Қаржы | АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУМЕН САЛЫҚ ЖҮЙЕСІ

Мазмұны

КІРІСПЕ..........................................………………………………………………..3
1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖҮРГІЗІЛЕТІН САЛЫҚ ЕСЕБІНІҢ МӘНІ МЕН ПРИНЦИПТЕРІ...........................................………...........................5
1.1 Салық жүйесі, оның міндеттері мен құрылымы............................................5
1.2 Бюджетке төленетін міндетті төлемдер бойынша үнемдеу........................11

2. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕГІ САЛЫҚТАР БОЙЫНША БЮДЖЕТПЕН ЕСЕП АЙЫРЫСУ ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ
ЖҮРГІЗІЛУІ...........................................................................................................14
2.1 Бюджетке төленуге тиіс салық түрлері.........................................................14
2.2 Салық кезеңі және салық декларациясы.......................................................27

3 АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУМЕН САЛЫҚ ЖҮЙЕСІН ӘКІМШІЛІКТЕНДІРУ..........................................................................................37
3.1 Бюджетпен салық есебін жасауда соно бағдарламасы мен салық төлеушінің кабинетінің мүмкіндіктері................................................................37
3.2 1 С:Бухгалтерия бағдарламасы.....................................................................43

ҚОРЫТЫНДЫ............................................................…………….......................48

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР..................................…………......................50

ҚОСЫМШАЛАР...................................................................................................
1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖҮРГІЗІЛЕТІН САЛЫҚ ЕСЕБІНІҢ МӘНІ МЕН ПРИНЦИПТЕРІ

1.2 Салық жүйесі, оның міндеттері мен құрылымы

Салыктар дегеніміз мемлекеттік бюджетке занды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде және мерзімде түсетін міндетті төлемдер болып табылады.
Салықтар - шаруашылық жүргізуші субъектілердің жеке тұлғалардың мемлекетпен екі арадағы мемлекеттік орталықтандырылған қаржы көздерін құруға туындайтын қаржылық қатынастарды көзі юмикалық категория.
Салықтардың экономикалық мәні мынада:
- біріншіден, салықтар шаруашылық жүргізуші субьектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін көрсетеді;
- екіншіден, шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді.
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір сүруі мен дамуының негізгі қаржылык көзі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашан да болса оның салық жүйесінің қайта қүрылуымен, жаңаруымен бірге қалыптасады. Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде каржы көздері қажет.
Салықтар - мемлекет қаржысының тұрақты қайнар көзі.
Мемлекет салықтарды, экономиканы, дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде пайдаланады.
Салықтар — тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және мемлекеттің пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға қаражаттың қажет болуынан пайда болды.
Салықтың экономикалық мәні шаруашылық субьектілерінен, азаматгардан ұлттық табыстың бір бөлігін алу жөніндегі өндірістік қатынастардың бір бөлігі болып табылатындығында.
Салықтың мәні мемлекет өз пайдасына жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) белгілі мөлшерін нақтылы жарна ретінде алып қалады.
Банктер 2002 жылдың қаңтарынан бастап Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 12 маусымдағы №210-11 «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Кодексіне сәйкес салық саясатын жүргізеді.
Осы Кодексті іске қосумен байланысты Қазақстанда бухгалтерлік есептің салық салу жүйесінің заң негізінде бөлінуі жүзеге асты, осыған байланысты, бір уақытта екі есеп түрін бірге жүргізу қажеттілігі туындады: бухгалтерлік және салықтық. Салық есебі салық міндеттемелерінің пайда болуын және шамасын дұрыс анықтау, табыстар мен шегерімдерді есепті кезеңдерге жатқызу және ақырында заңмен бекітілген мерзімде бюджетке төленуі тиіс салық сомасын алу мақсатында туындайды.
Қазақстан Республикасының салық заңы салық салу принциптеріне негізделеді:
- міндеттілік (салық төлеуші салық заңдарына сәйкес мемлекет
алдында туындайтын салық міндеттемелерін толық көлемде
және белгіленген мерзімде орындауға міндетті);
- анықтаушылық (салық заңдылықтарына салық төлеушінің салық міндеттемелерінің барлық негіздері мен туындау тәртіптерін, орындалу мен тоқтатылуын белгілеу мүмкіндігі);
- әділдік (жеке сипаттағы жеңілдіктер беруге тыйым салынады, Қазақстан Республикасында салық салу жалпыға бірдей болып табылады);
- біртұтастық (Қазақстан Республикасының салық жүйесі республикасының бүкіл аумағында барлық салық төлеушілерге қатысты біртұтас болып табылады);
- жариялылық (салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік
құқықтық актілер ресми басылымдарда міндетті түрде жариялануы тиіс).
Кәсіпорындар салық салу мақсатында табыстар мен шығыстарды Қазақстан Республикасының салық заңымен белгіленген тәртіпте және жағдайларда есептеме әдісі бойынша анықтайды. Салық салу базасын анықтау бойынша салық есебі мемлекеттің қазыналық саясатына негізделіп жүргізіледі және салық әкімшілігінің құралы болып табылады. Бухгалтерлік есептің басты мақсаттарының бірі өнімнің (жұмыс және қызмет) өзіндік құнымен және банктің нақты қаржылық нәтижесін (табысын немесе шығынын) анықтау болып табылады, ал салық есебі салық салынатын базаны есептеуге арналған. Соңғысы бухгалтерлік есеп мәліметтерінен алынған банктің қаржылық нәтижесіне байланыссыз анықталады.
Осы айырмашылықтарға қарамастан, есептің бұл екі түрі өзара тығыз байланысты, себсбі, салық есебіиде қолданылатын ақпараттар бухгалтерлік есеп мәлімеітерінен алынып, содан кейін салық заңның талаптарна сәйкес түзетулер жүргізіледі.
Салық есебі және есептілік ережелері салық салу мақсатында шетел валютасында операцияны жүргізген күні валютаны айырбастаудың нарықтық бағамын қолдана отырып ұлттық валюта теңгеде есептелуі» қадағалап отырады. Валютаны айырбастаудың нарықтық бағамы: Қазақстанның қор биржасының иегізгі есесиясында қарас-тырылған және ҚР Ұлттық банкпен біргс Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігімен бекітілетін тәртінпен анықталған шетел валютасының теңгедегі өлшенген орташа биржалық бағамы. Қазақстанның қор биржасымда сауда-саттық жасалмайтын Шетел валютасына шаққандағы теңге бағамы кросс-бағамын қолдану арқылы есептелінеді.
Жаңа кодекспен салық салудың ерекше жағдайлары қарастырлған:
- қаржы лизингі алушының негізгі кұралдарды сатып алуы ретінде қарастырылады. Бұл жерде лизингті алушы негізгі құралдардың иесі, ал лизинітік төлемдер лизинг алушыға берілген несие бойыниіа төлемдер ретінде қарастырылады;
- кәсіпкерлік қызметті бірлесіп жүргізу уағдаластық не заңды
тұлға құрмай, екі және одан да коп иеленуші болуын көздейтін өзге уагдаластық болған жағдайда, әркайсысына салық салынады;
- есеп жүргізу тәртібі бұзылған жағдайда, есеп құжаттамалары
жоғалған немесе жойылған кезде салық қызметі органдары
салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді жанама әдістер (активтер, міндеттемелер, айналымдар, Шығындар, піығысіар) негізіидс анықтайды.
Салық есептілігі дегеніміз салық төлеуші салық органдарына табыс етстін, салық міндеттемелерін есептеу туралы ақиараты бар құжаттама:
- салықтың әрбір түрі және бюджетке төленетін басқа да
міндезті төлемдер бойынша, сондай-ақ жииақтаушы зейнетақы қорына төлейстін міндетті төлемдер бойынша салық төлеуші жасайтын салық декларациясы, есеп айырысу;
- арнаулы салық режимін қолдануға патент алуға өтініштер;
- салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді есепке алуды тіркеу картозкаларын алуға өтініш; қосылған кұн салығын бюджеттен қайтарып алуға өтініштер;
- қосарланған салық салуды болғызбау туралы келісімдер
нормаларын қолдануға берілген өтініштер;
- осы кодекске сәйкес электрондық мониторингке жататын,
салық төлеушілер табыс ететін құжаттама.
Қазақстан Республикасында қолданылып жүрген салықтар, жиындар және міндетті төлемдер Қазақстан Республикасының «Бюджеттік жүйе туралы» Заңымен анықталған тәртіпке сәйкес тиісті бюджеттерге түсіп отырады.
Салықтар тура және жанама салықтарга бөлінеді. Жанама салықтарға ҚҚС және акциздер жатады. Басқалары тура салықтарға жатады. .
Банктер резидент ретінде келесі салық түрлерін төлейді:
1. қорпорациялық табыс салығы;
2. жеке табыс салығы:
3. қосылған құн салығы;
4. акциздер;
5. кен орындарын пайдаланушылардың салықтары мен арнайы
төлемдері;
6. әлеуметтік;
7. жер;
8. көлік құралдарына салынатын салық;
9. мүлік салығы;
10. заңмен қарастырылған арнайы алымдар мен баждар.
Қазақстан Республикасының Салық Кодексі жобасында Қазақстан Республикасының салық жүйесі салық заңдылығын бұзған салықтық бақылау мен жауапкершіліктің формалары мен тәсілдерін, сондай-ақ осы Кодекс арқылы қарастырылған салықтар мен жинақтар, олардың орнату формалары мен тәсілдері, өзгерістері немесе бас тартулар жиынтығын көрсетеді».
Салық жүйесінің міндеті - ұлттық табысты қайта бөлістіру көмегімен мемлекетті қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету; кәсіпкерліктің дамуына қолайлы жағдайлар жасау; әлеуметтік бағдарламалдарды жүзеге асыру. Салық жүйесінің басты функциясы - кәсіпкерліктің дамуына қолайлы жағдайлар құру. Басқа да функциялар - сұраныс пен ұсыныс механизмі арқылы өндірістің құрылымы мен көлеміне әсері, табыстар бойынша қоғамның дифференциациясы; сыртқы экономикалық қызметті реттеу.
Салық жүйесінің тиімділігі екі фактормен анықталады.
Бірінші-салық салу мақсатында көздерді шығару толықтығы,
Екінші - салық алу бойынша шығындарды минимизациялау. Тиімділік мемлекетті салық салудан босату таза табыс ретінде анықталады, яғни жалпы табыс пен шығындарды алып тастау арасындағы айырма. Жоғарыда келітірілгендер салық жүйесінің құрылымын көрсетеді.
Әлемнің кептеген елдерінде салық салудың үш деңгейлі жүйесі қабылданған. 90 жылдардың басынан бастап Ресейде енгізілді. Салықтар федеральдық, республикалық және жергілікті болып бөлінген. Бұл бөліну басқарудың әрбір деңгейіне бюджеттк федерализмнің принципіне сәйкес қалыптастырудың меншікті тұрақты көздерін қамтамасыз ету қажеттілігімен анықталған.
Салық жүйесінің құрылымын салық салудың формалары мен тәсілдері, принциптердің тізімдері қарастырады.
Салық жүйесінің құрылымы оның жұмыс жасалуын қамтамасыз ететін органдарды қарастырады. Салық органдары ретінде Мемлекеттік салық қызметінің органдары, салық полициясының органдары және Мемлекеттік кедендік комитеттің органдары танылады.
Мемлекеттік салық қызметі салық заңдылықтарын, соның ішінде салықтар төлеу мен жинаудың дұрыстығын сақтауда методологиялық басшылық пен бақылауды жүзеге асырады. Ол көп деңгейлі иерархиялық ұйымдардың: республикалық, жергілікті және облыстық деңгейлердің принциптері бойынша құрылған. Әрбір деңгейдің өзіндік функциялары мен ерекшеліктері бар.
Мемлекеттік Кедендік комитеттің органдары тауарларды кеден шекарасынан алып өткенде, соның ішінде салықты төлеу мен алып тастаудың, кедендік баждар мен басқа да кедендік төлемдердің дұрыстығын салықтық және кедендік заңдылықтардың сақталуына бақылауды жүзеге асырады.
Салық полициясының органы салық органдарындағы салықтық құқық бұзушылық, коррупция мен басқа да құқық бұзушыларды ескерту, табу, бұлтартпау бойынша функцияларды орындайды.
Салық жүйесінің негіздері Салықтардың, жинақтардың, баждар мен басқа да төлемдердің жиынтығы орнатылған тәртіппен салық жүйесін құрайды. Салық төлеушілер заңдық актілерге сәйкес салықтарды төлеу міндеті жүктелген заңды және жеке тұлғалар болып табылады.
Салық салудың объекітісі табыс, белгілі бір тауарлардың құны, салық төлеушілердің жеке түрлері, бағалы қағаздармен операциялар, табиғи ресурстарды пайдалану, заңды және жеке тұлғалардың мүліктері, жұмыстар мен қызметтер болып табылады. Салық салу кезеңінде белгілі бір заңмен объект салық салумен бір рет қана салынады. Салық төлеуші міндетті:
- салықтарды уақытылы және толық көлемде төлеуге;
- бухгалтерлік есеп жүргізуге, қызметтің қаржылық-шаруашылық есептерін құруға;
- салық органдарына салықтарды төлеу мен алып тастау үшін қажетті құжаттар мен мәліметтерді ұсынуға;
- салық туралы заңдылықтарды бұзуды жоюда салық органдарынын талаптарын орындауға.
Салық төлеушінің құқықтары:
- салықтарды төлеу бойынша жеңілдіктерді пайдалануға;
- салық органдары арқылы жүргізілген тексеру актілерімен танысуға:
- салық органдары мен олардың лауазымды тұлғаларының іс әрекеттерін шешуді қайта қарауға. Субъект бойынша салықтар заңды және жеке тұлғалардан алынады. Бірінші топқа қосылған құнға салық, табыс пен акциздерге салықтар жатады. Екінші топқа кіріс салығы, мүлікке салықтар және т.б. жатады.
Бірақ заңды және жеке тұлғаларға ортақ салықтар тобы бар. Бұл жер салығы, жол қорларына - транспорттық құралдардың басшыларынан салықтар, ыстық -майлайтын материалдарды жүзеге асыруға салықтар.
Пайдалану сипаты бойынша салықтар жалпы мағыналы және мақсатты болып бөлінеді. Жалпы мағыналы салықтар бюджетке, ал мақсатты -бюджеттен тыс мақсатты қорларға есептеледі.
Салық салудың формаларынан тәуелді тікелей және жанама салықтар болып бөлінеді.
Тікелей салықтар тікелей салық төлеушіге оның табыстары мен мүліктеріне тиесілі. Заңды төлеуші бұл кезде үйлеседі.
Тікелей салықтар - салық салудың ерте кездегі формасы. Алғашқылар қатарына жан басы салықтар, жер асты салықтары, үй асты салықтары пайда болды. Қазіргі уақытта кіріс салығы, жер салығы, мүліктерден салықтар —олар барлық салықтардың үлкен бөлігін құрайды.
Жанама салықтар жүзеге өткізілетін тауарлардың бағасына үстеме түрінде орнатылады және сондықтан ол төлеушінің табысымен немесе мүлкімен байланысты емес.
Заң түсімдер есебінен қызметтер көрсететін, тауарларды өткізетін немесе өндіретін салықтың соммасын кәсіпорынның қазынасына енгізуді жүктейді. Шын мәнінде бұл салықты жанама салықтар соммасына көтерілген бағалары бойынша осы тауарлар мен қызметтерді иемденетін тұтынушы төлейді. Осындай жанама салықтарға акциздер, қосылған құнға салықтар, сатудан түскен салықтар жатады.
Салықтар - бұрынғы қаржы институттарының бірі: олар мемлекеттің пайда болуымен бірге пайда болды және мемлекеттік үкіметтің органдарын мазмұндау үшін қаражаттардың негізгі көздері ретінде пайдаланылды. Қазіргі уақытта мемлекет алдында басқа да міндететер тұр, бірақ салықтардың ең басты тағайындалуы мемлекеттің жұмыс жасауын қамтамасыз ететін қаражаттардың көздері ретінде қалып қойды.
Салықтар - қаржы қатынастарының жиынтығы, олар мемлекеттің ақшалай табыстарын қалыптастырумен байланысты. Мемлекет салық жүйесін, оның құрылымы мен еліміздің қаржы жүйесінде жұмыс жасау механизмін жетілдіреді. Салықтар экономиканы мемлекеттік реттеудің, өндіріс, бөлістіру мен тұтыну процестерінің басты құралдары болуы керек.
Салық жүйесінің негізгі кемшілігі кәсіпорынның табысын бюджет тапшылығынан алып тастауға бағытталады. Салық жүйесі және кәсіпорын бір-бірімен әлсіз байланысқан. Өзара байланыстың жоғалуы салық жүйесінің өздігімен дамуына, ал кәсіпорын оның шамадан тыс қысымын сынай отырып өздігінен дамиды.
Салық жүйесі қоғамның – кәсіпкерлердің, жұмысшылардың, мемлекеттік қызметкерлердін, оқушылардың, зейнеткерлердің және т.б. барлық әлеуметтік қатарларының мүддесін оптимизациялауға негізделеді. Мемлекеттік салықтардың әлеуметтік функция қоғамдағы әлеуметтік тепе-тендіктің қамтамасыз етілу үшін үлкен мазмұнға ие.
Салық жүйесі жеке тұлғалардың табыстарына прогрессивті салық салу жолымен жұмсартуға шақыртылған. Салық жүйесі осы функцияларды жеткілікті мөлшерде орындамайды, сондықтан оның кемшілігі болып табылады.
Салық жүйесін оптимизациялау жолдары:
1. Мемлекеттік шығындарды жоспарлау мен қаржыландыру сапасын жоғарылату керек;
2. Бюджеттік жүйенің табыс базасын нығайту керек;
3. Мемлекеттік қаржылық ресурстарды пайдалану тиімділігіне бақылаудың қажетті механизмін құру керек.
Осы контексттегі салық реформаларының негізгі бағыттары:
1) бюджеттен тыс қорларға төмен коэффициентті салықтар мен шегерімдерді алып тастау жолымен салық жүйесін оңайлату;
2) салықтық жеңілдіктер қатарын алып тастауға байланысты салық базасын кеңейту; «салықтық талаптар» принципіне сәйкес салық төлеушілер мен салынатын табыстардың аясын кеңейту;
3) кәсіпорыннан жеке тұлғаларға салық жүйесінің тұрақты түрде орналасуы;
4) салық заңдылықтарын сақтауды бақылау мен салықтарды жинаумен байланысты кешенді проблемаларды шешу.
1.2 Бюджетке төленетін міндетті төлемдер бойынша үнемдеу
Салық заңы кәсіпкерлік қызметтен түсетін шегерім залалдары келешекте салық кезеңдерінің салық салынатын табысы есебін өтеу үшін белгілі мерзімге есептелініп ауыстырылады.
Салық міндеттемелері (талаптар) есепті күнгі салық мөлшерлемесін қолдану арқылы салық органдарына төленетін сома бағалануы қажет.
Кейінге қалдырылған салық талаптары (міндеттемелер) талаптарды өткізіп, ал міндеттемелерді ісінің кезеңдерде қолданып алатын салық мөлшерлемесін пайдаланумен байалануы қажет. Талаптар да, міндеттемелер де дискотталмауы қажет.
Кейнге қалдырылған салық талаптары мен міндеттемелерінің баланстық құн уақыт айырмасына сәйкес өлшеммен жүргізілмесе де өзгеруі мүмкін. Бұл кейінге қалдырылған салық активтерін қалпына келтіру қайта бағалау салығының мөлшерлемесінің өзгеруімен немесе оның орнын толтыру үшін болжанатын әдісінің өзгеруінің нәтижесінде болуы мүмкін.
Төлеуге тиісті салық әдісінен міндеттеме әдісіне ауысу кезінде қызмет басынан бастап барлық уақыт айырмаларын қайта есептеу және мерзімі өткен салықтарды көрсету қажет.
Табыс салығы бойынша салық тиімділін анықтау үшін жыл соңында салық және бухгалтерлік есеп бойынша есепті кезең бойынша дербес табыстар мен шығыстар туралы мәміле жасалады.
Банктің түзетулері ескеріліп, шеккен залалдары сомасына азайтылған салық салынатын табысы 30 пайыздық мөлшерлеме бойынша салық салуға жатады.
Құрылтайшы-мемлекеттердің аймағында орналасқан банктер және оның филиалдарының табыстарына (пайдаларына) сол елдің заңына сәйкес мөлшерлемемен салық төлейді. Салық ретінде төлеуге кіріс сомалар арнайы шотта жинақталып, жыл қорығындылары бойынша банк кеңесінің шешімімен бөлінеді: банк капиталын ұлғайтуға;
- қатысушы-мемлекеттер бюджетіне.
Жыл бойы бюджетке төленуі тиіс қорпорациялық табыс салығы 2851 «Салық және басқа да міндетті төлемдер бойынша есеп айырысу» арнайы шотында жинақталады және жыл соңында банк кеңесінің шешімімен құрылтайшы-мемлекеттің бюджетіне төлеу кезінде осы шығын жинақталағы қаражат сомасы айырылып тасталады. Банк салық қызметі органдарына жылдық табыс туралы және ағымдағы жылдағы жүргізілген тексерістер жайында Декларацияны белгіленген тәртіппен банк кеңесінін банк капиталын ұлғайту туралы шешім қабылданған кезінде ұсынады.
Қызметін жүзеге асыру нәтижелері бойнша жылдық жиынтық табыс туралы және ағымдағы жылдағы жүргізілген кірістер жайында Декларацияны кейінгі жылдың 31 Наурызынан кешіктірмей табыс етеді.
Салық есебі мезгілінде бухгалтерлік есепте келесі өткізбелер жүргізіледі:
- ағымдағы жылдың бір ай нәтижелері бойынша корпорациялық табыс сомасына (пайда): Дт 5999 «Табыс салығы»
Кт 2851 «Салық және басқада міндетті төлемдер бойынша .......