Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Күмбір-күмбір қарағым,
Қартайғанша жарадың.
Қартайғанша жарадың.
Асқар тауда қара орман.
Екі ағайынды,
Екеуі де бір үйде,
Бірін-бірі көрмейді.
Екеуі де бір үйде,
Бірін-бірі көрмейді.
Қала кетті домалап,
Обал-ақ.
Дала кетті домалап,
Обал-ақ.
Көл де кетті,
Шөл де кетті домалап,
Обал-ақ.
Тау да кетті
Бау да кетті..
Обал-ақ.
Дала кетті домалап,
Обал-ақ.
Көл де кетті,
Шөл де кетті домалап,
Обал-ақ.
Тау да кетті
Бау да кетті..
Оқушыға мақтанды
Бір серігі аз ғана:
«Күнде кешем ақ қарды,
Қыс түгілі жазда да».
Бір серігі аз ғана:
«Күнде кешем ақ қарды,
Қыс түгілі жазда да».
Тұрады ылғи сөреде,
Іші толы өнеге.
Іші толы өнеге.
Өсірдім ұлпа қар,
Шешуін кім табар?
Шешуін кім табар?
Өсірер тың дала,
Көшірер қамбаға.
Айналар ұнға да,
Айналар нанға да.
Көшірер қамбаға.
Айналар ұнға да,
Айналар нанға да.
Ашулы қонақ бұл анық,
Тонын шешсе, жыладық.
Тонын шешсе, жыладық.
Әкеміз ала баспақ асырады,
Күз келсе соямын деп асығады.
Баспағым бойын шөпке жасырады.
Еті қызыл, терісі жасыл әлі.
Күз келсе соямын деп асығады.
Баспағым бойын шөпке жасырады.
Еті қызыл, терісі жасыл әлі.
Бұтақта ілініп тұрамын,
Піскенде себетке құладым.
Піскенде себетке құладым.
Түндегі көп шырақты жағып кеткен
Кім келіп таң алдына алып кеткен?
Кім келіп таң алдына алып кеткен?
Көктен түседі,
Жер ішеді.
Жер ішеді.
Шымылдық ішінде қап-қара
Ұйықтап жат, дала, жат, қала.
Ұйықтап жат, дала, жат, қала.
Төбесінде даланың
Төбесінде қаланың
Аяғы жоқ –
Жүреді,
Езуі жоқ –
Күледі.
Төбесінде қаланың
Аяғы жоқ –
Жүреді,
Езуі жоқ –
Күледі.
Киіз үйімнің төбесі
Түбітке толы. О несі?
Түбітке толы. О несі?
Ақ көбелек қонды,
Құстар енді тонды.
Құстар енді тонды.
Мұрат 100 км қашықтықтағы қалаға бару үшін машина жалға алады. Жарты жолға келгенде досы мінеді және қалған 50 км жолды екеулеп жүріп өтеді. Кешкісін..
Қозғалып жүрер жортақ шам,
Барлығымызға ортақ шам.
Барлығымызға ортақ шам.
Жапырақты бояды,
Атырапты бояды.
Бояп-бояп барлығын
Сап-сары ғып қояды.
Атырапты бояды.
Бояп-бояп барлығын
Сап-сары ғып қояды.
Сырылдатады шәйнегін,
Ұнатпаса да жұрт, мейлі.
Тереземіздің әйнегін
Жуады,
Бірақ сүртпейді.
Ұнатпаса да жұрт, мейлі.
Тереземіздің әйнегін
Жуады,
Бірақ сүртпейді.
Гүл-гүл жайнап жер, аспан,
Гүрілдейді сайда өзен.
Гүлжазира жарасқан
Гүлдерімен қай кезен?
Гүрілдейді сайда өзен.
Гүлжазира жарасқан
Гүлдерімен қай кезен?
Қыста ғана болады,
Ұстасаң қолың тоңады.
Ұстасаң қолың тоңады.
Сатайын десем ауыр кілем,
Сатпайын десем тәуір кілем
Сатпайын десем тәуір кілем
Көк жиекті шай табақта,
Алтын алма тербеледі.
Кейде бүркер алма жүзін,
Ұлпа мақта перделер.
Алтын алма тербеледі.
Кейде бүркер алма жүзін,
Ұлпа мақта перделер.