Экономика | Арнаулы салық режимі

Мазмұны
Кіріспе..............................................................................................................................3

І Салық салудың теориялық негіздері
1.1 Салықтың мәні, атқаратың қызметі........................................................................7
1.2 Салықтың негізгі түрлері........................................................................................11

ІІ Арнаулы салық режимінің жүргізілуі мен ресімделу тәртібі
Кіші кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғаларға арналған анрнаулы салық режимі.............................................................................................................................13
а) жалпыға бірдей белгіленген тәртіп....................................................................15
ә) біржолғы талон негізінде арнаулы салық режимі............................................15
б) патент негізіндегі арнаулы салық режимі.........................................................16
с) оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимі...........................18
2.2 Шаруа қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі
2.3 Ауылшаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаға арналған арнайы салық режимі..................................................................................................................22
2.4 Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне арналған арнайы салық режимі...24

Қорытынды.....................................................................................................................30

Пайдаланған әдебиеттер тізімі......................................................................................3
І Салық салудың теориялық негіздері
1.1. Салықтың мәні, атқаратын қызметі
Нарықтық экономиканы тереңдетіп, қоғамдық өмірімізге әрқилы жаңаша өзгерістерді енгізе отырып, өзінің талабын қойып келеді. Оны біреулер өздігінен болып жатқан әдеттегі құрылыстардың бірі деп қабылдаса, екінші бір адамдар оны сананың ойелегінен өткізіп, тереңнен талдайды.
Президентіміздің «Қазақстан -2030» деп аталатын халқымызға арнаған Жолдауы сондай құжаттардың санатына жатады. Онда алдағы жылдарда қоғамымызды мемлекеттік саяси және әлеуметтік- экономикалық дамуының стратегиялық бағыттары айқындалған. Өйткені бұл Қазақстанның ерекшеліктерін ескере және әлемдік тәжірибеге сүйене мемлекетіміздің дамуының бүгінгі болашағына терең барлау жасаған құжат [4].
Бұл еңбекте, еліміздің экономикалық болашағына айрықша назар аударылған. Бұған ондағы «зор мүмкіндіктер табалдырығында тұрмыз» деген сөздер дәлел. Түптеп келгенде бұл Қазақстанды Орталық Азия барысына айналдырады. Алайда стратегияда атап көрсетілгендей ; « Салауатты әрі гүлденген экономика құрмайынша, біз қуатты мемлекет пен Қарулы күштер құра алмаймыз, демографиялық, экологиялық және әлеуметтік міндеттерді шеше алмаймыз, әрбір адамның жеке басының қадір қасиеті мен әл-ауқатын арттыра алмаймыз»
Осы айтылғанға сүйене отырып, қолында биліктің барлық тармақтары бар бақылаушы қызмет, құқық қорғау органының өкілі ретінде еліміздің басшысы « Қазақстан- 2030» стратегиясында қойып отырғандай; «Егер салық пен жарналарды толық жинай алмасақ, өзімізді біз қуатты мемлекет ретінде сезіне аламыз ба ?– деген сұрағын ерекше атап көрсету керек.Бұл сұрақтың қойылуы тегін емес, өйткені жиналатын салықтың толық өндірілуі күн тәртібіндегі өзекті тақырыпқа айналып отыр [3].
Цицеронның сөзін жалпыға түсінікті тілде баяндап берсек, салық – мемлекеттік құрылымның негізі.Олай болса, салық полициясына жүктеліп отырған міндет жүгі салмақты екендігі дауыссыз. Ол салықтарды және басқа бюджетке төленетін міндетті төлемдердің толық жиналуын қамтамасыз етуі керек. Бұл үшін қолда салық төлеушілердің тізімдері, сондай-ақ бұдан жалтарғандарды әкімшілік немесе қылмыстық жауапқа тартқандықтын деректері болуы тиіс.
Өздеріңізге мәлім, қандай жұмыстың да көрсеткіші өзінің нәтижесінен көрінеді. Сондықтан да уақыт заңының талабынан аттап өтпейтін салық төлеушілер үшін өткен жылдың нәтижелері ортаға сала кеткеннің артықтығы жоқ деп білеміз. Әсіресе, салық полициясы салық заңдылығы саласындағы тәртіп бұзушылықтар мен айлашарғыларға тосқауыл қоюға, өндірілмеген салықтардың орнына салынуына, республикалық және жергілікті бюджеттерге, сондай- ақ Зейнетақы және басқа бюджеттен тыс қорларға міндетті төлемдердің толық түсуін қамтамасыз етуге көңіл бөлді.
Атап айтқанда өткен жылы 1330 салық салынатын объекті, оның ішінде 327 заңды және 1005 жеке тұлғалар тексеріспен қамтылды. Соның барысында салық заңдылығын бұзудың 1164 оқиғасы анықталды. Осының өзі бұлардың көпшілігі әлі де болса заң талаптарын жете білмейтіндігін, кейбіреулердің табыстарын жасыруға ұмтылғандығын көрсетеді.
Бірақ заңды білмеу бұл жауапкершіліктен құтылып кету емес. Тексерістердің нәтижесінде бюджетке 366876 мың теңге қосымша қаржы есептелді.
Мұның ішінде салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер 87305,4 мың ақшалай айып салу 268394,1 мың, әкімшілік тарапынан шара қолдану -11176,5 мың теңге құрайды.
Салық салынатын база жасау жөніндегі қорытынды жұмыстарға әзірлік проблемасы жетіп артылады. Бұл салада өзге де проблемалар жеткілікті. Қазіргі қолданып жүрген Салық кодексі тікелей ықпал ететін заң күшіне әлі де толық ие емес. Салық жөніндегі заңды дамыту тұжырымдамасын жасау саласындағы жұмыс әлі күнге дейін аяқталған жоқ.
Бұл жерде айта отырып «Қазақстанда салық жинау ісі қандай жолмен жүреді»- деген ең басты мәселе әлі де толық шешімін тапқан жоқ деп айтуға болады [12] .
Егер мұның өзі реформалаудың басты бағытына стратегиялық толық сай келетін жол болса, онда салықтардың мөлшерін неғұрлым азайтуға бағыт ұстау, сөйтіп салық төлеуден бойларын аулақ салушылардың барысына қатаң жазалау сияқты шараларға баруымыз тиіс.
Олай етпеген жағдайда салық төлеуді жолға қоюдың нарықтық тетіктерін бас тартудан, экономикалық субъектілердің барлығына жаппай мемлекеттік бақылау орнатуға қайта оралудың басқа жол қалмайды.
Өйткені, онсыз салық жинау мүмкін емес. Ал, мұндай жағдайда « Мемлекеттік жоспарлау» экономикасының ауылы онша алыс емес.
Алайда, түбегейлі нарықтық реформалар жолын біржолата таңдап алған екенбіз, ал істің жайы тап осындай екендігіне еліміз басшылығының іс- әрекеттері ешқандай күмән қалдырмайды, онда бірқатар принципті айқындамалар бойынша атқарылар істі толық белгілеп, анықтап алу қажет екендігі сөзсіз.
Ең алдымен бұл жерде әңгіме жалпы салық ауыртпалығын кеміту жөнінде болып тұр. Мұның өзі өндірістік кәсіпорындардың шаруашылық қызметін неғұрлым тезірек белсенді ете түсу және өндірісті дағдарыстан алып шығу құралы болып табылады.
Мұндай шараның, яғни бюджеттің және бюджеттен тыс қорлардың алдындағы қарыздарды өндіріп алуды тоқтатудың қарыздардың құрылымын қайта құру ісімен ұштастыру істі түбірімен басынан бастауға мүмкіндік береді.
Ал, мұның өзі әлеуметтік шиеленістің кемуіне, салықтар мен жалақының ағымдағы жандандырылуына жол ашады. Өткен жылдың нәтижесі көрсеткендей, салыққа кешірім жасаудың едәуір тәуір тәжірибесі жинақталады. Алайда, оның нәтижелері Бас прокуратураның араласып, кәсіпорындардың алдындағы есептерінен кешірім жасалған қаржыны өндіріп алу әрекеті арқылы едәуір дәрежеде құнсызданды, сөйтіп салық заңының рухын сақтаудан гөрі, әрпін сақтау орын алады [6].
Қазіргі нарықтық экономика жағдайында болып жатқан және мейлінше табиғи құбылысқа сәйкес халықтың әлеуметтік және экономикалық негізде бір- бірінен мүліктік жағынан алшақтай түскен ауқатты топтарына прогресшіл салықтар жүйесін енгізу болып табылады.
Бұдан кейінгі мәселе – катаң бақылау орнату. Ондай бақылау әкімшілік тұрғыдан күш қолдану арқылы емес, қайта осы заманға нарықтық құралдардың валюталық қаржылар мен экспорттық- импорттық операциялардың қозғалысына бақылау орнату болуы тиіс.
Мұның өзі сонымен қатар отандық тауар өндірушілер. Ал, осы айқындамалар тізімі өзге де шаралармен қатар, тек сөз жүзінде ғана айтыла салмайтын декларациялар қабылдауды қажет етеді.
Ол декларацияда ТМД елдерінің келісілген салық және кеден саясатына сәйкес болуы тиіс. Мұны өзі әсіресе, қосымша өндірілген құннан алынатын салықтың механизміне тікелей қатысты. « Тауардың барып жеткізілетін жеріне» байланысты принцип бойынша « тауар шығарушы елді» анықтау саласындағы тәртіп бұзушылыққа жол бермейді.
Олай болса, кедендік төлемдер мен салықтарды төлеуге жеңілдіктерді қолдануға жағдай туады, сыртқы сауда сальдосының жағдайына байланысты бюджеттік түсім мөлшерінің өндірілген құннан алынатын түсімдер есебінен бюджетке берілетін қаржыны арттыруға мүмкіндік болады [15].

1.2 Салықтың негізгі түрлері
Салық салу жүйесінде формасы және өндіріп алу көздеріне қарай ерекшеленетін әртүрлі салық түрлері пайдаланылады.
Қазақстан Республикасында қабылданған салық жүйесі туралы заңға сәйкес салықтың мынандай түрлері қолданылады:
А) жалпымемлекеттік салықтар;
Б) жалпыға бірдей міндетті жергілікті салықтар мен алымдар;
В) жергілікті салықтар мен алымдар. Республиканың салық жүйесі бүгінгі танда 11 жалпымемлекеттік, 10 жалпыға бірдей жергілікті салықтар мен алымдар және 17 жергілікті салықтар мен алымдардан тұрады.
Жалпы мемлекеттік салықтарға мыналар жатады: қосылған құнға салынатын салық, пайдаға салынатын салық, акциздер, бағалы қағаздармен жасалатын операциялардан алынатын салық, экспорт пен импортқа салынатын салық, кеден тарифі мен баж салығы, пайдалы қазбалар қазбаларды геологиялық барлау және геологиялық іздестіру жұмыстарына байланысты шығындарды өтеуге жұмсалатын алым, тіркелген төлемдер, транспорт құралдарына салынатын салық, автотранспорт құралдарының Қазақсатан Республикасына келіп кіргені үшін төленетін ақы (басқа мемлекеттер осындай ақы енгізген жағдайда), заңды ұйымдардың, шетел азаматтарынан және азаматтығы жоқ адамдардан алынатын табыс салығы, мемлекеттік баж салығы, колхозшылардың еңбегіне ақы төлеу қорына салынатын салық.
Жалпыға бірдей міндетті жергілікті салықтар мен алымдарға: жер салығы, жеке адамдардың мүлкіне салынатын салық, орман табысы, су үшін төленетін ақы, табысқа салынатын салық, кәсіпкерлік қызметттің субъектілері ретінде тіркелмеген азаматтардан алынатын алым, заңды ұйымдарды мемлекеттік тіркеуден өткізгені үшін алынатын алым, елтаңбалық алым, мұрагерлік және сыйға тарту тәртібімен ауысқан мүлікке салынатын салық жатады.
Жергілікті салықтар мен алымдарға мыналар жатады: курорттық аймақта өндірістік мақсаттағы объектілер құрылысына салынатын салық, курорттық алым, азаматтардан алынатын мақсатты алым, жарнамаға салынатын салық, автотранспорт құралдарын, есептеу техникасы және жеке компьютерлерді қайта сатуға салынатын салық, автотранспортты аялдауға қойғаны үшін алынатын алым, жергілікті символиканы пайдалану құқы үшін алым, ипподромда ат жарысына қатысқаны үшін алынатын алым, ат жарысындағы ұтысы үшін алынатын алым, ипподромдарда тотализатор ойынына қатысушы адамдардан алынатын алым, тауар биржаларында және валютаны сату және сатып алу кезінде жасалған мәмлелерден алынатын алым, аукциондық сатудан алынатын алым, кино-телетүсірімдер өткізу құқы үшін алынатын алым, ит иелерінен алынатын алым, спиртті ішімдіктермен сауда-саттық жасау хұқы үшін алынатын лицензиялық алым, жергілікті аукциондар өткізу және лотереялар ойнату хұқы үшін алынатын лицензиялық алым.
Жалпымемлекеттік салықтар Республика заңдарының негізінде орталық өкіметпен мемлекеттік бюджетке аударылады. Жергілікті салықтар тиісті территорияның жергілікті басқару органдарымен алынып жергілікті бюджетке түседі.
Халықаралық статистикада салықтарды тікелей және жанама деп бөлінеді. Тікелей салықтар табысқа және мүлікке салынады. Мысалы, ондай салықтарға табыс салығы, пайдаға салынатын салық және т.б. жатады.
Тауардың бағасына енгізілетін немесе тарифке қосылатын және сатып алушы төлейтін салықты жанама салық деп атайды. Ол негізінен көпшілік тұтынушылардан алынады. Жанама салықтарға қосылған құнға салынатын салық, акциздер, кедендік баж салығы жатады. Тікелей және жанама салықтардың бұрынғы КСРО –ның ұлттық табысындағы үлесінің мөлшелері 40%, Францияда – 45%, АҚШ-та – 30%, Швецияда – 51%, Норвегияда -46%, Ұлыбританияда -39%.
Салынуға көздеріне қарай еңбекпен табылған және еңбексіз табылған және еңбексіз табылған табыс болып бөлінеді. Еңбекпен табылған табысқа еңбек ақы, қалам ақы, жеке кәсіпорындардың табысы жатады. Еңбексіз, бірақ жария табысқа дивидендтер, ақша салымы бойынша проценттер; қозғалмайтын мүліктердің және бағалы қағаздардың құнының өсімі, жер рентасы және т.б. жатады [14] .
Тарау ІІ Арнаулы салық режимінің жүргізілуі мен ресімделу тәртібі
2.1. Кіші кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғаларға арналған анрнаулы салық режимі
Арнаулы салық режимі - бұл салық төлеушілердің кей категорияларына салықтың жеке түрлерін есептеу мен төлеудің оңайлатылған тәртібімен жүргізілетін бюджетпен есеп айырысудың ерекше түрі.
АСР-і мыналарға жүргізіледі: (қолданушылар)
 Шағын бизнес субъектілеріне;
 Шару қожалықтарына;
 Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға;
 Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне [12].
Кіші кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғаларға арналған арнаулы салық режимінің тәртіптері
Біржолғы талон негізінде ара-тұра сипатта қызметін жүзеге асыратын жеке тұлға, патент негізінде қызметін жүзеге асыратын жеке кәсіпкер, оңайлатылған декларация негізінде қызметін жүзеге асыратын жеке кәсіпкер және заңды тұлға ШАҒЫН БИЗНЕС СУБЪЕКТІЛЕРІ болып табылады.
Шағын бизнес субъектілері әлеуметтік салықты және корпорациялық немесе жеке табыс салығын есептеу мен төлеудің оңайлатылған тәртібін белгілейді.
Кіші кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғаларға арналған арнаулы салық режимі салықты есептеудің оңайлатылған тәртібі: біржолғы талон, патент, оңайлатылған декларация негізінде жүзеге асырылады.
Салықты есептеудің оңайлатылған тәртібі салық салу объектісіне белгіленген ставканы қолдану жолымен жүргізіледі. ЕСЕПТЕУ=ССО*С.ставкасыына [11].
Салық салу объектісі болып ҚР-ң аумағында және оның шегінен тыс жерлерде алынған табыстардың барлық түрлерінен тұратын салық кезеңі ішіндегі табыс табылады.
Шағын бизнес субъектілері салықтарды есептеу мен төлеудің, сондай-ақ олар бойынша салық есептілігін тапсырудың мынадай тәптіптерінің біреуін ғана дербес таңдауға құқылы:
1) Жалпыға бірдей белгіленген тәртіп;
2) Біржолғы талон негізіндегі арнаулы салық режимі;
3) Патент негізіндегі арнаулы салық режимі;
4) Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі.
Салықтарды есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібіне .....