Бөлім: «Ақын өлеңдері жинағы»

Өлең – шағын көлемді поэзиялық шығарма. Ырғағы мен ұйқасы қалыпқа түскен, шумағы мен бунағы белгілі тәртіпке бағынған нақысты сөздер тізбегі. Өлеңнің түрлері мен жанрлары әр алуан: ода, элегия, баллада, сонет, т.б. Кең мағынасында өлең қысқа көлемді поэзиялық туындылардың жалпы атауы болса, тар мағынада музыка өнер мен сөз өнеріне ортақ туынды, яғни ән өлеңі. Қазақ ауыз әдебиетіндегі халық өлеңдері еңбек-кәсіпке орай (аңшылық, төрт түлік, наурыз өлеңдері), ескілікті наным-сенімге байланысты (бақсы сарыны, арбау), әдет-ғұрып негізіндегі (салт, үйлену, мұң-шер өлеңдері), қара өлең, тарихи өлең, айтыс өлеңдері болып бөлінді. Өлең сөздердің болмысы, жаратылысы аса күрделі, оған ишара, меңзеу, салыстыру, жұмбақтау, астарлау, бейнелеу, теңеу, ұқсату, т.б. тән. Өлең лирика жанрында кең тарады, тақырыбы жағынан саяси, көңіл күйі, табиғат, махаббат және философия түрлерге жіктеледі.
Ән әуенімен
«Барады көшіп ауылың Келме көлге,
Келме көл алыс дейді көрмегенге...»
Ол дағы тоқтап жатқан көлмек шығар,
Ойыма Жем түседі шөлдегенде.
Кептіріп..
©  Есенбай Дүйсенбайұлы
Қабылдауда
Қайтпайсың ба, ауып кетті екінді?
- Күтем әлі айналғанша іңірге.
Әкіматта есіктер бар не түрлі...
- Ашпадың ба?
- Аша алмадым бірін де.
..
©  Есенбай Дүйсенбайұлы
Сәкен Сейфуллин туралы баллада
Қайғы да бір жүректі өртер алау ма?
Жан жарасын болмайды екен жамауға!
Сәкен отыр салы суға кеткендей,
Көкірегі қарс айрылып қамауда.
Бұл баллада..
©  Есенбай Дүйсенбайұлы
Аңғал досым-ай
Аңғал досым-ай,
He дейін саған, не дейін.
Көрінеді ішің,
Ашылса болды көмейің,
Жақсы да сені демейін,
Жаман да сені демейін,
Қасымда жүрші..
©  Мұқағали Мақатаев
Аңсап жүріп, кездестік
Сәкен тойына
Өзің бе?..
Өзің ғажапсың!
От кешкен алғаш азатсың.
Халқыңа келген азатсың.
Тап жауынан өш алып,
Өшің де кеткен қазақсың!
«Tap..
©  Мұқағали Мақатаев
Аңса, жаным
Мен тілейін.
Жарқыным, сен де тіле:
Жақсылық орнасын де жер бетіне.
Аққу тіле айдынның келбетіне,
Айдын тіле аққуды тербетуге.
Мен..
©  Мұқағали Мақатаев
Ақынға
Біз деген, досым,
Тағдыры қызық халықпыз.
Халқының өзі қорғасын құяр қалыппыз.
Екінің бірі бармайтын жерге барып біз,
Жанбайтын жерде..
©  Мұқағали Мақатаев
Ақынның ауылы
Сол маңға соға алмадым көптен бері,
Күз бе еді?!
Есімде жоқ, көктем бе еді?!
Есімде тек - даланың өкпек желі,
Есімді алып, құшақтап, өпкен..
©  Мұқағали Мақатаев
Ақынды ақын оятпаса, болмайды
Ақынды ақын оятпаса, болмайды,
Ақынды ақын таяқтаса, ол - қайғы.
Ақынды ақын сүйемесе, болмайды,
Ақынды ақын күйелесе, ол - қайғы.
Ақынға ақын..
©  Мұқағали Мақатаев
Ақын ініге
Шоқтығына ер батқан, қайқаңдаған,
Мен - бір бәйек жорғамын байпаңдаған...
Күлесің-ау,
Күлесің... Сайтан-бала,
Сен айт менің ойымды, айта..
©  Мұқағали Мақатаев
Ақиқаттың ауылы
Жол қайда ақиқатқа апаратын?
Ел қайда ақиқат деп аталатын?
Айлакер, арамзалар, алаяқтар,
Аяғы көктен келіп, маталатын?
Сол елде адамға адам - дос..
©  Мұқағали Мақатаев
Ақ кимешек көрінсе
Әже, сен бірге жүрсің меніменен,
Өліге мен өзіңді телімегем.
Ақ кимешек киген бір кемпір көрсем,
Ақ кимешек астынан сені көрем.
Өңі-түсі өзіңнен..
©  Мұқағали Мақатаев
Қас қара нар мен едім
Тауға біткен қайыңның
Солқылдар басы жел өтсе.
Тоғайға біткен жоңышқа
Солғын тартар күн өтсе.
Ерні салпы ер аты
Семірмес қайта ер..
©  Есет би
Мен, мен едім, мен едім
Мен, мен едім, мен едім!
Қатарға салсаң, қайыспас
Қас қара нар мен едім,
Шабуыл салса шаршамас
Шыны тұлпар мен едім.
Су шашырап, жел..
©  Есет би
Қартайдым да қор болдым
Қартайдым да қор болдым,
Күн сенікі, жастарым!
Кәрілікке жеткізсе,
Талайды көрер бастарың.
Заманымда өзімнің
Еңсеріскен ер көрдім.
Белсеніскен..
©  Есет би
Ағажан
Әбілмәжін Жумабаевқа
Жүр едім айыға алмай көптен бері,
Қандай күш айықтырып кеткен мені?!
Жаураған жауқазын ем бөктердегі,
Жып-жылы қайдан соқты..
©  Мұқағали Мақатаев
Аякөз - ару
Аякөз,сірә,аядай бұлаң көзі емес,
Аяулы, сірә, қыз болар.
Ақиқат бағып,анықтап жатар кез емес,
Белгісіз, досым,белгісіз түр ғой бізге..
©  Мұқағали Мақатаев
Ауғанбай
Қару орнына қамшы алып,
Жол жүрдік біздер қаншалық.
Қанымыз кеуіп, тамсанып,
Бұлақтың суын аңсадық.
Қауымға қарап, жар салып.
Қоныс іздедік, жан..
©  Мұқағали Мақатаев
Айнала бұлақ басы - Тең
Айнала бұлақ басы - Тең,
Азаулының Стамбұлдан несі кем?!
Азаулының Аймадет Ер Доспанбет ағаның
Хан ұлынан несі жоқ,
Би ұлынан несі..
©  Доспамбет жырау
Тоғай, тоғай, тоғай су
Тоғай, тоғай, тоғай су,
Тоғай қондым, өкінбен.
Толғамалы ала балта қолға алып,
Топ бастадым, өкінбен.
Туған айдай нұрланып,
Дулыға кидім..
©  Доспамбет жырау
Қалаға қабылан жаулар тигей ме
Қалаға қабылан жаулар тигей ме,
Қабырғадан дұспан жалдап жүргей ме,
Қатарланып, қарланып,
Қайран ер қарт күреңге мінгей ме!
Қабырғадан..
©  Доспамбет жырау
Азау, Азау дегенің
Азау, Азау дегенің
Әл-Ғұсман паша жұрты екен,
Дін ісләмнің кірті екен.
Азаудың ер Доспамбет ағасы
Азаудың бір бұрышындай нарты екен!
Білейім мен..
©  Доспамбет жырау
Айналайын Ақ Жайық
Айналайын Ақ Жайық,
Ат салмай өтер күн қайда?!
Еңсесі биік боз орда
Еңкейе кірер күн кайда?!
Қара бұлан терісін
Етік қылар күн..
©  Доспамбет жырау
Аулақ, аулақ
Аулақ, аулақ,
Аулақ менің жанымнан!
Қара уайым қара шәлі жамылған.
Жазбын әлі гүлім жаңа жарылған,
Бұлбұлымды ұшырған жоқ бағымнан.
Жалт..
©  Мұқағали Мақатаев
Армысыңдар, адамдар!
Күн батты ма, түн келді ме, таң атты ма қайтадан,
Құдіретті тірлігіңе кірістің бе қайта, Адам?
Арма, өмір, бар елемді баурына алып шайқаған!
Әрбір..
©  Мұқағали Мақатаев