Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Еріншекті,
Еміншекті,
Аямайды,
Қаламайды,
Шағады.
Мұны кім табады?
Еміншекті,
Аямайды,
Қаламайды,
Шағады.
Мұны кім табады?
Бұтақтарға секіріп,
Әр жерден қылт етеді.
Кейде жаңғақ кеміріп,
Жоғары өрлеп кетеді.
Әр жерден қылт етеді.
Кейде жаңғақ кеміріп,
Жоғары өрлеп кетеді.
Желемік күнгі толқындай,
Бұйрасы бар,
Төл тоны.
Бағалайды алтындай,
Киім тігіп, ел де оны.
жауабы - Қаракөл елтірісі
Бұйрасы бар,
Төл тоны.
Бағалайды алтындай,
Киім тігіп, ел де оны.
жауабы - Қаракөл елтірісі
Көріп тұрар бар ауыл,
Бір тауда қос қарауыл.
жауабы - Түйе өркеші
Бір тауда қос қарауыл.
жауабы - Түйе өркеші
Иір-иір денесі,
Сахараның кемесі,
Ащы шөптер тамағы,
Шөлге шыдап бағады.
Жауабы: Түйе
Сахараның кемесі,
Ащы шөптер тамағы,
Шөлге шыдап бағады.
Жауабы: Түйе
Иір мүйіз,
Сүйір мүйіз,
Ай қабақты,
Май бұғақты,
Тұла бойы
Бұқа мойын,
Бұл қандай түлік,
Сен де оны ал біліп?
Сүйір мүйіз,
Ай қабақты,
Май бұғақты,
Тұла бойы
Бұқа мойын,
Бұл қандай түлік,
Сен де оны ал біліп?
Түрі жылқы бейнесі,
Жолақ-жолақ жейдесі.
Жолақ-жолақ жейдесі.
Қаймықпайды күшті аңнан,
Қорқады тек тышқаннан.
Қорқады тек тышқаннан.
Тік жардай түсті,
Шұбатылған
Тұмсығы күшті.
Таситын жүкті,
Бұл қандай мықты?
Шұбатылған
Тұмсығы күшті.
Таситын жүкті,
Бұл қандай мықты?
Түлкі ұқсас тұрқы,
Бір тоймайтын құлқы.
Аңдитыны тастан,
Құс пен тышқан.
Бір тоймайтын құлқы.
Аңдитыны тастан,
Құс пен тышқан.
Жез бейнелі өзі,
Кең дала еркесі,
Мөп-мөлдір көзі.
Кең дала еркесі,
Мөп-мөлдір көзі.
Мүйізінен таралған,
Жанға шипа дәрі алған.
Жанға шипа дәрі алған.
Төбесінде қу бұтақ,
Алар екен кім бұтап.
Алар екен кім бұтап.
Ат та емес, ит те емес,
Тістейтінін қайтерсің.
Тістейтінін қайтерсің.
Кішкене ғана бойы бар,
Айналдырған тоны бар.
Қанар қапта не болса,
Бәрін жейтін ойы бар.
Айналдырған тоны бар.
Қанар қапта не болса,
Бәрін жейтін ойы бар.
Ары жүгір қара шарт,
Бері жүгір қара шарт.
Тал түбіне тасталған,
Жылқыны қарнына қыстырған.
Түйені ерніне жапсырған,
Мұрты бар, сақалы жоқ,
Айт..
Бері жүгір қара шарт.
Тал түбіне тасталған,
Жылқыны қарнына қыстырған.
Түйені ерніне жапсырған,
Мұрты бар, сақалы жоқ,
Айт..
Жер астында жездекем аты кісінейді.
Бір жігіт ақ боз үйден шыға келді,
Үстінде алтай қызыл ішігі бар.
Жалма-жан қол көтеріп сәлем берді,
Жанында кейде нөкер, күшігі бар.
Үстінде алтай қызыл ішігі бар.
Жалма-жан қол көтеріп сәлем берді,
Жанында кейде нөкер, күшігі бар.
Бір нәрсе төрт аяқты, мал басты емес,
Не адам, не дерексіз албасты емес.
Астында бір нәрсесі салбыраған,
Аттың жалы, атанның шудасы емес.
Не адам, не дерексіз албасты емес.
Астында бір нәрсесі салбыраған,
Аттың жалы, атанның шудасы емес.
Көк ала бас көк бура,
Сырты сұлу, күмбездей,
Далада оттап жүрсе де
Бауырын жазып шаба алмас,
Үйірін іздеп таба алмас.
Үстіне киген киімі
Бір..
Сырты сұлу, күмбездей,
Далада оттап жүрсе де
Бауырын жазып шаба алмас,
Үйірін іздеп таба алмас.
Үстіне киген киімі
Бір..
Базардан келген көк лөк,
Көк лөктің көзі көк.
Үстіндегі Жәнібек,
Жәнібектің жаны жоқ.
Көк лөктің көзі көк.
Үстіндегі Жәнібек,
Жәнібектің жаны жоқ.
Өмірі шықпай үйден бір,
Өз үйін өзі сүйреп жүр.
Өз үйін өзі сүйреп жүр.
Айдалада тостаған,
Оны нағып тастаған.
Оны нағып тастаған.
Сауыттан мықты шапаны,
Жиырылып кейде жатады.
Жиырылып кейде жатады.
Жау келсе қатты сасады,
Құйрығын тастай қашады.
Құйрығын тастай қашады.