Информатика | ЖАТАҚХАНА БЕРІЛГЕНДЕР ҚОРЫН ҚҰРУ

КІРІСПЕ
Түрлi шаруашылықтaрда, оқу орындарында, коммерция¬лық, мекемелерде және т.б. салаларда берiлгендердi дайындау, оларды өндеу, caқтay жиi кездеседi. Мысалы, жоғары оку орындарында дайындалатын мәлiметтер:
факультеттер, олардың құрамындағы кафедралар мен кафедра қызметкерлерiнiң тiзiмi не қызметкерлер жөнiнде басқа мәлiметтер;
емтихан ведомостары;
cтyдeнттep жөнiнде мәлiметriк тiзiмдер;
түрлi белiмдерде жұмыс icтейтiн адамдардың тiзiмi (Teri, аты-женi, бiлiмi, aдpeci, үй телефоны, т.б.);
Мұндай мәлiметrердi caқтay және өңдеу көп тapaғaн әдici - оларды берiлгендер қоры түрiнде дайындау. Берiлгендер қоры (БҚ) - құрылымы арнайы тәсiл бойынша ұйымдастырылғaн берiлген форматтағы файлдар жиынтығы. Файл неriзiнен кесте түpiндe дайындалады. Кестелердi дайындау, жылдам түрде олардан қажеттi жазулар тобын тандау (шартты қaнaғaттaндыpaтын сұраныс құру), оларды caқтay, жазуларды редакциялау, жолын алып тастау, Kecтeнi басып шығару сияқты орындалатын ic-әрекеттер - күрделi жұмыстар. Бұрын, мысалы, Турбо Паскальда БҚ кecтeci берiлгендер файлы ретiнде құрылып, онымен жұмыс icтey үшiн программағa арнайы процедуралар мен функциялар енгiзiлетiн. Соңғы кездерде кестелерден тұратын БҚ құрып, оларды өңдейтiн көптеген программалар жүйесi дайындалғaн. Оларды берiлгендер қорын басқару жүйелерi (БҚБЖ) деп атайды. Белгiлi БҚЖБ-лер: рациялық жүйесiнде жұмыс icтейтiн және программалауды да қажет eтeтiн шағын бизнестi кiшiгiрiм мекемелерде программалаудың көп қиындық туғызатыны белгiлi. Бұлар - жұмыс iстeyгe жеңiл және анықтамалық жуйелерi барынша жетiлдiрiлген күрделi программалар.
1 ЖАТАҚХАНА БЕРІЛГЕНДЕР ҚОРЫН ҚҰРУ
1.1 DELPHI ОРТАСЫН ІСКЕ ҚОСУ
Жоғары деңгейлі программалау тілдері жарыққа шыға бастағаннан бері көптеген программалау тілдері пайда болды. Қазіргі кезде олар процедуралық, логикалық және объектілі-бағдарлы болып үш түрге бөлінеді.
Delphi – дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққа шығып, кейінгі жылдары оның бірте – бірте кеңейтілген 2, 3,4, 5, 6 – нұсқалары жарық көрді.
Windows терезесі арқылы Delphi – ді іске қосу командасы: Іске қосу – Программалар - Borland Delphi 6 - Delphi 6.
Экранда Delphi ортасының үш терезесі көрінеді:
1
2 2
1-сурет. Delphi ортасы.
1 –6-ның негізгі терезесі;
2 – Форма (Form1);
3 – Объект инспекторы терезесі (Object Inspector).
1.2 DATABASE DESKTOP УТИЛИТАСЫ. КЕСТЕ ҚҰРУ
БҚ Kecтeci Delphi кұрамына енгiзiлген Database Desktop (Берiлгендер қоры жұмыс столы) Қосымша программасы (утu¬лuтасы арқылы құрылады: ¬
1. Tools-Database Desktop (Сервис-БК, жұмыс столы қа¬бықшасы) командасын беру. Қабықша программасы көрiнедi
2-сурет. Database Desktop қосымша программасының негізгі терезесі.
2. Терезеден File-New-Table (Файл-Жаца-Кесте) командасын беру. Create Тabе (Кесте құру) сұхбаттық терезесi шығады. Онда ашылатын тiзiмнен қажеттi кесте форматын таңдау (Paradox не dBase). Алгашқы рет Paradоx7 форматы iскe қосылып, терезе ерiciнде осы атау көрiнедi.
3-сурет. Өрісті сипаттау терезесі.
3. Paradox7 форматымен келiciп, ОК түймесiн шерту (онда пайдалануға болатын өpic типтерi жеткiлiктi). Бiрiншi ба¬rанында автоматты түрде epicтің нөмipi жазылып қойылғrан кесте өpici aтayын сипаттау терезесi көрiнедi
4. Екiншi бағаннан бастап peтiмeн өpicкe берiлетiн атауды (FieldName), өpic типiн (Туре), өлшемiн (Size) енгiзу (өлшем өpic символдық типтi болса ғaнa енгiзiледi). Өpicтi кiлттiк ету қажет болса, оның бесiншi бағанда (Кеу) көрсетiлyi тиic. Ол "*" символы арқылы белгiленедi (жалпы, кiлт Dеlрhi-де және MS Access сиякқты арнайы БҚБЖ-лерiнде кеңiнен пайдаланылады).
Database Desktop арқылы Аты-жөнi, туған жылы, ұлты
(Fam, Tjili, Ulti) құрылымды төмендегi кeстeнi (1-кесте) құру үшiн алдымен өpic aтayын сипаттау терезесiн 3-суреттегi сияқты толтыру керек. Өpic атауларын қазақ алфавитi шрифт¬тepiмeн теруге болады , бiрақ олар формада дұрыс көpiнe берiлмейдi.
Ескерту. 1) өpic aтayының ортасына нүкте (.) символы енгiзiлмегенi жөн;
2) өрicтердi сипаттау не дайындау терезесiнiң бiрiншi баrанында автоматты түрде атаулардың peттiк нөмiрлерi көр¬сетулi тұрады. Оларrа кеңiл бөлмеу керек. Кезектi өpicкe мән енгiзiлген соң ҚБ-не сәйкес курсорды басқару клавишiнiң басылуы тиic. Курсор келесi өpicкe орналастырылып қойы¬лады;
3) Үшiншi бағанға өpic типiнiң (Туре) енгiзiлyi тиic. Ол үшiн курсор бағанда орналасқан соң Бос орын клавишiн басу керек. Таңдалrан Paradox форматында пайдаланылатын тип атаулары тiзiмi көрiнедi (2-кесте). Тiзiмнен қажеттi тип таңдалуы тиiс. Оның бiр әрiптен тұратын қысқаша белгiлемесі курсор орналасқан орынғa енгiзiлiп қойылады. Мысалы, Fam epici - символдық типтi, таңдалатын тип - Alpha. Ол таң¬далған кезде өpicкe тип белгiлемесi (А) енгiзiлiп қойылады;
4-сурет. Өрістер сипатталған терезе.
Тип өрісіндегі кездесетін тип түрлері төмендегі кестеде келтірілген:
Тип Белriлеме Мән
Alpha А СИМВОЛДЫҚ жол. Ұзындығы [1..255] аралыrында
Number N Mәнi [10-308;10308] аралығында алынатын 15 мәндi цифрлық, нақты сан
Short S Mәнi [-32767..32767] аралығында алынатын бүтiн сан
Long Integer 1 Mәнi [-2147483647..2147483647] аралығында алынатын ұзындыrы 4 6айттық 6үтiн сан
Мето М Alpha-нің мәндер аралығынан үлкен болатын (>=255 6айттық) СИМВОЛДЫҚ жол.
Money $ Соңына $ символы қойылатын ақшалық
форматты сан
Date D Дата
Logical L Mәнi ақиқат (True) не жалған (False) болатын логикалық типтi сан
Aиtoincrement + Кестеге жол қойылған сайын мәнi 1-ге өсiп отыратын бүтiн сан
4) Size өpiciнe 20 не 25 санын енгiзу жеткiлiктi;
5) өрic құрылымы сипатталып болған соң терезеде көpiнreн Required Field (Мiндеттi epic) жалаушасын орнатып қойған жөн. Ол берiлгендердiң жазуларда мiндеттi түрде қатысуын бiлдiредi. Басқа көpiнreн өрiстердiң толтырылуы мiндеттi емес (әдетте, олар ақиқаттықты тексеру шектеулерi делiнедi).
5. өpic сипатталып болған соң терезенiң Save As... түймесiн шерту. Құрылатын кесте атауы сұралатын Save Тablе As... терезесi көрiнедi.
6. Терезеде кесте атаулары сақталатын iшкi бума (мысалы, MyDB) құрып, оны ашу (егер iшкi бума бұрын құрылған болса, оны ашу жеткiлiктi). Файл атауы өpiciнe кесте атын енгiзу (мысалы, Kesтe2.db) жене каталог алиасы үшiн терезеде көpiнreн WORК: атауын қалдырып, Сақтау туймeciн шерту. Кесте құрылымы Kesтe2.db атауы бойынша MyDB бумасында сақталып қойылады (Алиас жөнiнде келесi тақырыпты қараңыз).
7. Терезенi жабу.
Кесте құру:
Өpicтep сипатталып болған соң кecтeнi құру қиын емес:
1. Database Desktop терезесiнiң мәзiрiнен File-Open- Таblе (Файл-Ашу-Кесте) командасын беру. ОрепТаblе терезесi көрiнедi. Терезеден MyDB iшкi бумасын ашып және каталог алиасы үшiн жүйе дайындағaн WORK: атауын қалдырып, бума iшiндегi қажеттi өpic сипаттамалары жа¬зылған кесте атауын (Kesтe2.db) таңдау, одан әpi Ашу түймесiн шерту керек. epicтep енгiзiлген терезе ашылады (4-сурет).
2. Kecтeнi толтырyға, берiлгендердi редакциялаyғa мүмкiндiк беретiн Table-Еdit Data (Кесте-Берiлгендердi редакциялау) командасын беру (аспаптар панелiнiң аттас клавишiн ба¬cyғa да болады). Kesтe2 атауының астына 1 саны жазы¬льш, Аты-жөнi өpiciнe курсор орналастырылып қойылады.
3. Өрicтердi толтыру
4. Терезенi жабу.
1.3 АЛИАС. SQL EXPLORER.
Database Desktop утилитасының WorkDir бумасы iшiнде арнайы құрылған MyDB iшкi бумасында (берiлгендер қоры файлында) сақтаған жөн. Оны icкe қосу үшiн файлға баратын жылды көрсету керек (РАТН). Мысалы, MyDB-ға баратын жол:
C:\Program Files\Borland\Database Desktop\ WorkDir\MyDB
Берiлгендер қорымен жұмыс icтey кезiнде кестеге қол жеткiзетiн жолды енгiзу көп қиындық туғызатыны белгiлi. Delphi-re жолды тек берiлгендер қорының атауымен алмас¬тыратын тәiл енгiзiлген. Мұндай атау бүркеншiк атау не алиас (alias) деп аталады. Арнайы құрылған БҚ бумасын алиас түрiнде қарастыру үшiн Delphi құрамына енгiзiлген BDE ути¬литасы пайдаланылады (BDE - Borland Database Enginej Borland корпорациясының.......