Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Су келеді сылдырап,
Қос қоржыны жанында,
Қоңыр телпек басында,
Ұзын бойлы қарадан,
Жолдасы бар қасында.
Бұрқан-талқан болады,
Шыдамаса ашуға.
Қос қоржыны жанында,
Қоңыр телпек басында,
Ұзын бойлы қарадан,
Жолдасы бар қасында.
Бұрқан-талқан болады,
Шыдамаса ашуға.
Базардан алып келген алтын сандық,
Он жігіт омыраудан кілт салдық,
Су ішіп, көмір жеп, күл түскен.
Он жігіт омыраудан кілт салдық,
Су ішіп, көмір жеп, күл түскен.
Кішкене ғана келіншек,
Екі шелек су ішеді,
Бір адамды қинайды,
Көп адамды сыйлайды.
Екі шелек су ішеді,
Бір адамды қинайды,
Көп адамды сыйлайды.
Ішпей-жемей тұрады суға тойып,
Жар басынан кетеді құдық ойып.
Жар басынан кетеді құдық ойып.
Бір нәрсе аш жыландай жылап тұрған,
Көзін жұмып, ақырын бұлап тұрған.
Төбесінен азырақ алтын құйсаң,
Бұрқыраған бұлағы құлап тұрған.
Көзін жұмып, ақырын бұлап тұрған.
Төбесінен азырақ алтын құйсаң,
Бұрқыраған бұлағы құлап тұрған.
Бір жәндік айдалада жүрген неғып,
Киімін мінсіз қылып пішкен неғып?
Киімі: бөрік, тақия, бір қамзол,
Алып тұр екі иініне үкі тағып.
Киімін мінсіз қылып пішкен неғып?
Киімі: бөрік, тақия, бір қамзол,
Алып тұр екі иініне үкі тағып.
Анау тұрған нар ма екен,
Нар ботасы бар ма екен?
Табанында тас қойып,
Дәрет алған бар ма екен.
Нар ботасы бар ма екен?
Табанында тас қойып,
Дәрет алған бар ма екен.
Төрт аяғы астында,
Ақ сәлдесі басында,
Нелер жақсы келгендер
Ұялмай ішер қасында.
Ақ сәлдесі басында,
Нелер жақсы келгендер
Ұялмай ішер қасында.
Көрдім бір зат расында,
Ақ қалпағы басында,
Үлкен-кіші жиылса,
Отырады қасында.
Ақ қалпағы басында,
Үлкен-кіші жиылса,
Отырады қасында.
Бір ердің қарнында от жанады,
Қарамай өлгеніне шоқ салады,
Халықты айналдырып жиып алып,
Ол ердің бергеніне жұрт қанады.
Қарамай өлгеніне шоқ салады,
Халықты айналдырып жиып алып,
Ол ердің бергеніне жұрт қанады.
Қарны қартас,
Мұрны бұртас,
Атқа мінбес,
Жаяу жүрмес.
Мұрны бұртас,
Атқа мінбес,
Жаяу жүрмес.
Бір таудан бір тау көрдім биік тұрған,
Ішіне от пен суын жиып тұрған.
Не қылған мейірімді зат біле алмадым,
Тиіп кетсең желіні иіп тұрған.
Ішіне от пен суын жиып тұрған.
Не қылған мейірімді зат біле алмадым,
Тиіп кетсең желіні иіп тұрған.
Сары ағаштан сарайым,
Ішінде жаққан қалайым,
От пен су бір жерде
Табылып тұр бір жерден әрдайым.
Ішінде жаққан қалайым,
От пен су бір жерде
Табылып тұр бір жерден әрдайым.
Көрінер анадайдан сары болып,
Қайнайды от пен су сары болып,
Өзінің ұстайтұғын құлағы бар,
Және де ағызатын бұлағы бар.
Қайнайды от пен су сары болып,
Өзінің ұстайтұғын құлағы бар,
Және де ағызатын бұлағы бар.
Ақ сәлделі қожалар,
Зікір салып сұңқылдар,
Өз тамағы тойған соң,
Бейне жынды бұлқылдар.
Зікір салып сұңқылдар,
Өз тамағы тойған соң,
Бейне жынды бұлқылдар.
Жансызда төрт аяғын басып тұрған,
Аузынан гауһар отын шашып тұрған.
Айналып машинасы келгенінде,
Өзіне көп адамды асық қылған.
Аузынан гауһар отын шашып тұрған.
Айналып машинасы келгенінде,
Өзіне көп адамды асық қылған.
Тұрады кісі келсе сары болып,
От пен су тұрады жары болып,
Ішінде қазынасы сол сары алтын,
Жақсылар бөліп алады бәрі болып.
Түйенің төрт..
От пен су тұрады жары болып,
Ішінде қазынасы сол сары алтын,
Жақсылар бөліп алады бәрі болып.
Түйенің төрт..
Бір таудан бір таудың басы биік,
Тұрады ортасына бәле жиып,
Бәленің зардабына шыдай алмай,
Жіберді бұтына сиіп-сиіп.
жауабы - Самауыр, керней..
Тұрады ортасына бәле жиып,
Бәленің зардабына шыдай алмай,
Жіберді бұтына сиіп-сиіп.
жауабы - Самауыр, керней..
Беті үлкен тым-ақ өзге денесінен,
Бұлаңдап түсіп шығар кемесінен,
Ішіне қарын-қарын суды құйып,
Шығады сүңгіп-сүңгіп денесімен.
Бұлаңдап түсіп шығар кемесінен,
Ішіне қарын-қарын суды құйып,
Шығады сүңгіп-сүңгіп денесімен.
Айтайын мен бір жұмбақ табасың ба,
Таба алмай аң-таң болып қаласың ба?
Дарияның ортасында қоңыр үйрек,
Құйрығы дарияның жағасында.
жауабы ..
Таба алмай аң-таң болып қаласың ба?
Дарияның ортасында қоңыр үйрек,
Құйрығы дарияның жағасында.
жауабы ..
Мұрыны бар кеудесінде ұзын тұрғы,
Салғаны құлағына үлкен сырға.
Басында кемерленген кепесі бар,
Бейнеті арылмайтын бір бишара.
Салғаны құлағына үлкен сырға.
Басында кемерленген кепесі бар,
Бейнеті арылмайтын бір бишара.
Бір нәрсе жансыз, аяғы жоқ,
Су мен шөптен басқа тамағы жоқ.
Ішін ашып қарасаң әрбір кезде,
Тұрады жегендері жабағы боп.
Су мен шөптен басқа тамағы жоқ.
Ішін ашып қарасаң әрбір кезде,
Тұрады жегендері жабағы боп.
Аузын тартса,
Демін тартқан сөзі бар.
Демін тартқан сөзі бар.
Атқа мінді,
Отқа қырды.
жауабы - Шойын ыдыс
Отқа қырды.
жауабы - Шойын ыдыс
Бір нәрсе көлге қарап аузын ашқан,
Түседі аузына талай қашқан.
Болғанмен басы қиын, түбі рақат,
Онымен талай адам жағаласқан.
Түседі аузына талай қашқан.
Болғанмен басы қиын, түбі рақат,
Онымен талай адам жағаласқан.