Экономика | Көлік құралдарына салынатын салық

Мазмұны

Кіріспе...................................................................................................................2
І Тарау. Салық жүйесі негіздері
1.1. Салықтың маңызы.........................................................................................4
1.2. Салықтың даму тарихы.................................................................................7
1.3. Салықтың мәні, принциптері және атқаратын қызметтері........................8
1.4 Салық түрлері.................................................................................................10
1.5 Көлік құралдарына салынатын салықты есептеу бөлімін толтыру ерекшкліктері........................................................................................................11
ІІ Тарау. Көлік салығының нарықтық экономикадағы маңызы
2.1. Көлік құралдарына салынатын салық: есептеу тәртібі................................13
2.2. Салық төлеу мерзімдері, салық деклорациясы.............................................17
2.3 Автокөлікті жалдау :әр түрлі жағдайларда есепке алу ерекшеліктері..... 18
Қорытынды..............................................................................................................23
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі..........................................................................24

1.1. Салықтың маңызы
Білімнің өзіндік саласы болып ХІХ ғасырда қалыптасқан салықтың жалпы теориясы қаржы ғылыми тәңірегінде өмір сүреді. Салық салу тәжірибесі мемлекеттің салық жағындағы әсерінен қалыптасты.
Мемлекет қоғам мүддесін өмірлік қызметтің түрлі саласында бейнеледі, осыған сәйкес экономикалық, қаржылық, әлеуметтік, демографиялық және т.б. саясатты орындап, жүзеге асырады. Бұл жағдайда әлеуметтік-экономикалық процесстерді мемлекеттік реттеудегі объект пен субъект өзара әрекетінің құралы ретінде қаржы-несиелік және бағалық механизм қолданылады.
Салық тауар өндірісімен, қоғамның класқа бөлінуімен және әскерді, сотты, шенеунектерді және тағы басқа мұқтаждықтарды қамтамасыз етуге құралдарды сүруінің ететін мемлекеттің пайда болуымен бірге қалыптасты.
«Салықта мемлекет өмір сүруінің экономикалық бейнесі көрсетілген» - деп К.Маркс әділ атап өтті. Капиталистік қатынастардың құрылуы және дамуы кезінде салықтың маңызы күшейе түсті: жаңа аймақтарды басып алуда қажет әскер мен флотты қамтамасыз ететін – шикізат нарығы мен дайын өнімді өткізуге, қазынаға қосымша қаражат қажет болды.
Мемлекеттің қоғам пайдасы үшін жалпы ішкі өнім құнының белгілі бір бөлігін міндетті жарна түрінде алуы салықтың маңызын құрайды. Жарнаны жалпы өнім өндірісінің негізгі қатысушылары жүзеге асырады;
-Материалдық және материалдық емес игіліктерді өз еңбегімен жасайтын және белгілі табыс табатын қызметкерлер;
-Кәсіпкерлік салада қызмет ететін шаруашылық субъектілері, капитал иеленушілері.
Салық жиыны, бажы және басқа да төлемдер есебіне мемлекеттің қаржы ресурсы құрылады. Салықтың экономикалық мазмұны бір жағынан – шаруашылық субъектілері мен азаматтардың, мемлекеттің өзара қатынасы арқылы байқалса, басқа жағынан – мемлекеттік табыстың құрылу себебінен көрінеді.
Макроэкономикалық деңгейдегі мазмұны бойынша салық мемлекет қызметін жүзеге асыру мақсатында қайта бөлінетін, оның ішінде: халықтың қорғалмаған бөлігі – балалар, көп балалы аналар, зейнеткерлер, мүгедектерде көмек берудің әлеуметтік бағдарламасын, экономиканың, аймақтардың, кәсіпорындардың жеке салаларына көмек көрсетуге; әскерді қамтамасыз етуге, денсаулық сақтау, білім, құқық көрсетуге бағытталған экономикалық бағдарламаларды қаржыландыруға арналған, мемлекетпен шығарылған экономикалық бағдарламаларды қаржыландыруға арналған, мемлекетпен шығарылған жалпы ішкі өнімнің үлесі. Микроэкономикалық аспекті жағынан салық - өз қызметін жүзеге асыруда шаруашылықтандыру субъектісімен шығарылған өнімнен алынатын үлес.
Салық – шаруашылық субъектілерін және ставка бойынша азаматтардан бекітілген заң тәртібі негізінде мемлекетпен алынатын міндетті жиындар.
Салық не үшін керек, заңды беру үшін, сіздің отбасыңызды шағын мемлекет деп таниық. Осы мемлекеттің өмір сүруі үшін баспана мен коммуналды қызмет төлеміне, тамақтануға, жиһаз, киім алу және басқа да өмір қажеттіліктеріне қаражат керек.Сондықтан да табыс алатын отбасының әр мүшесі отбасы бюджетін құруға қатысуы қажет. Бұл – ақиқат мемлекетте де осы сияқты, шеккараны қорғау, басқару органдарын қамсыздандыру, құқық тіртібін қолдау және т.б. бойынша қызметтерді жалпы мемлекеттік орындау үшін жалпы мемлекет қаражат қоры, басқа сөзбен айтқанда мемлекет қазынасы болуы керек. Қоғамның әр мүшесі өзінің меншікті табысынан мемлекет қазынасына ақша жіберуі керек.
Сонымен, Салық – қоғамдағы сатып алушылықтың даму қажеттілігімен, мемлекеттің болу фактісімен анықталған объективті қажеттілік болып табылады. Өз қызметтері мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекеттің шаруашылықтандыру субъектілері мен азаматтардың ұлттық табыстың белгілі үлесін міндетті жарна түрінде алуы салықтың маңызын құрайды.
Мемлекет қазынасының жарнасын өндірістің негізгі қатысушылары: материалдық және материалдық емес игіліктерді өз еңбегімен жасайтын және белгілі табыс алатын қызметкерлер, сонымен қатар шаруашылық субъектілері, капитал иеленушілері жүзеге асырады. Салық жарнасының есебінен бюджетте шоғырланған мемлекет ресурсы құрылады, кейін ол терең білімнің дамуы үшін, әлеуметтік-экономикалық, әскери-қорғаныс, құқық қорғау және басқа да мәселелерді шешу үшін пайдаланылады.
Салық төлеушілердің бюджетпен өзара қатынас жүйесі, бір жағынан – салықты бюджетте шоғырландыру бойынша өзара қатынасы, басқа жағынан – түрлі саланы бюджеттен қаржыландыру бойынша өзара қатынасы. Бюджет – қаржы жүйесіндегі негізгі және «қан тамыр күретамыры» салық болып табылады. Салық салу тәсілдері мен формалары түрлі болып келеді. Бұл салық төлем қабілеттілігі ұстауға, жалпы салық ауыртпалығын психологиялық білдірмеуге, табыстың түрлі формасын бейнелеуге, тұтынуға және тиімді әрекет етуі, салықтың әр түріне және жиынтығына салық салу нысанын ұйғарады
1.2. Салықтың даму тарихы
Сонымен, салық мемлекеттің қалыптасуымен бірге пайда болып, оның өмір сүруінің негізі болып табылады. Мемлекетті қамсыздандыру үшін, азаматтардың біртіндеп міндетті және үздіксіз бола бастаған табиғи және ақшалай түріндегі жарналары қажет болды. Адамзаттың даму тарихында салық нысандары мен әдістері өзгеріске түсті, өңделді, мемлекет қажеттілігі мен сұранысына бейімделді, олардың қызметі кеңейді, әлеуметтік-экономикалық процесстердегі ролі өзгерді.
Салық төлету нысандары мен әдістерінің дамуында үш ірі кезеңді атауға болады. Дамудың бастапқы кезеңінде ерте заманнан орта ғасыр басына дейін мемлекеттің салықты анықтау және жинауға арналған қаржылық аппараты болмады. Қаражаттың тек жалпы сомасы анықталып, салық жинау қалаға немесе қауымға жүктелген.
Екінші кезеңде елде мемлекеттік мекемелер желісі, оның ішінде қаржылық желі құрылып, мемлекет қызметтің бір бөлігін өз мойынша алады: салық салу үлесін ортады, салықты жинау процессін қадағалайды, бұл процесті кең мәселе төңірегінде анықтайды.
Үшінші кезең, жаңа кезең. Мемлекет салық белгілеу және төлетуге байланысты қызметті өз қолына алады, салық салу ережелері белгіленеді. Үкіметтің аймақтық органдары өзіндік деңгейі бола тұрып, мемлекет көмекшісінің ролін атқарады.
Мемлекетті ұйымдастырудың бастапқы сатысында салық салудың алғашқы нысаны құрбан шалу болды. Бірақ бұл еркі түрде болды деп ойлауға болмайды. Құрбан шалу жазылмаған заң болды, сондықтан төлемнің немесе жиынның мәжбүрлі түріне айналды. Және де жиынның пайыздық ставкасы жеткілікті мөлшерде анықталды.

1.3. Салықтың мәні, принциптері және атқаратын қызметтері
Салық саясаты аса нәзік және күрделі аспап, ол жеңілдіктер мен жазалау шаралары арқылы шаруашылық қызметтің барлық жақтарына нысаналы түрде әсер етеді. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде салықтардың тізімі бірнеше бетке сыйып кете алады, ал жеңілдіктер мен томдарды алып жатады.
Әкімшілік-әміршілік жүйе жағдайындағы экономикада салық адам мүддесі үшін қызмет көрсетеді. Ол халықты үкімет алдында тұқыртып ұстаудың құралына айналды. Ал нарық қатынастары дамыған елдерде салық мемлекет қазынасын толтыруға қызмет ете түседі. Содан да болар,Америкада іскер адамның екі туған күні бар деп есептеледі:біріншісі-өзінің туған күні және екіншісі-оның салық инспекторымен есепайырысқан күні.
Экономикалық мазмұны жағынан салықтар – бұл заңды белгіленген ретпен тұрғындардан, кәсіпорындар мен мекемелерден алынатын міндетті төлемдер жүйесі. Табыстардың әртүрлі нысандарының салық көздері мыналар болып табылады: пайда, процент жалақы,дивиденд,рента,т.б. Салықтардың мәжбүр ету сипатынан басқа ерекше қасиеті – олардың алым-салықты өндіріп алу ретімен төленген сомасының мөлшерлері мен салық төлеушілердің мемлекеттен алатын қызметтерінің құнының арасындағы сәйкессіздік болып табылады. Салық салудың мынандай принциптері бар:
А) азаматтар салықты мемлекеттен алатын игіліктерге пропорционалды төлеу керек;
Б) салықтар табыстың мөлшерінен салық төлеушілердің тұрмыс халінің дәрежесінен төлеуді болу керек.
Нарық жағдайында салықтар үш қызмет атқарады:
А) фискалды (мемлекеттік табыстарды жинау);
Б) қайта бөлу;
В) реттеуші.
Салықтардың фискалдық қызметі – мемлекеттің салық саясаты тұтқаларының көмегімен нарық конъюнктурасының жағдайына әсер етуде, экономикалық өсуді тұрақтандыру және ынталандыруға тырысуында тұр.Бір сөзбен айтқанда, салық түсімі арқылы алынатын қаражаттар, мемлекеттің саяси – шаруашылық қызметін атқарудың негізі болып табылады.
Салық қаражаттары ең алдымен ғылыми-техникалық прогресті ынталандыру,прогрессивті технология мен өнім түрлерін игеру,экономикада құрылымдылық өзгерістер жасау, табиғат қорғау шараларын жүзеге асыру, әлеуметтік саланың объектілерін ұстау үшін белсенді түрде пайдаланылады. Мысалы, 1981 жылы, рейгандық әкімшілік жаңа өндіріс салаларын инвестициядан (өндіріске ұзақ мерзімді капитал жұмсау) түскен табыстарға салынатын салықтарды азайтты. Ол кәсіпкерлердің өндіріске қаржы бөлуді ұлғайтуына, еңбек өнімділігін арттыруына және потенциалды жалпы ұлттық өнімді көбейтуге түрткі болады.
Салықтың қайта бөлу қызметі – салық механизмі арқылы мемлекеттік бюджетке жалпы ұлттық өнімнің едәуір бөлігін жұмылдыруда тұр. Батыста және біздің мемлекеттік бюджет арқылы жалпы ұлттық өнімнің 30%-тен 50%-ке дейінгісі қайта бөлінеді. Салық түсімі есебінен мемлекет әскери бағдарламаларды қаржыландырады. Бұдан басқа, айтарлықтай қаржы ағарту саласына, зейнет ақымен қамтуға жұмсалады. Қаржының бұндай мақсаттарға жұмсалуы, әлеуметтік саладағы мезгіл-мезгіл шиеленісіп тұратын қайшылықтарды басуға, азаматтардың барынша біркелкі бөлуге мүмкіндік береді.
Сонымен бірге салықтар экономиканы жанама түрде реттейтін маңызды құралдардың бірі болып табылады. Осы мақсатта салықтар көбінесе дағдарыстық құбылыстарды тезірек жоюға, нарық конъюнктурасына әсер, экономика тұрақтандыру пайдаланылады.
1.4. Салықтың түрлер
1.5 «Көлік құралдарына салынатын салықты есептеу» бөлімін толтыру ерекшкліктері:
700.02.001-жолда Салық кодексінің 346-бабына сәйкес салық салу объектісі болып табылатын көлік құралы көрсктіліп, көлік құралының маркасы мен үлгісі көрсетіледі;
700.02.002-жолда көлік құралы шығарылған жыл көрсетіледі;
700.02.003-жолда бұрын ҚР аумағында есепте тұрмаған,сатып алынған көлік құралына меншік құқығын іске асырудың нақты кезеңі (айлар саны) көрсетіледі;
700.02.004-жолда тиісті өлшем бірліктері: жеңіл автомобиль двигателінің көлемі- текше сантиметрмен; жүк және арнаулы автомобильдердің жүк көтергіштігі- тоннамен; автобустардың отыру орындарының саны; катерлердің, кемелердің, буксирлердің, баржалардың, яхталардың двигателінің қуаты- ат күшімен; шағын көлемді кемелер мен ұшу аппараттары двигателінің қуаты- киловатпен көрсетіледі;
700.02.005-жолда Салық кодексінің 347-бабының 1-тармағына сәйкес есептелген көлік құралына салынатын салық ставкасы көрсетіледі;
700.02.006-жолда тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы ҚР заңымен белгіленген, салық төленетін күнгі айлық есептік көрсеткіштің мөлшері көрсетіледі;
700.02.007-жолда Салық кодексінің 347-бабының 2-тармағына сәйкес 1500-ден жоғары-2000 текше сантиметрді қоса, 2000-нан жоғары-2500 текше сантиметрді қоса,2500-ден жоғары-3000 текше сантиметрді қоса, 3000-нан жоғары-4000 текше сантиметрді қоса жеңіл автомобильдер двигателінің өсуі көрсетіледі;
700.02.008-жолда жеңіл автомобильдер бойынша 700.02.005х700.02.006+700.02.007х7 теңге ретінде,қалған көлік құралдары мен ұшу аппараттары үшін -700.02.005х700.02.006 ретінде белгіленген салық ......