Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Көлікпен түздің,
Ащы тас сүздім.
Ащы тас сүздім.
Өзі ащы, бірақ,
Дәмді етер асты.
Дәмді етер асты.
Беттескен қос табақ,
Ортасында бас тамақ,
Қоз бен шоққа ораса,
Дәм піседі тамаша.
жауабы - Таба нан
Ортасында бас тамақ,
Қоз бен шоққа ораса,
Дәм піседі тамаша.
жауабы - Таба нан
Жақсыменен тең көрген,
Ата-ана да жөн көрген.
Орындықпын төңкерген.
Ата-ана да жөн көрген.
Орындықпын төңкерген.
Жалғас жатқан қос шеңбер,
Бүйірінде қақпасы.
Көрсең де оны дос сендер,
Жақсы, жаман ортасы.
Бүйірінде қақпасы.
Көрсең де оны дос сендер,
Жақсы, жаман ортасы.
Жалқаумен бір жүретін,
Құдды қармақ ілетін.
Жоламайды зерекке,
Сабақтарын білетін.
Құдды қармақ ілетін.
Жоламайды зерекке,
Сабақтарын білетін.
Басында аздың ақылы,
Селқостардың жақыны.
Селқостардың жақыны.
Шәкірт кездегі,
Білімнің безбені.
Білімнің безбені.
Бар білімнің бастауы,
Бар ғылымның бастауы.
Жас балаға нұр шашқан,
Қандай кітап тіл ашқан?
Бар ғылымның бастауы.
Жас балаға нұр шашқан,
Қандай кітап тіл ашқан?
Қабат-қабат қатталған,
Асыл сөзбен апталған.
Парағы бар сөйлейтін,
Ол қазына өлмейтін.
Асыл сөзбен апталған.
Парағы бар сөйлейтін,
Ол қазына өлмейтін.
Сансыз ойлар бетінде,
Сайрап жатыр бар тілде.
Қажетпін мен әр күнде,
Өшпейді бір әрпім де.
Сайрап жатыр бар тілде.
Қажетпін мен әр күнде,
Өшпейді бір әрпім де.
Төрт қырлы, өзі аппақ,
Тақтадағы ізі аппақ.
Тақтадағы ізі аппақ.
Иір-иір құбыр,
Әрлесең бұлбұл.
Әрлесең бұлбұл.
Оқуыма төреші,
Тоқуыма төреші,
Парақтасам байқалар,
Білімімнің өресі,
Онда және жазылған,
Кестем де бар келесі.
Тоқуыма төреші,
Парақтасам байқалар,
Білімімнің өресі,
Онда және жазылған,
Кестем де бар келесі.
Үстінде есігі,
Өзі орындық, әрі үстел,
Оқушылар бесігі.
Өзі орындық, әрі үстел,
Оқушылар бесігі.
Былғанышты жақтырмайды,
Ол бар жерде дақ тұрмайды.
Бірақ тағы өз үстінен,
Таза бір жер таптырмайды.
Ол бар жерде дақ тұрмайды.
Бірақ тағы өз үстінен,
Таза бір жер таптырмайды.
Кепкен жарғақ,
Шеңберге керілген,
Соқсаң сарнап,
Үн шығады төгілген.
Шеңберге керілген,
Соқсаң сарнап,
Үн шығады төгілген.
Оқушыға күнде еріп.
Жүретін не?
Жүретін не?
Білім менен тәлім,
Парақты ашқанда
Беттерінен мәлім.
Парақты ашқанда
Беттерінен мәлім.
Қырық екі жауынгер,
Сапын түзеп тұрады.
Бүлдіршіндер
Қауымды ел,
Сырын терең ұғады.
Сапын түзеп тұрады.
Бүлдіршіндер
Қауымды ел,
Сырын терең ұғады.
Бірін-бірі қоштаған,
Бір үйден көрдім,
Қырық екі дос-жаран.
Бір үйден көрдім,
Қырық екі дос-жаран.
Көкқұтанша ақ айдында,
Бір аяқпен тұрады.
Тұмсығымен ол мұнда,
Шыр айналып шығады.
Бір аяқпен тұрады.
Тұмсығымен ол мұнда,
Шыр айналып шығады.
Оқу-білім аспабы,
Қоймасының бас қабы.
Бөлмесі де бірнешеу,
Тиегі бар ашпалы.
Қоймасының бас қабы.
Бөлмесі де бірнешеу,
Тиегі бар ашпалы.
Бір санға өсірді,
Өзі қалып орнында,
Бізді алға көшірді.
Өзі қалып орнында,
Бізді алға көшірді.
Қаласы бар, елі жоқ,
Даласы бар, шөбі жоқ.
Мұхиты бар, суы жоқ,
Орманы бар, нуы жоқ.
Шыңдары да теп-тегіс,
Құмдары да теп-тегіс,
Кең жазықтан..
Даласы бар, шөбі жоқ.
Мұхиты бар, суы жоқ,
Орманы бар, нуы жоқ.
Шыңдары да теп-тегіс,
Құмдары да теп-тегіс,
Кең жазықтан..