Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Бір дария жерде емес, көкте де емес,
Дарияның аузы көмеш, түбі төгеш.
Суының мөлдірлігі таңқалғандай,
Ішіне ит түссе де арам емес.
Дарияның аузы көмеш, түбі төгеш.
Суының мөлдірлігі таңқалғандай,
Ішіне ит түссе де арам емес.
Әрі отыр ләйлім құс,
Бері отыр ләйлім құс.
Көлеңкесі күмістен,
Күліп тұрған ләйлім құс.
Бері отыр ләйлім құс.
Көлеңкесі күмістен,
Күліп тұрған ләйлім құс.
Алдыма келіп бір сағым,
Көрінді менің көзіме.
Бұл қалай деп сенбеп ем,
Дәл келтірді өзіме.
Байқап тұрсаң бір ғажап,
Аждаһадай..
Көрінді менің көзіме.
Бұл қалай деп сенбеп ем,
Дәл келтірді өзіме.
Байқап тұрсаң бір ғажап,
Аждаһадай..
Егіз екі қарсы келді,
Арасына көк мұз түсе берді ,
Біреуі жанды, біреуі жансыз.
Арасына көк мұз түсе берді ,
Біреуі жанды, біреуі жансыз.
Адамды тартып алар көрсе өзі,
Мелшиіп қарап тұрар болмай сөзі.
Жанына барған кісі екеу болар,
Бетіне түртіп қалсаң шығар көзі.
Мелшиіп қарап тұрар болмай сөзі.
Жанына барған кісі екеу болар,
Бетіне түртіп қалсаң шығар көзі.
Бір көл бар, мөлдір емес, лас емес,
Ішіне ит түссе де арам емес.
Ішіне ит түссе де арам емес.
Қарап тұрсаң өзіне,
Сурет түсер көзіңе.
Ол суретің ұқсайды,
Дәл қазіргі кезіңе.
Сурет түсер көзіңе.
Ол суретің ұқсайды,
Дәл қазіргі кезіңе.
Табан-табан, табан-ай,
Табаны жалпақ қоян-ай,
Көлеңкесі күмістен,
Күліп тұрған қоян-ай.
Табаны жалпақ қоян-ай,
Көлеңкесі күмістен,
Күліп тұрған қоян-ай.
Кішкентай ғана мінтас,
Алып ұрсам сынбас.
Алып ұрсам сынбас.
Аяғы жоқ , қолы жоқ,
Көйлегі көк, қарны тоқ.
Көйлегі көк, қарны тоқ.
Керегенің басында
Мақпал қоржын.
Мақпал қоржын.
Жатса - қояндай,
Тұрса - түйедей.
Тұрса - түйедей.
Жайса - көлдей,
Жиса - жеңдей.
Жиса - жеңдей.
Түнде түйедей,
Күндіз түймедей.
Күндіз түймедей.
Жайсам - жамшыдай,
Жисам - қамшыдай.
Жисам - қамшыдай.
Дүниеде бір қақпас бар құйған қыштай,
Ішінде түрлі аң жатыр іші пыспай.
Қапастан сол аңдарды шығарған соң,
Отырар құрмет етіп..
Ішінде түрлі аң жатыр іші пыспай.
Қапастан сол аңдарды шығарған соң,
Отырар құрмет етіп..
Болғанда бір ауызға екі қақпақ,
Еркінде адамзаттың ашып, жаппақ.
Қаншалық өрнек-өрнек азық-ауқат,
Ішінде сол нәрсенің қойған сақтап.
Еркінде адамзаттың ашып, жаппақ.
Қаншалық өрнек-өрнек азық-ауқат,
Ішінде сол нәрсенің қойған сақтап.
Бір нәрсе өзі жансыз керіледі,
Қампиып қарны торсық көрінеді.
Ісі бар және о-дағы таңғажайып,
Сабаса екі жақтап семіреді.
жауабы - Құс төсек
Қампиып қарны торсық көрінеді.
Ісі бар және о-дағы таңғажайып,
Сабаса екі жақтап семіреді.
жауабы - Құс төсек
Болғанда беті гүлді, асты сырлы,
Жинаған арасына жүн-жүбірді.
Төрт бұрыш, тоқсан жолды торқасымақ,
Халінше адамзатқа пайда қылды.
Жинаған арасына жүн-жүбірді.
Төрт бұрыш, тоқсан жолды торқасымақ,
Халінше адамзатқа пайда қылды.
Көп жерде кездеспейді осы шұбар,
Шұбарға мінген жанның бәрі құмар.
Жүк артып мінсе-дағы қанша оны,
Сонда да арықтамас ол жануар.
Шұбарға мінген жанның бәрі құмар.
Жүк артып мінсе-дағы қанша оны,
Сонда да арықтамас ол жануар.
Бір нәрсе төрт аяқты, екі басты,
Көтеріп адамзатты көңіл ашты,
Бір адым жерге өзі бара алмайды,
Аяғы болса-дағы қозғалмасты.
Көтеріп адамзатты көңіл ашты,
Бір адым жерге өзі бара алмайды,
Аяғы болса-дағы қозғалмасты.
Бір итім қабаған,
Аузына темір жамаған.
Аузына темір жамаған.
Төрт бұрышты,
Бір ауызды.
Бір ауызды.
Бір нәрсе төртпақтасып ұйықтап жатыр,
Қарнына көрінгеннің бәрін жұтар.
Адамзат қажеттісін іздегенде,
Қаңқ етіп ала ғой деп аузын ашар.
Қарнына көрінгеннің бәрін жұтар.
Адамзат қажеттісін іздегенде,
Қаңқ етіп ала ғой деп аузын ашар.
Күндіз бай,
Түнде кедей.
Түнде кедей.