Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Мың қойым суға кетті ,
Байжан ақсақал қуа кетті.
Байжан ақсақал қуа кетті.
Шығыпты тау басына бір топ раң,
Төбенің бірі -қара, бірі-қылаң,
Қылышын қынасынан жылмаңдатып,
Раңның бірін қырмай, бәрін қырам.
Төбенің бірі -қара, бірі-қылаң,
Қылышын қынасынан жылмаңдатып,
Раңның бірін қырмай, бәрін қырам.
Қара айғырым шабады қамшыламай,
Қара жерге аяғын шаншып алмай.
Бір төбенің басына шығып алып,
Мың қойды қасқыр жепті қан шығармай.
жауабы ..
Қара жерге аяғын шаншып алмай.
Бір төбенің басына шығып алып,
Мың қойды қасқыр жепті қан шығармай.
жауабы ..
Қары бар Қаратаудың кетпейтұғын,
Ішінде бір бұлақ бар кеппейтұғын,
Бұзылып алтын кісен босқа қалса,
Ұста жоқ ол кісенді септейтұғын.
жауабы ..
Ішінде бір бұлақ бар кеппейтұғын,
Бұзылып алтын кісен босқа қалса,
Ұста жоқ ол кісенді септейтұғын.
жауабы ..
Қар жауды таза жерге кетпейтұғын,
Түбінен қайнар шықты кеппейтұғын.
Алтыннан соққан қала бұзылыпты,
Бар ма жан оны соғып ептейтұғын.
жауабы ..
Түбінен қайнар шықты кеппейтұғын.
Алтыннан соққан қала бұзылыпты,
Бар ма жан оны соғып ептейтұғын.
жауабы ..
Қар жауды Қаратаудың басына кетпейтұғын,
Етекте екі бұлақ кеппейтұғын,
Бір тауда бір диірмен босқа қалды,
Бар ма екен сол диірменді..
Етекте екі бұлақ кеппейтұғын,
Бір тауда бір диірмен босқа қалды,
Бар ма екен сол диірменді..
Қар жауар пәкене таудан кетпейтұғын,
Басында бұлағы бар кеппейтұғын.
Тас қорған тәңірім соққан бұзылмайтын,
Болар ма оны адам..
Басында бұлағы бар кеппейтұғын.
Тас қорған тәңірім соққан бұзылмайтын,
Болар ма оны адам..
Қар жауды тау басына кетпейтұғын,
Аяқ жерге қақ тұрар кетпейтұғын.
Отыз шаһар қаласы ойран болды,
Ел бар ма ебін тауып септейтұғын.
жауабы ..
Аяқ жерге қақ тұрар кетпейтұғын.
Отыз шаһар қаласы ойран болды,
Ел бар ма ебін тауып септейтұғын.
жауабы ..
Беткейге қар жауды,
Кетпеске айналды.
жауабы - Шаштың ағаруы
Кетпеске айналды.
жауабы - Шаштың ағаруы
Беткейге қар жауды,
Кетпеске айналды.
жауабы - Шаштың ағаруы
Кетпеске айналды.
жауабы - Шаштың ағаруы
Кішкене ғана тегене,
Сырты толған балауса.
Сырты толған балауса.
Майтөбеде ол сусыз,
Өскен қамыс буынсыз.
Өскен қамыс буынсыз.
Бір тауға әрі қайың,
Әрі тал өседі.
Әрі тал өседі.
Білмеймін ерке ме екен, есер ме екен,
Қалпынан артық бойлап өсер ме екен.
Өсірме деп біреуге бұйырмасам,
Таудағы тоғайымды кесер ме екен.
Қалпынан артық бойлап өсер ме екен.
Өсірме деп біреуге бұйырмасам,
Таудағы тоғайымды кесер ме екен.
Басында Қаратаудың қап-қара шөп,
Атаймыз тау демесек әлде не деп.
Ағарып ақырында кете ме екен,
Ол таудың әлде шөбі тұрғанда көп.
Атаймыз тау демесек әлде не деп.
Ағарып ақырында кете ме екен,
Ол таудың әлде шөбі тұрғанда көп.
Жас кезінде қара орман,
Жыл өткен сайын ағарған.
Жыл өткен сайын ағарған.
Томпағымның басында тоқсан қыз бар.
Туғаннан біргемін
Бірақ санын білмеймін.
Бірақ санын білмеймін.
Үлкен үй,
Үлкен үйдің ішінде
Кішкене үй.
Кішкене үйдің ішінде
Досқана би.
Үлкен үйдің ішінде
Кішкене үй.
Кішкене үйдің ішінде
Досқана би.
Үлкен ой,
Үлкен ойдың ішінде
Кіші ой,
Кіші ойдың ішінде,
Балуан би.
Үлкен ойдың ішінде
Кіші ой,
Кіші ойдың ішінде,
Балуан би.
Үсті тақтай,
Асты тақтай,
Ортасында әбзел тақтай.
Асты тақтай,
Ортасында әбзел тақтай.
Айдын көлде алтын тас,
Ау салса да алынбас.
Ау салса да алынбас.
Қатар-қатар ақ күріш,
Тұрған жері қақтығыс.
Тұрған жері қақтығыс.
Үнемі ауызда бұлтыңдайды,
Бірақ жұтылмайды.
Бірақ жұтылмайды.
Жағалай-жағалай тас қойдым,
Жирен атты бос қойдым.
Жирен атты бос қойдым.