Бөлім: «Жаңылтпаштар жинағы»
Жаңылтпаш — қазақ ауыз әдебиетінің шағын жанры. Жаңылпаш ойын-сауыққа жиналған жұртты күлдіру; жас ұрпақтың тілін ұстартып, әр түрлі сөзді шапшаң айтуға үйрету мақсатымен пайда болған. Жаңылпаштың сөздері адамды жаңылдыратындай қиын, көбінесе, ұяң және қатаң дауыссыз дыбыстардан құралады, қара сөз немесе өлең түрінде болады. Жаңылпаш ойын-сауықтарда ән білмейтін, жатқа тақпақ айта алмайтын жастарға жаза ретінде де қолданылған. Мұндай ұятты жағдайға қалмас үшін әр жас жігіт пен қыз ән-жыр үйренуге талпынған. Қазіргі кезде Жаңылпаш жаңа мазмұнға ие болып, түрі мен мазмұны жағынан молыға түсті. Жас ұрпақты достыққа, бірлікке, адамгершілікке, ізгі қасиеттерге тәрбиелеудің маңызды құралына айналды. “Қамаштан көріп қалашты, Қалашқа Жарас таласты, Бөлінсін десең қалаш тең, таласпа Жарас Қамашпен” сияқты тәрбиелік мәні зор Жаңылпаштар бала бақшалар мен мектептерде жиі қолданылады.
ҚыраттардаҚұрақ бар.Құр аттардаҚұлақ бар.ҚұрақҚыраттар да,ҚұлақҚұр аттар да.
© Кеңесжан Шалқарұлы
Ықылас пен ЫбырайЫдыстарын тасымай,Ырыскүлден үлгі алмай,Ынтасыз жүр тілді алмай.
Электр шамы жанады,Этаждар жымың қағады.Электр жарық бермесе,Экран сөніп қалады.
Юра Юля ойшылы,Юла Юляның ойыншығы.
Ян - ян - янЖүгіріп жүр қоян.Ян - ян - янБұл қоян емес, шаян!
Ізденгіш -ізшең.Ізшең - ісшең.Ізшең - іскер.Іскер - ісмер.
Намысшылды нашар нақыш налытты,Намыссызды найсаптығы найқалтты.
Жаңбыр жауып келеді, қар аралас,Насыбайдың ішінде күл аралас.Бір топ қатын келеді қыз аралас,Ойпаң жерге шөп шығар көде аралас. Омартаға балалар..
Мақтасы мол мақташы,Мақтанышы - мақтасы.Мәртебесін марқайтып,Мақташыны мақташы?
Вова Васяның вагон ойыншығын алып,Васяға вагон ойыншығын Вова бермеді.
Щётканы Сёма сатып алды.Серёжа мен Лёва оны тартып алды.
Циркте ойнар аюдыЦиркаш десем, күлесің."Ц" әріпінен басталғанЦемент сөзін білесің.
Юра Юля ойшылы,Юла Юляның ойыншығы.
Айбар мен ЖайдарАйқайласып жай тайталасқан ба?Апаң-сапақта тағы да қайталасқан ба?
Айқаста, әй, қасқа, кім-кіммен айқасты?
Айқұш-ұйқыштанғанша,Айқындау жазбайсың ба?Ақ қағазды шимайлап тастайсың ба?
Айлар өтеді,Күндер жылжиды.Жылдар кетеді,Уақыт сырғиды.
Айналасы таза ауадан тұратын,Айдананың қай баласы?
Айранның қаймағынАсасам да тоймадым.
Айтпақшы, айтыста кім айтқыштық танытты?
Айтысса, айтысшы, ақындардыңАйшықты айтыса алатыны қайсысы?
Айшықты айшылық алыстанАп-анық көзге шалынардай етіп,Айшықтаған қай ұста?
Ақ байпақтың ұлтаны жап-жайпақ па?
Ақиық қарады ақиып,Аңңал тұра қалды аңқиып.
Ақтанкер - маңтанкер.Ақтаубек тарыны шала ақтапты,Ақтаңдақ етпей, қайтадан аңтаңқырасыншы.