанып қоймай, ол тәрбие мен оқытудың тиімді жолдарын үнемі іздестіріп, өз жұмысында пайдаланып отыруы тиіс. Сонда ғана мұғалім жаңашыл, оқушыларға тәрбие және білім берудің теориясы мен практикасын дамытудың қозғаушы күші және асқан шебері бола алады.
Білім беру мектептің ғана ісі емес мектеп білім алудың кілтін ғана береді. Мектептен тыс білім алу дегеніміз- бүкіл бір ғұмыр! Адам өмір бойы білімін көтеріп отыруы тиіс.
Практикалық мәні:
Адам неғұрлым білімді болса, соғұрлым ол өзінің отанына көбірек пайда келтіреді. Ғылыммен шұғылдануды мұрат еткендер білімге өздеріне сеніп тапсырылған қазына ретінде қараулары керек, ал ол қазына-бүкіл халықтың меншігі.
Теориялық мәні:
Білімді бол деген сөз-белгісіз нәрсені ашу қабілетіне ие болу деген сөз. Ал белгісіз нәрсені аша білу деген сөз-ол теориялық өнердің барлығына тән, ортақ жайт. Әркімге қажетті білім бар. Сол білімді меңгермейінше, барлық басқа білім адамға нұқсан келтіреді.
1 МҰҒАЛІМНІҢ САБАҚҚА ДАЙЫНДЫҒЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАРДЫҢ ДАМУ КЕЗЕҢІ
1.1 МҰҒАЛІМНІҢ САБАҒЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР
Сабақты ғылыми - әдістемелік деңгейде өткізу үшін мұғалім өзінің жұмысын жоспарлауы тиіс. Оқыту жұмысы тақырыптық жоспар оқу бағдарламасы, оқулық, оқу құралдары негізінде жарты немесе толық оқу жылына жасалады. Сабақ жоспары – бұл әр сабаққа жасалады, ол оқу жұмысын жоспарлаудың негізі формасы.
Сабақ жоспары бойынша мұғалім:
a) қосымша тақырыбы бойынша оқулықты, оқу құралын және түрлі қосымша әдебиеттерді пайдаланып, өзінің білімін (дайындығын) тексереді;
b) алдын – ала есептер шығарады, жаттығуларды дайындап, тәжірибелерді істейді.
жабдықтарды тексереді.
Сабақты егжей – тегжейіне жете қарап өткізуді дұрыс ойластыру, оның мақсатының табысты болуының кепілі. Сабақты жоспарлау негізінде өткен сабақтардың нәтижелерін, есепке алып, мұғалім әрбір сабаққа дайындалады. Ең алдымен сабақ тақырыбын және оның міндеттерін анықтайды. Сабаққа дайындалудың басты компененттерінің бірі – оқу материалын таңдап алу. Бұл жерде сабақтың идеялық – теориялық бағыты анықталады, сабақта негізгі идеялар, ұғымдар заңдылықтар, тарихи және политехникалық мәліметтер айтылады. Мұғалім сыныпта оқушылардың танымдық іс - әрекетін ұйымдастыруды ойластырады, оқытуды ұйымдастырудың формалары мен функцияларын пайдаланады.
Сабақта оқыту әдістерін тақырыптың мазмұнына, оқушылардың мүмкіншіліктерінесәйкес таңдап алу, сол сияқты көрнекі және техникалық құралдарды күні бұрын дайындау сабақ мақсатының жемісті болуының негізгі шарттарының бірі.
Келесі сабаққа дайындалу үшін бүгінгі өткен сабақты талдау қажет. Талдауда қандай мәселелерді еске алған жөн:
- тақырып мазмұнын оқушылар қалай игереді;
- сабақта қолданылған оқыту әдістерінің тиімділігі;
- сабақтың дидактикалық және тәрбиелік міндеттері қалай шешіледі; сабақтың жақсы жақтары мен кемшіліктері;
- сабақ процесінде болған кемшіліктерді келесі сабақтарда болдырмау жолдары.
Сабақты осындай тәсілдерді пайдалана өткізу мұғалімнің ғылыми - әдістемелік, зор педагогикалық шеберлігін сипаттайды. Ал, педагогикалық шеберлік дегеніміз оқыту мен тәрбие жұмысын жүргізудің ерекше өнері.
Педагогтық шеберлікті қалыптастырудың бірнеше жолдарын атауға болады.
Ең алдымен мұғалім ғылыми философиялық ілімді табандылықпен оқып үйренуге тиіс. өйткені мектептегі оқу және тәрбие жұмысының жемісті, әрі нәтижелі болуы мұғалімнің жалпы сауаттылығымен идеялық ұстамдылығына байланысты.
Мұғалім мамандығы бойынша өз пәнін қазіргі заманғы ғылым мен техниканың өскелең талаптарына сәйкес дәрежеде білуге тиіс. Ғылым дамыған сайын болжамдардың дәлелденіп, теорияға айналуы және жаңа фактылар мен заңдылықтардың ашылуы кеңейген сайын мұғалімге қойылатын талапта арта түседі.
Мұғалім институттан алған білім көлемімен шектеліп қалмайды. Ол өз пәніне байланысты әдебиеттерді үнемі зерттеп, терең білуге тырысады, оларға библиография жасап отырады. Мұның бәрі оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі принциптері мен формаларын шығармашылықпен пайдалануға зор мүмкіндіктер береді.
Мұғалім пән аралық байланыс принципин іске асырудың сара жолдарын іздестіреді. Сондықтан, ол өз пәніне тікелей қатысы бар пәндердің оқу материалдарын бағдарламаға сәйкес жетік білуге тиіс.
Мысалы, 8 сыныпта Д. И. Менделеев жасаған периодтық заң химиялық элементтердің пеиродтық жүйесі және заттардың құрылысы өтіледі. Осы материал бойынша оқушылар алғашқы ұғымды 7 сыныпта физика курсының электр тарауын оқығанда алған болатын. Сондықтан мұғалім химия сабағында заттардың құрылысымен оқушыларды жан – жақты таныстыру үшін «Электр» тарауындағы атомның ядро моделі, сутегі, гелий, литий элементтерінің атом құрылысын атомдардағы электрондардың саны мен ядро заряды жайындағы мәселелерді олардың естеріне салады. Оқушылар сабақ процесінде мұндай бір – бірімен байланысы бар пәндердің материалдарын жеңіл ұғады.
Шектес пәндер материалдарын сабақ үстінде жүйелілік және логикалық бір ізгілікпен байланыстырып өту үшін мұғалім арнаулы жоспар жасап онда оқу бағдарламаларына лайық пән аралық тақырыптарды сыныптар бойынша іріктеп алады да олардың өту мерзімдерін нақты көрсетеді.
Мұғалім өз пәнін терең біліп қана қоймай, оны оқытудың әдістері мен тәсілдерін де үнемі жетілдіріп отыруы тиіс. Ол озат мұғалімдердің іс тәжірибелерімен танысады. Педагогикалық оқуларға, ғылыми – практикалық конференцияларға қатысады. Мұғалім әсіресе өз мамандығына байланысты және жаңадан шыққан әртүрлі әдістемелік еңбектерді үнемі оқып зерттейді, тиімді етіп пайдаланудың әдістерін, сара жолдарын іздестіреді.
Оқыту процесінің маңызды компененттерінің бірі – бақылау, баға қою және есепке алу. Бұл ұғымдардың әрқайсысының өзінше мәні және ерекшелігі бар. Олар оқу тәрбие процесін мұғалімнің дұрыс ұйымдастыру басшылығына байланысты.
Бақылау – бұл педагогикалық басшылықтың және оқушылардың танымдық іс әрекетін меңгерудің функциясы. Бақылаусыз жеке адамның дамуы мен қалыптасуын басқаруға болмайды. Бақылаудың психологиялық педагогикалық мәні оқушыларға дер кезінде көмек көрсету. Олардың шығармашылық күшіне, қабілетіне сенім білдіру, оқушыларды оқу тапсырмасын нәтижелі етіп орындау үшін ынталандыру және іске жұмылдыру. Бақылаупроцесінде мұғалім оқушыларға ерекше көңіл бөліп, құрмет сезімін білдіруі тиіс. Егер кейбір кейбір сқушы тапсырманы орындауда қате жіберсе, оған дөрекі, өрескіл сөздер айтып ескерту жасауға болмайды.
Сабақтың барлық сабақтың кезеңдерінде бақылаудың мазмұны оқушыфларды іс - әрекетіне ынталандыру және олардың белсенділігін дамыту тиіс. Бақылаудың процесінде оқушылардың алған білімді игеруі және баянды етуі бойынша оқу жұмысының сапасы туралы толық хабар алу өте қажет. Осыған байланысты бақылаудың бірнеше түрлерін атауға болады. Олар тақырыптық бақылау, тарулар бойынша оқтын – оқтын бақылау,қорытынды бақылау.
Тақырыптық бақылау оқу бағдарламасында белгілі тақырыптар бойынша өткізіледі. Сабақтың тақырыбы жіне әрбір кезеңдері негізінде оқушылардың білімді, іскерлікті, дағдыны игеруі тексеріледі. Сонымен бірге,мұғалім жаңа тақырыптың кейбір басты мәселелерін өткен сабақтардағы оқу материалдарымен толықтырады, кейбір ұғымдарды, анықтамалардығ ,ылымиережелерді оқушылардың есіне салады.
Тараулар бойынша оқтын – оқтын бақылау әрбір тоқсанның аяғында оқу бағдарламасының белгілі тарауын оқып болғаннан кейін өткізіледі. Бақылаудың мақсаты оқу бағдарламасы негізінде бақылау жұмыстары және түрлі техникалық құралдар (оқыту машинасы. Компьютер, электронды есептеуіш машинасы т.б.) арқылы әрбір тоқсанның аяғында пәндер бойынша оқушылардың алған білімінің көлемін және сапасын, іскерлігін, дағдысын анықтау.
Қорытынды – пәндер барлық бойынша жыл аяғында эткізіледі. Бақылау процесінде тақырыптық және тарау бойынша бақылау нәтижелері есепке алынады,оқушылардың жыл бойында алған теориялық және практикалық білімдері анықталады. Сондықтан қорытынды бақылаудың негізі емтихан және оқушылардың жылдық үлгерім бағалары болады. Емтихан мен жылдық үлгерім бағаларынан педагогикалық кеңестің шешімі бойынша қорытынды бағалар шығады. Бақылау әдістері арқылы оқушылар жұмысының тиімділігі мен мазмұны туралы кері байланыс қамтамасыз етіледі. Бақылау әдістеріне ауызша, жазбаша және графикалық бақылау әдістері жатады. Бұл әдістерге қарағанда бағдарламалап бақылау әдістерінің өзіндік ерекшелігі бар. Олар машинасыз және машиналы бағдармалап бақылау әдістеріне бөлінеді.
Машинасыз бағдармалап бақылау әдістері бойынша перфокарталар және бақылау карталарын қолданып, оқушылардың теориялық және практикалық білімдерін анықтайды. Мұғалім оқыту және білім беру мазмұны бөлімі бойынша 20 – 25 сұрақтар дайындап, әрбір сұраққа 4 вариантты жауаптың мазмұнын жазады. Олардың ішінен бір сұраққа ғана дұрыс жауап беріледі. Қалған сұрақтар варианттары: дәл емес, толық емес немесе басқа тектес ұғымдарға сәйкес келеді.
Мектеп өмірінде мұғалім – басты тұлға. Мектеп мұғалімі балаларды оқытып қана қоймайды, сонымен бірге оларды тәрбиелейді. Ол белгілі бір сыныпта оқушылардың оқу тәрбие жұмысын ұйымдастырушысы әрі ұзтазы, ақылшы кеңесшісі болып саналады.
Ол өзіне қатысты сыныпта оқушылар ұжымын ұйымдастыра отырып, осыған сол сыныпта дәріс беретін пән мұғалімдерін, оқущының ата – аналарын және жұртшылықтың бала тәрбиесіндегі ықпалын біріктіріп, олардың балаға деген талаптарын отртақтастырып отырады.
Сынып жетекшісі жұмысының негізгі мақсаты – мектеп оқушыларын қоғамның белсенді және сапалы құрылысшылары етіп тәрбиелеуге барынша ықпал жасау. Сыныптағы әрбір жеке тұлғаның ғылыми дүние танымының қалыптасуын, адамгершілік қасиеттерінің, еңбекке деген сүйіспеншілігінің, жан – жақты жарасымды дамуына жағдай туғызу. Сондықтан оның жұмысының мазмұны мен тәрбиелік шараларының бәрі осы мақсатқа бағытталуы тиіс.
Сынып жетекшенің міндеті – сан алуан. Сол себепті ол жүргізетін тәрбие жұмысы өзінің мазмұны жағынан өте күрделі әрі көп ізденісті талап етеді.
Дұрыс тәрбие – балаға өмір бойы азық. Сол дұрыс тәрбиені ұйымдастыратын басты тұлға – мектептегі сынып жетекшісі.
1.2 ЖАС МҰҒАЛІМНІҢ АЛҒАШҚЫ ДӘРІС БЕРУ КЕЗЕҢІ
Ғасыр- бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет дәуірі, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына мұқият қарау дәуірі. Ал қазіргі басты міндеттерінің бірі-ұлттық ерекшеліктерді ескере отырып жастарға терең білім мен тәрбие беру ісін одан әрі дамыту және жетілдіру.
ХХІ ғасыр ақпараттық қоғам технологиялық мәдениет, қоршаған орта, адамдар денсаулығын сақтау дәуірінің баспалдағы екендігін ескерсек, онда адамзат дамуының жаңа кезеңіндегі білім жүйесін жетілдіріп, оқытудың жаңа жолдарын іздестіру қажет екендігі түсінікті. Кез келген жоғары оқу орнына ғылым мен техникада, экономика мен басқару ісінде өз білімін іскерлікпен пайдалана алатын батыл да жанашыл, белсенді мамандар даярлау талап етілді. Жас маманға өзінің кәсіби қызметі саласындағы жобалау, болжам жасау, әрқайсысының даму деңгейін айқындай отырып әріптестерімен қарым-қатынас жасау, шығармашылық ізденіс топтарын ұйымдастыру сияқты жұмыстарының әдіс-тәсілдерін игеруге ықпал жасайтын ғылыми зерттеу іс-әрекеттерінің жолдарын үйрету-оқытушылардың басты мідеті.
Оқытудың мазмұнын құруды жалпы теориялық ұстанымдарды, сұрыптау әдістерін, педагогикалық курстардың бағдарламаларын кәсіби-педагогикалық тұрғыдан қалыптастырудың критерийлерін, осы оқу орындарындағы оқутудың мазмұнын қалыптастыру ұстанымдарын, оқулықтарды, оқу құралдарын, әдістемелік талдауларды, кафедраның және оның оқытушыларының тәжрибелерін басшылыққа алған жөн. Оқытудың мазмұнын құруға оның әдістері, формалары мен құралдары әсерін тигізеді.
Оқытудың ұйымдастыру формалары оқытушылар мен студенттердің және үрдісіндегі өзара әрекеттестік әдістерді анықтайды. Оқытудың кез келген формасы қарастырылып отырған кезеңіндгі оқытудың мақсаты мен мазмұнына сәйкес оқытушылар мен студенттердің өзара әрекеттестіктеріне және әрбір студантпен белсенді жұмыс жүргізуге үйлесімді жағдай туғызуы тиіс.
Мұндай жағдайда жетістік, көбінесе, оқытудың әдісін дұрыс таңдауға байланысты. Оқытудың құралдары (оқулықтар, бағдарламалар, т.б) оқытудың мақсаты мен мазмұны және таңдалынып алынған формасы мен әдістері арқылы анықталады. Жеке пәндік курстардың мазмұндардың ерекшелігі мұғалымның конструктивтік, ұйымдастырушылық сияқты іс-әрекеттерінің түрлерін дайындауға үлкен мүмкіндік береді.
Оқытушының конструктивтік іс-әрекетіне өз сабақтарының мазмұнын үлгілеу, оқу материалдарының мазмұнын талдау, келесі тақырыптың алдыңғы тақырыппен айырмашылығын, ұқсастықтарын айқындау, негізгі түсініктерді және оқушылар мен мұғалімдер дайындау әрекетінің жүйесі мен біріктілігін анықтау мәселелері, ұйымдастырушылық іс-әрекетіне білім берудің мазмұнын хабарлайтын тікелей жұмыстар, яғни, сабақты өткізу мен құру жұмыстары енеді.
Осы айтылған тұжырымдардан оқытудың әдістемелік жүйесінің құрамдас бөліктерінің мәнісі келесі мәселелерді жүзеге асырумен айқындалады:
-Оқытудың мақсатын тұжырымдау;
-теориялық және тәжірибелік материалдарды сұрыптау, оларды баяндаудың деңгейлерін анықтау;
-Студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың жүйесі;
-жеке және ұжымдық тапсырмалар жүйесі, т.б
Құрылған оқытудың әдістемелік жүйесінің бастапқы үлгісін ары қарай дамытудың нақты бағдарын анықтау аса маңызды мәселенің бірі болып табылады. Оқытудың әдістемелік жүйесін қайта құру шаралары оқу үрдісінде бастапқы үлгінің жүзеге асу нәтижелеріне психологиялық-педогогикалық талдаудың , студенттердің білімдерінің, іскерліктері мен дағдыларының беріктіліктерін зертеудің олардың оқу сапаларының нәтижелерін сараптаудың, оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдіру ұстанымдарын жүзеге асыру деңгейлерін қарастырудың негізінде қайта жасалынады.
Жеке пәндерді оқытудың әдістемелік жүйесінің жалпы ортақ белгілері көп болғанымен, оның ерекшелігін бейнелейтін өзіне тән өзгешеліктері мол. Әсіресе, бұл өзгешелік осы пәнді бейнелейтін адамзат білімдерінің аумағына сәйкес ғылымның тек мазмұны емес, оның әдістерінде ерекшеленеді. Бұл өзөгешелік жүйенің құрамдас бөліктерінің мазмұны мен олардың өзара байланыстарын егжей – тегжейлерін ашқанда ғана байқалады. Оқытудың әдістемелік жүйесін тұтас немесе оның жеке элементтерін жетілдіру үрдісі күрділі үрдісі күрделі болғанымен, ол белгілі бір заңдылықтарға бағынады.
Біріншіден, бұл заңдылық бір немесе бірнеше құрамдас бөліктерінің, яғни, бүкіл жүйенің өзгерісіне әкелетін әдістемелік жүйенің ішкі құрылысына байланысты.
Екіншіден, бұл заңдылық кез келген әдістемелік жүйенің жүзеге асуына шешуші әсер ететін әлеуметтік және мәдени жағдайлардың айқындалуымен анықталады. Мұндай әсер жүйенің басты құрамдас бөлігі: оқытудың мақсатына айқын құрамдас бөліктерімен салыстырғанда оқытудың мақсатының жетекшілік рөл атқаруына байланысты жүйенің кез келген өзгерісі оқытудың мақсатымен санасып отыруы тиіс. Осыдан келіп оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдірудің басты ұстанымы – мақсатқа бағыттылық ұстанымы шығады. әдістемелік жүйені жетілдірудің бағыты, сипаты және нәтижесі тұтас алғанда оқытудың мақсатымен тең келеді.
Қазіргі жоғары оқу орындарының негізгі міндеті – студенттерді оқыту мен тәрбиелеудің тұтастығын жүзеге асыру. Оқыту мен тәрбиелеудің тұтастылық ұстанымы әдістемелік жүйені жетілдірудің өте маңыздысы болып табылады.
Болашақ маманды даярлауда психологиялық даярлау үрдісі кәсіби тәжірибеге бағытталған болуы тиіс. Студенттерді даярлау үрдісінде олардың тұрмыстық психологиялық білімдері, этномәдени ерекшеліктері ескерілуі қажет. өйткені, мәртебесі бойынша объективті жәнге абстракт,л, болатын......