Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Дарияда жайын жүзер дөп-дөңгелек,
Қанаты асты қара бір көбелек.
Жанады бір шаһардан сансыз шырақ,
Адамға қиын екен санап білмек.
жауабы - Ай..
Қанаты асты қара бір көбелек.
Жанады бір шаһардан сансыз шырақ,
Адамға қиын екен санап білмек.
жауабы - Ай..
Алтын кетті,
Күміс келді.
жауабы - Күн мен ай
Күміс келді.
жауабы - Күн мен ай
Біреудің бір ұлы бар және қызы,
Біледі ол екеуін дүние жүзі.
Ұйықтайды ұлы түнде, қызы күндіз,
Жүргенде білінбейді басқан ізі.
жауабы - Күн мен..
Біледі ол екеуін дүние жүзі.
Ұйықтайды ұлы түнде, қызы күндіз,
Жүргенде білінбейді басқан ізі.
жауабы - Күн мен..
Тең,тең, тең киіз,
Екі ортасы кең киіз.
Арасында киіздің
Сайрандаған қос мүйіз.
жауабы - Ай, күн
Екі ортасы кең киіз.
Арасында киіздің
Сайрандаған қос мүйіз.
жауабы - Ай, күн
Айтайын мен жұмбақ сексен сегіз,
Шешуі қиын емес ескерсеңіз.
Болады бірі өткір, бірі өтпес,
Ақылы мұны тапқан ұшан-теңіз.
жауабы - Ай мен күн
Шешуі қиын емес ескерсеңіз.
Болады бірі өткір, бірі өтпес,
Ақылы мұны тапқан ұшан-теңіз.
жауабы - Ай мен күн
Су ішінде екі жайын,
Бірі кетсе, бірі дайын.
жауабы - Ай, күн
Бірі кетсе, бірі дайын.
жауабы - Ай, күн
Бір үйде қос сұлу қыз ағайынды,
Екеуі қызықтырған талайыңды.
Жүдемес төрт маусымда мұңаймаса,
Тұрады нұрға малып маңдайыңды.
жауабы - Ай, күн
Екеуі қызықтырған талайыңды.
Жүдемес төрт маусымда мұңаймаса,
Тұрады нұрға малып маңдайыңды.
жауабы - Ай, күн
Бір қоян қайың тауды арқалаған,
Ертерек қоян еді марқалаған.
Жолында алтын гауһар толып жатыр,
Еш адам ала алмайды балталаған.
жауабы - Күн мен..
Ертерек қоян еді марқалаған.
Жолында алтын гауһар толып жатыр,
Еш адам ала алмайды балталаған.
жауабы - Күн мен..
Екі тері,
Екеуі де кең тері.
жауабы - Аспан, жер
Екеуі де кең тері.
жауабы - Аспан, жер
Түбі көк дария,
Іші мұнара,
Отыз шешегі.
жауабы - Аспан, отыз күн
Іші мұнара,
Отыз шешегі.
жауабы - Аспан, отыз күн
Жапанда жайнап тұрған бір бәйтерек,
Заты бар бұтақ сайын жанға керек.
Балта, шөміш, түрен мен мойынтұрық-
Төртеуін таңдап алдым ерекше..
Заты бар бұтақ сайын жанға керек.
Балта, шөміш, түрен мен мойынтұрық-
Төртеуін таңдап алдым ерекше..
Бір түкті кілем,
Бірі түксіз кілем.
жауабы - Аспан, жер
Бірі түксіз кілем.
жауабы - Аспан, жер
Төңірегі тең көрініп,
Теген жатыр төңкеріліп,
Жас та сиған, кәрі сиған,
Астына оның бәрі сиған.
Теген жатыр төңкеріліп,
Жас та сиған, кәрі сиған,
Астына оның бәрі сиған.
Бар екен бәйтеректе екі аша,
Болмайды бар шақасы оннан аса.
Біреуі біреуінен икемдірек,
Құдайдың құдіретіне қыл тамаша.
жауабы - Он саусақ
Болмайды бар шақасы оннан аса.
Біреуі біреуінен икемдірек,
Құдайдың құдіретіне қыл тамаша.
жауабы - Он саусақ
Бес адам бір есекке мінгесіп жүр,
Мінгессе де талай жермен тілдесіп жүр.
жауабы - Бес саусақ
Мінгессе де талай жермен тілдесіп жүр.
жауабы - Бес саусақ
Бес көсеуім басы ақ күміс.
Бес адам бірі есекке мінгесіп жүр,
Мінгессе де талай жермен тілдесіп жүр.
жауабы
Бес саусақ
Мінгессе де талай жермен тілдесіп жүр.
жауабы
Бес саусақ
Бес ат,
Бесеуі де қасқа ат.
жауабы
Бес саусақ
Бесеуі де қасқа ат.
жауабы
Бес саусақ
Бір күнде туған туыс бес,
Бойлары неге тең емес.
жауабы
Бес саусақ
Бойлары неге тең емес.
жауабы
Бес саусақ
Бес сауысқан,
Бес сауысқан басына тас жабысқан.
жауабы
Бес саусақ, тырнақ
Бес сауысқан басына тас жабысқан.
жауабы
Бес саусақ, тырнақ
Адам боп жаратылған бес арыстан,
Бойлары бесеуінің бір қарыстан.
Құдайдың құдіретіне таңғажайып
Бесеуінің арасына тас жабысқан.
жауабы
Бес..
Бойлары бесеуінің бір қарыстан.
Құдайдың құдіретіне таңғажайып
Бесеуінің арасына тас жабысқан.
жауабы
Бес..
Бірі үлкен, бірі кіші,
Туысқан бірге бес кісі.
жауабы
Бес саусақ
Туысқан бірге бес кісі.
жауабы
Бес саусақ
Шашбау,
Шашбаудікі бес бау.
жауабы
Қол, бес саусақ
Шашбаудікі бес бау.
жауабы
Қол, бес саусақ
Кезек-кезек сермейтін,
Жүргенде қанатым ол.
Түрлі еңбекке икемдейтін,
Ауырсынбай баратын сол.
жауабы
Екі қол
Жүргенде қанатым ол.
Түрлі еңбекке икемдейтін,
Ауырсынбай баратын сол.
жауабы
Екі қол
Бес балалы екі досым,
Біреуінің ебі жоқ,
Екеуінде бірдей көрем,
Маған артық кемі жоқ.
жауабы
Екі қол
Біреуінің ебі жоқ,
Екеуінде бірдей көрем,
Маған артық кемі жоқ.
жауабы
Екі қол