Мемлекеттік басқару | Мемлекеттік басқару қызметінің стилі

Мазмұны
Кіріспе ...................................................................3 .
I . Басқару қызметі стилі түсінігі , мазмұны және түрлері .............................4­7.
II . Мемлекеттік басқару стилі қызметіндегі өзара жауапкершілік .............8­13.
III . Мемлекеттік басқару қызметінің стилін жетілдіру ................................14­24.
Қорытынды ...................................................................................25­26.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі .
Кіріспе
Бұл курстық жұмыстың тақырыбының маңыздылығы еліміздегі басқару стилінің даму жақтары болып табылады . Бұл жұмыстың мақсаты мемлекеттік басқаруды жетілдіру жолдарын іздеу мемлекеттік басқару аппараттарының құрылымын талдау болып табылады .
Басқару қызметкерлерінің әр түрлі қасиеттері бойынша көрініс тапса да , олардың мәдениетінің толық және нақты бағасын жұмыс істеу стиліне қарап беруге болады . Басқарушылық қызмет стилі дегеніміз билік органдарының , қызметкерлерінің күнделікті қызметінде қолданатын әдіс тәсілдер , құралдар жүйесі , бағынышты қызметкерлерге қатысты жүріс тұрыс үлгісі . Оның қоғамның басқа салаларындағы қызмет стилінен ерекшеліктері
мемлекеттік биліктік өкілеттіктерге сүйеніп , оны қолданумен байланысты болатын , нақтылай және толықтай нормативтік реттеліп отыратын , басқару әсерін қалыптастыруды мақсат тұтатын басқару қызметкерлерінің әлеуметтік белсенділігімен айқындалады .
Мемлекеттік басқарудың тиімділігі жоғары кәсіби біліктіліктілігі , иновациялық ойлау қабілеті бар , басқарушылық қызметтің демократиялық стилін мойындайтын және мемлекеттік мүддені басшылыққа алатын қазіргі кездегі бюрократияның болуымен байланысты .
Әрбір нақты жағдайда қандай да бір бөліктері басқару тиімділігін арттыру үшін шешуші мәнге ие болуы мүмкін . Сондықтан басқаруды жетілдіру мәселелерін ш еше отырып , жоғары тиімділікке қол жеткізетін элементтер мен бағыттарды анықтау мақсатында басқару мәдениеті деңгейін жан жақты және кешенді талдаған жөн . Бүгінгі таңда басқару мәдениеті ел экономикасы қызметінің нәтижесіне тікелей әсер ететін басқарудың құрамдас бөлігі болып табылады .
I . Басқару қызметі стилі түсінігі , мазмұны және түрлері .
Басқарушылық қызмет стилі саяси режимдерге байланысты және соған байланысты және соған сәйкес қалыптасады. Осыған орай ғылыми әдебиеттерде бірнеше басқару стилдері қарастырылған, атап айтқанда, директивті (әкімшілік, автократиялық, авторитарлық), демократиялық (ұжымдық,кооперативтік) және либеральдық.
Директивті стильге биліктің шектен тыс орталықтандырылуы көпшілік пен және бағыныштылармен санаспаушылық тән , мұнда нені қалай істеу керектігін басшы өзі шешеді.
Демократиялық стильде- бағыныштыларға еркіндік беру арқылы, олардың белсенді түрде араласуы нәтижесінде шешімдер әзірлеп, қабылданады. Жұмысты орындауға қажетті алғышарттар жасалып, оның нәтижесі әділ бағаланады. Адамдармен сыйласымды қатынастар орнатылады.
Либеральдық стильде- басшының бағыныштылардың іс-әрекеттеріне араласпауымен сипатталады. Ол жауапекршіліктен қашқақтап, тіпті ұжым қызметінің ең күрделі мәселелерін шешуге де қатыспайды. Мемлекеттік басқару стилі келесі элементтерден тұрады .
Мемлекеттік билік органдарының мақсаттық, функционалдық және ұйымдық сипаттамалары;
1. Басқару органдары қызметтерінің заңды түрде бекітілген және жүзеге асырылатын әдістері, процедуралары, нысандары;
2. Қызметкерлердің жалпы мәдени, кәсіби және жеке қабілет деңгейі.
3. Қызметкерлердің жалпы мәдени , кәсіби және жеке қабілет деңгейі .
Аталып өткен стильдерден басқа әркім нені және қалай істегісі келсе өз бетінше орындайтын анархиялық стиль: белгілі бір шараны орындау,атқару кезінде ғана аса белсенділіктанытатын, шараны орындау, атқару кезінде ғана аса белсенділік танытатын, келесі жағдайлаға дейін салғыртсу, әрекетсіздік білдірілетін компаниялық стиль (кампанейский) , көбінесе бұйрыққа, қызметтік тәуелділікке негізделіп, дөрекі психологиялық қысым жасалатын еріктілік стиль түрлері белгілі. Сонымен қатар нормативтік , яғни көпшілік мойындаған , қоғам қолдайтын жалпы ортақ стильді , нақтылы басқару қызметінің жағдайларына, түрлеріне және қызметкерлердің қабілетіне байланысты қалыптасатын жеке стильдерді де атауға болады.
Американдық психолог Курт Левин директивті басқарудағы қызметті ең өнімді деп санаған . Демократиялық басқару ең көп тараған және өнімділік пен сапа көрсеткіштеріне қол жеткізуге мүмкіндік туғызады . Басқарудың либералды стилі барлық жағынан нашар болып шықты Левин мінез ­ құлықтық бағыттың өкілі болып табылады , себебі оған дейін басқару тиімділігін басқарушының жеке қасиеттерімен емес , бағынышты қызметкерлерге қатысты жүріс тұрыс үлгісімен анықтайтын тұлғалық және жағдайлық теориялар орын алған болатын .Осыған байланысты стильдер автократиялық және демократиялық болып жіктеледі . Авторлар сәйкесінше оларды « барлық күш жігерін жұмысқа жұмылдырған » және « барлық күш жігерін адамдарға бағыттаған » деп бөледі . Барлық күш жігерін жұмысқа жұмылдырған басшы үнемі Бірақ басшы тек жұмысқа ғана өз назарын аударып қызметкерлеріне мүлдем көңіл бөлмеуге болмайтындығы кейіннен белгілі болады. Ол қандай да бір дәрежеде адами қатынастарды ынталандыруға қарамағындағыларды қажеттілігін қанағаттандыруға мәжбүрлі . Авторитарлық бағыттың да, адами қатынастар позициясын ұстанушылардың да жақтаушылары бар . Бұл екі бағыт та тәжірибе жүзінде оң қолдауға ие болды және олар жұмыспен қанағаттанушылық , жоғары еңбек өнімділігінің болуымен бағаланады . Алайда , тәжірибе жүзінде бұл көрсеткіштердің өсуін қандай да бір стильмен байланыстыруға болмайды . Жұмыспен қанағаттанушылық пен еңбек өнімділігінің жоғары болуы авторитарлық басқарудың нәтижесінде және керісінше , қарама қарсы нәтижелер демократиялық басқару стилінде де болуы мүмкін .
Нақты өмірде аталмыш басқару стильдерінің ешбірі де таза күйінде көрініс таппайды . Әрбір басшының мінез құлқынан ( жүріс тұрысынан )аталған үш стиьлдің барлығына тән жалпы ерекшеліктерді кездестіруге болады . Әртүрлі адамдар мен ұжымдарды басқаруға сәйкес келе беретін әмбебап басқару стилі жоқ . Бірінші. Бұл – мемлекеттік органдар құрылымын жетілдіру. Үкімет қайсыбір аралық буындарды алып тастау арқылы биліктің барлық деңгейіндегі лауазым¬дық сатыларды қысқартуы тиіс. Басқару шешімдерін қабылдаған кезде мемле¬кет¬тік органдар жұмысының кешен¬ді¬лігі қамтамасыз етілуі тиіс.
Саяси мемлекеттік қызметшілердің саны да қысқартылатын болады.
Орталық мемлекеттік органдар, ведомстволық бағыныстағы аймақтық бөлімшелер және жергілікті атқарушы органдар арасындағы функциялардың қайталануын болдырмау мақсатында Үкімет функцияларға талдауды оқта-текте емес, тұрақты жүргізіп отыруы тиіс. Осындай талдаудың қорытын-ды¬ла¬ры бойынша мемлекеттік органдар құ¬рылымын жетілдіру және мемле¬кеттік аппаратты қысқарту жөнінде тиісті шешімдер қабылдануы тиіс.
Министрліктерге саясатты әзірлеу және оның іске асырылуын бақылау, сая¬си шешімдер қабылдау, нормаларды жасау қызметі және қарамағындағы комитеттердің қызметін үйлестіру функ¬циялары бекітіліп берілуі керек. Өз кезегінде министрліктердің коми¬тет¬тері белгіленген саясатты іске асырумен дер¬бес айналысып, бақылау және қада-ғалау функцияларын жүзеге асыруға тиіс.
Министрліктер мен ведомство¬лар¬дың, әкімдіктердің реттеуші функция¬ла¬рын арттыру үшін олардың басқару¬шы¬лық шешімдер қабылдаудағы өкілет¬тіктері мен дербестігі күшейтілуге тиіс.
Үкімет құрамына кірмейтін агент¬тік¬тердің мәртебесі мен өкілеттіктерін, олардың мемлекеттік басқару жүйесіндегі рөлін айқындап алу керек. .
Қандай да бір стильді дұрыс таңдау басқарушылардың оларға тән қасиеттері мен жеке ерекшеліктері , бағыныштылардың әлеуметтік ­психологиялық ерекшеліктері , сияқты көптеген факторларға байланысты .
Ғалымдардың зерттеулерінің нәтижесінде басқарушының әр түрлі бағыныштылармен өзара қарым қатынас орнату барысында бірнеше басқару стильдерін ұстанатындығы анықталған . Ал ол басқару ісіндегі бағыныштылардың жауапкершілігіне байланысты болған
Жалпы түрде жауапкершілік өзара байланысты жақтардың мүдделері мен бостандықтарын қамтамасыз ететін қатынасты , адам бойындағы қасиетті білдіреді. Ол үш құрамдас бөліктердің өзара байланысының нәтижесінде қалыптасады ;
а ) борыштық сезім ,
ә ) іс- әрекетті бақылау ,
б ) шектеу қою , жазалау шараларын қолдану .
Жауапкершілік алғышарттардан , обьектіден , мазмұн мен өлшемнен тұрады . Алғышарттар қоғамдық қатынастардың , адамдардың жүріс тұрысының және қызметінің нақты деңгейін және сапасын қамтамасыз етуге деген қоғамның , азаматтардың қажеттіліктерінен туындайды . Мұндай қажеттіліктер қоғамның нормативтік жүйесінде көрініс тауып бекітіледі .
II . Мемлекеттік басқару стилі қызметіндегі өзара жауапкершілік .
Жауапкершіліктің маңызды элементін оның обьектісі құрайды : себебі үнемі бір нәрсеге жауап беруге тура келеді , мысалы : материалдық , моральдық , құқықтық , саяси , жеке , ұжымдық жауапкершілік болады . Жауапкершіліктің мазмұны міндетті және мақсатты әлеуметтік байланыстарды қамтамасыз етуге бағытталған іс-әрекеттерде көрініс табады . Осыдан асырмайынша азамат та , қоғам да, мемлекет те қанағаттана алмайтынын білдіретін оның кешенді сипаты туындайды . Жауапкершіліктің өлшемі субьектінің өз іс-әрекеттерінің әлеуметтік салдарларын немесе нәтижесін түсінумен байланысты .
Елбасының биылғы Жол¬дауы¬нан кейін әкімшілік ре-фор¬маның түйіні одан әрі тарқатыла бер¬мек. Дүйсенбі күні Елбасы Нұр¬сұлтан Назарбаев «Қа¬зақ¬стан Республикасы Президенті Әкім¬шілігінің штат саны мен құрылымы туралы» Жарлыққа қол қойды. Жарлық бойынша Әкімшіліктің жұмыс сапасы мен тиімділігін көтеру мақсатында құрылымдық бөлімшелерінің саны 22-ден 13-ке, ал қыз¬мет¬керлерінің саны 10 пайызға қыс¬қар¬тылды. Демек, Ақорданың жинақылануы өзге де орталық және аймақтық мемлекеттік басқару органдарының ықшам¬да¬луы¬на серпін беретін болады. Жалпы, мыңдаған қызметкерден тұратын алып мемлекеттік аппаратты АҚШ, Ресей және Қытай елдері ұстайтыны белгілі. Еліміздің мемлекеттік басқару органдарында функционалдық қызметі өте ұқсас, бірін-бірі қайталайтын қызмет түрлерін былай қойғанда, «егіз» құры¬лым¬дар да баршылық. Соларды анық-тап, оңтайлы шешім қа¬был¬дау қажет-ақ. Шындығын айту керек, 90-жылдардан бері Қа¬зақ¬станның мемлекеттік басқару органдары әжептәуір қысқарған. Мәселен, алғашқы Терещенко үкіметінде 54, Қа¬жы¬гелдин үкіметі құрамында 44 министр болған. Бұл үкіметтерде ба¬қан¬дай 10-15 адамның вице-премьер болуы бүгінгі күннің тұрғысынан алғанда ақылға сыймайды. Қа¬зір¬гі Кәрім Мәсімов үкіме¬тін¬де 17 министр бар. Егер аяқасты қа¬зіргі үкіметті ауыстыру қа¬жеттігі туындай қалса, жаңа үкі¬¬мет¬ті жасақтай алатын са¬қа¬дай-сай құрам бар ма? Өкінішке қарай, бұл сауалға жоқ деп жауап беруге тура келер еді. Мә¬се¬лен, осы кезге дейін Қасым-Жомарт Тоқаев және Иманғали Тас¬мағамбетов үкіметтері то-лық¬тай дерлік жаңа кадрлармен жасақталды. Одан кейінгі Да-ниял Ахметов үкіметі 50 пайызға дейін, ал Кәрім Мәсімов үкіметі ішінара жаңартылды. Бізде бір қызмет атқарып, бірнеше үкіметті ұзатып салғандар да бар. Мы¬салы, Александр Павлов Бал¬ғым¬баев, Тоқаев, Тасмағамбетов үкіметтерінде тапжылмай вице-премьер болыпты. Бұл кадрдың біліктілігінің көрінісі ме, әлде тапшылығының белгісі ме, ол жағын дөп басып айту қиын. Қалай дегенмен де бұл биліктің жоғары эшелонында резервтік кадр тапшылығын аңдатқандай. Жоғары басқарушы құрамды былай қойғанда орта деңгейдегі мемлекеттік органдарға басқарушы ка¬др¬лар жетіспейді. Сондықтан Елбасы Жолдауда атап көрсет¬кен¬дей жаңа кадр саясаты, р嬬зерв дайындау – өзекті мәселе. Әлемдік тәжірибеде болашақ ел басқарушыларды мектеп жасы¬нан-ақ тәрбиелейді. Ұлы¬бри¬та¬ния тарихында 18 премьер-министрді берген әйгілі «Итон» мектебі, Франциядағы Ұлттық әкімдік ету мектебі (ENA) бо¬лашақ мемлекетшіл кадрлардың «ұс-таханасы» болып есептеледі. Әрине, біз болашақ басқарушы резервтен құралақан емеспіз. Мәселен, елімізде Қазақстан Республикасы Президенті жа¬нын¬дағы Мемлекеттік басқару академиясы, Еуразиялық мем¬ле¬кеттік қызметкерлерді оқыту орталығы мемлекеттік қыз¬мет¬шілерді оқыту, кәсіби біліктілігін арт¬тыру және қайта даярлаудан өткізіп тұрады. Сонымен қатар былтыр шетелде 306 мемлекеттік қызметкер білімін жетілдіріп қайтты.
Саяси әдебиетте элитаны елеп-екшеп, іріктеудің екі жүйесі кеңінен қолданылады. Атап айтқанда, антрепренерлік және гильдийлік әдіс. Антрепренерлік әдіс бойынша үміткердің жеке бас қасиеттері, танымалдығы, халыққа жағымды имиджі есепке алынады. Демократиялық Батыс елдерінде қалыптасқан мұндай жүйеде бәсекелестік күшті. Тек жасампаздық, тап¬қыр-лық, ерекше белсенділікпен ғана мансап биігін бағындыра аласың. Ол үшін тіпті кәсіби бі¬лім¬нің де қажеті шамалы. Мы-салы, ешқандай кәсіби білім ал¬ма¬ған ...........