Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Бір құдықтың екі алуан суы бар-ды,
Қайнатса оның суы мұз болады.
Қайнатса оның суы мұз болады.
Кішкене ақ шыныда екі түрлі су.
Бір қазанның ішінде екі түрлі ас.
Өзі аппақ қардай,
Шайға салсаң балдай.
Шайға салсаң балдай.
Аппақ қардай өңі бар,
Тамақ болар түрі бар,
Одан қашар адам жоқ,
Төрт бұрышты қыры бар.
Тамақ болар түрі бар,
Одан қашар адам жоқ,
Төрт бұрышты қыры бар.
Құрғақ жерде сақтайсың,
Онсыз тамақ таппайсың.
Онсыз тамақ таппайсың.
Бір нәрсе өзі нәзік керек еді,
Қолынан жерде жатса не келеді.
Дариға ағып жатқан салса тастан,
Сонымен даражаға тең келеді.
Қолынан жерде жатса не келеді.
Дариға ағып жатқан салса тастан,
Сонымен даражаға тең келеді.
Судан шығар жарқырап масаттанып,
Тіл шықса дүниені қылар жарық.
Қайтадан суға түсе ғайып болар,
Адамзат керек қылар рахаттанып.
Тіл шықса дүниені қылар жарық.
Қайтадан суға түсе ғайып болар,
Адамзат керек қылар рахаттанып.
Бар еді бір жұмбағым егін емес,
Кісінің егейін десе ебі келмес.
Барлық ел, елаттарға тегіс бірдей,
Көтерсең ешнәрседен жеңіл емес.
Кісінің егейін десе ебі келмес.
Барлық ел, елаттарға тегіс бірдей,
Көтерсең ешнәрседен жеңіл емес.
Былқ-былқ ,былқ семіз,
Қабырғасы жоқ семіз.
Қабырғасы жоқ семіз.
Үсті темір, асты темір,
Ортасын ал да кемір.
Ортасын ал да кемір.
Ағарып кіреді,
Қызарып шығады.
жауабы - Нанның тандырға кіріп шығуы
Қызарып шығады.
жауабы - Нанның тандырға кіріп шығуы
Бір нәрсе зында деген онан да әрі,
Жауады бұршақ-бұршақ оның қары.
Сол қары көк соқта боп ерігенде,
Үміткер татайық деп жанның бәрі.
жауабы ..
Жауады бұршақ-бұршақ оның қары.
Сол қары көк соқта боп ерігенде,
Үміткер татайық деп жанның бәрі.
жауабы ..
Бір жансыздың қаны бар,
Тіл үйірген дәмі бар,
Шөлдесең іш, қанып ал.
жауабы - Кесе мен шай
Тіл үйірген дәмі бар,
Шөлдесең іш, қанып ал.
жауабы - Кесе мен шай
Аспан түстес сұйық,
Әркім ішер құйып.
Әркім ішер құйып.
Мал төлдеп,
Әр ауыл
Пісірді ақ бауыр.
Әр ауыл
Пісірді ақ бауыр.
Ең мықты дәрі,
Жұрттың бәрі.
Аусап ішер,
Бал татыр дәмі,
Ненің нәрі?
Жұрттың бәрі.
Аусап ішер,
Бал татыр дәмі,
Ненің нәрі?
Аппақ сұйық,
Қалса ұйып,
Шөлің қанады,
Ішсең құйып.
Қалса ұйып,
Шөлің қанады,
Ішсең құйып.
Аппақ ас, сызы бар,
Балалар қызығар.
Балалар қызығар.
Сұйық еді аппақ,
Бауырдай боп қатыпты,
Ішсең дәмі тәтті-ақ.
Бауырдай боп қатыпты,
Ішсең дәмі тәтті-ақ.
Мал киімі ысталған,
Дәмі дәмді ұсталған.
Дәмі дәмді ұсталған.
Тері құдық қауғасын,
Тарттым да,
Қанып іштім дәмді асын.
Тарттым да,
Қанып іштім дәмді асын.
Аппақ су — дәмі тәтті,
Ішсең сусын қандырады,
Шөлдегенде қатты.
Ішсең сусын қандырады,
Шөлдегенде қатты.
Есігі жоқ,
Тесігі жоқ,
Ақ доптың ішінде,
Несібі көп.
Тесігі жоқ,
Ақ доптың ішінде,
Несібі көп.
Түсі аппақ,
Тысы қатты-ақ,
Екі түрлі уызы,
Жесең тәтті-ақ.
Тысы қатты-ақ,
Екі түрлі уызы,
Жесең тәтті-ақ.