Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жапанда бір нәрсе бар аузы жабық,
Ашылар мезгілінде баурын жазып.
Ішінде толып жатқан қазынасы бар,
Қорек қып пайданалар тамам халық.
Ашылар мезгілінде баурын жазып.
Ішінде толып жатқан қазынасы бар,
Қорек қып пайданалар тамам халық.
Бір қобди дүние жүзін бағалаған,
Әсемдеп, талай адам қамалаған.
Қобдидың ашылмайтын кілті өзінде,
Ашылса табылар еді не қалаған.
Әсемдеп, талай адам қамалаған.
Қобдидың ашылмайтын кілті өзінде,
Ашылса табылар еді не қалаған.
Адамсыз кетеді,
Айтса тарих тұрады,
Тағдырда жазған.
Айтса тарих тұрады,
Тағдырда жазған.
Өзі саңырау,
һәм айтады,
һәм үйретеді.
һәм айтады,
һәм үйретеді.
Бір қойым бар қаны жоқ,
Қанатының жаны жоқ.
Адамменен сөйлесер,
Ақылы бар, жаны жоқ.
Қанатының жаны жоқ.
Адамменен сөйлесер,
Ақылы бар, жаны жоқ.
Көлемі шағын, көп қыры
Қолдан қолға өтеді,
Өмірдің талай мол сыны
Ішіне сиып кетеді.
Қолдан қолға өтеді,
Өмірдің талай мол сыны
Ішіне сиып кетеді.
Қойған жерінде жатады,
Қолыңа алсаң, өзіңе тіл қатады.
Қолыңа алсаң, өзіңе тіл қатады.
Жүзі бар сәнді сұлу ондап, мыңдап,
Сыры бар неше алуан тұрсаң тыңдап.
Жүрмейтін жері де жоқ әлемде оның
Қадірі мейлінше зор, ол неткен..
Сыры бар неше алуан тұрсаң тыңдап.
Жүрмейтін жері де жоқ әлемде оның
Қадірі мейлінше зор, ол неткен..
Ұзын-ұзын ұсқауын,
Ұзынына кім жетер?
Шұбар ала күйкентай,
Шұбарына кім жетер?
Ұзынына кім жетер?
Шұбар ала күйкентай,
Шұбарына кім жетер?
Сандығым бар өзгеше,
Қолыма алып жүремін.
Ішін ашып ақтарып,
Өмір сырын білемін.
Қолыма алып жүремін.
Ішін ашып ақтарып,
Өмір сырын білемін.
Бір су бар Шыршық деген қалқып аққан,
Бетінде бетегесі шығып жатқан.
Қарайсың міне соған тамашалап,
Сол судың кете алмайды дәмін татқан.
Бетінде бетегесі шығып жатқан.
Қарайсың міне соған тамашалап,
Сол судың кете алмайды дәмін татқан.
Бір нәрсе білмегенді білгізеді,
Өзіңді тұрсаң қарап күлгізеді,
Жалғанда әңгімесі сондай қызық,
Жаныңды тыңдай берсең кіргізеді.
Өзіңді тұрсаң қарап күлгізеді,
Жалғанда әңгімесі сондай қызық,
Жаныңды тыңдай берсең кіргізеді.
Жаны жоқ болса да,
Ақылды адам ісін істейді.
Ақылды адам ісін істейді.
Бітік көз, салпаң құлақ, қайқы мұрын,
Көріп пе ең мұндай хайуан бұдан бұрын.
Домалақ, алды-арты бірдей екен,
Және де көріп жүрсіз әрбір түрін.
Көріп пе ең мұндай хайуан бұдан бұрын.
Домалақ, алды-арты бірдей екен,
Және де көріп жүрсіз әрбір түрін.
Үй ішін аралап,
Түнде көп жортады.
Қаптарды жарып,
Мысықтан қорқады.
Түнде көп жортады.
Қаптарды жарып,
Мысықтан қорқады.
Жол үстінде егіз өрім,
Қамшы жатыр сегіз өрім.
Қамшы жатыр сегіз өрім.
Иір-иір үйі бар,
Іші қапас әрі тар,
Құлақ тоссаң
Ызыңдаған үні бар,
Бұл не, біліп ал.
Іші қапас әрі тар,
Құлақ тоссаң
Ызыңдаған үні бар,
Бұл не, біліп ал.
Адамға серік,
Күзетке берік.
Күзетке берік.
Денесіне қапталған,
Сырты түбіт тоны бар.
Дыбыссыз кіріп шығады,
Бүкірейген жоны бар.
Сырты түбіт тоны бар.
Дыбыссыз кіріп шығады,
Бүкірейген жоны бар.
Еріксе,
Құйрығымен ойнайды.
Зеріксе,
Ұйқыға бір тоймайды.
Құйрығымен ойнайды.
Зеріксе,
Ұйқыға бір тоймайды.
Ызыңдап ән салып,
Жұп-жұқа қанаты.
Тәттіге тамсанып,
Қоқысқа қонады.
Жұп-жұқа қанаты.
Тәттіге тамсанып,
Қоқысқа қонады.
Қоңырқай жүні бар,
Терісі өте бағалы.
Аязды күні жылынар,
Киім тіккен жағалы.
Терісі өте бағалы.
Аязды күні жылынар,
Киім тіккен жағалы.
Шөп ішінде жүреді,
Шақса уын жаяды.
Зиянын қойлар біледі,
Күйсетіп жеп қояды.
жауабы - Қарақұрт
Шақса уын жаяды.
Зиянын қойлар біледі,
Күйсетіп жеп қояды.
жауабы - Қарақұрт
Топырақ пен көң астын,
Қопарып ем,
Жыбырлаған кен аштым.
жауабы - Жауын құрты
Қопарып ем,
Жыбырлаған кен аштым.
жауабы - Жауын құрты
Гүлдің нәрін жинайды,
Адамға бал сыйлайды,
Ұнатады бірлікті,
Қоғамдасқан тірлікті.
Еңбекқорды аялайды,
Еріншекті аямайды.
Адамға бал сыйлайды,
Ұнатады бірлікті,
Қоғамдасқан тірлікті.
Еңбекқорды аялайды,
Еріншекті аямайды.