Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
«К»-ден бастап оқысаң,
Құс атауы, қарашы!
«Е»-ден бастап оқысаң,
Жалқау бала бағасы.
жауабы
Кекілік - Екілік
Құс атауы, қарашы!
«Е»-ден бастап оқысаң,
Жалқау бала бағасы.
жауабы
Кекілік - Екілік
«Ш»-дан бастап жазғанда,
Шай қайнатып аласың,
«Ш»-ны орнынан алғанда,
Терезеге саласың.
жауабы
Шәйнек - Әйнек
Шай қайнатып аласың,
«Ш»-ны орнынан алғанда,
Терезеге саласың.
жауабы
Шәйнек - Әйнек
Көтере алмай iшкен суын,
Күшенiп жатыр,
Жаңғыртып қамыс нуын.
Күшенiп жатыр,
Жаңғыртып қамыс нуын.
Талдың басында,
Жемi бар қасында.
Там тұр саялы,
Достарға аялы.
жауабы
Құс ұясы
Жемi бар қасында.
Там тұр саялы,
Достарға аялы.
жауабы
Құс ұясы
Қара түстi қарқылдақ,
Ұшып-қонып жалпылдап.
Қоқыстарды шоқиды,
Жем iздейдi там-тұмдап.
Ұшып-қонып жалпылдап.
Қоқыстарды шоқиды,
Жем iздейдi там-тұмдап.
Қулығын асыратын,
Жұмыртқасын өзi баспай,
Басқа ұяға жасыратын,
Өзiн-өзi әйгiлейтiн,
Қандай құс,
Оңайға бас ұратын?
Жұмыртқасын өзi баспай,
Басқа ұяға жасыратын,
Өзiн-өзi әйгiлейтiн,
Қандай құс,
Оңайға бас ұратын?
Бiрақ сөз бiледi,
Өз аты онысы.
Соны айтып жүредi.
Және жоқ қонысы.
Өз аты онысы.
Соны айтып жүредi.
Және жоқ қонысы.
Жем көрсе,
Шықылықтап қалтандайды,
Сескенсе,
Жыпылықтап жалтаңдайды.
Шықылықтап қалтандайды,
Сескенсе,
Жыпылықтап жалтаңдайды.
Секектеп бiр тұрмайды;
Өреден құрт ұрлайды.
Өреден құрт ұрлайды.
Ала шапан кигенi,
Сескенгiш болған соң.
Қыпылықтап жүргенi.
Сескенгiш болған соң.
Қыпылықтап жүргенi.
Қызыл бұжыр айдары бар,
Қоқиланған айбары бар.
Ауық-ауық азан салып,
Өңеш керген айқайы бар.
Қоқиланған айбары бар.
Ауық-ауық азан салып,
Өңеш керген айқайы бар.
Шашы жоқ,
Тарағы бар.
Егiнi жоқ,
Орағы бар.
Тарағы бар.
Егiнi жоқ,
Орағы бар.
Күн шықпай сап аттанды,
Қуырады апшыны.
Шырт ұйқыда жатқанды,
Оятады ащы үнi.
Қуырады апшыны.
Шырт ұйқыда жатқанды,
Оятады ащы үнi.
Өзi кiлем түрiндей,
Құдды қырдың гүлiндей.
Гүлге қонса кетедi,
Айырмасы бiлiнбей.
Құдды қырдың гүлiндей.
Гүлге қонса кетедi,
Айырмасы бiлiнбей.
Қауырсыны көгiлдiр,
Кiшкене құс.
Беткейде өрiп жүр.
Кiшкене құс.
Беткейде өрiп жүр.
Бояуы сан түрлi,
Түрi ұқсас тауыққа.
Түрi ұқсас тауыққа.
Тұрқы кептерден кiшi,
Сарғыш мамық төсi.
Айдары желкесiнде,
Өрнегi өр төсiнде.
Бұл қандай құс?
Сарғыш мамық төсi.
Айдары желкесiнде,
Өрнегi өр төсiнде.
Бұл қандай құс?
Айдары шағын,
Қаракүрең сауыры
Аппақ қардай бауыры.
Қаракүрең сауыры
Аппақ қардай бауыры.
Ұшқанда өте ұшқыр,
Алдына жан салмайды.
Алға да,
Артқа да самғайды.
Гүлдердiң сорып сөлiн,
Басады шөлiн.
Жылы жақта мекенi,
Бұл не..
Алдына жан салмайды.
Алға да,
Артқа да самғайды.
Гүлдердiң сорып сөлiн,
Басады шөлiн.
Жылы жақта мекенi,
Бұл не..
Бес грамм салмағы,
Тұмсығы қармақ.
Қыраннан қалмайды,
Биiкке ұшса самғап.
жауабы
Королек
Тұмсығы қармақ.
Қыраннан қалмайды,
Биiкке ұшса самғап.
жауабы
Королек
Сазды жер мекенi,
Құрт-құмырсқа қорегi.
Кереметтей өнерi,
Қанаттан үн бередi.
жауабы
Тауқұдiрет
Құрт-құмырсқа қорегi.
Кереметтей өнерi,
Қанаттан үн бередi.
жауабы
Тауқұдiрет
Маңдайы ақ қасқа,
Ақ жерi жоқ басқа.
жауабы
Қасқалдақ
Ақ жерi жоқ басқа.
жауабы
Қасқалдақ
Сарғыш бояу жалатқан,
Тұмсығы бар қалақтан.
Қауырсыны бiр уыс,
Қара сирақ iрi құс.
жауабы
Жалбағай
Тұмсығы бар қалақтан.
Қауырсыны бiр уыс,
Қара сирақ iрi құс.
жауабы
Жалбағай
Өзi ұя салмайды,
Мекендейдi шатырды.
Бау-бақшаны барлайды,
Зиянкеске батыл-ды.
жауабы
Жарқанат
Мекендейдi шатырды.
Бау-бақшаны барлайды,
Зиянкеске батыл-ды.
жауабы
Жарқанат
Жалаңаш болған соң,
Күн бойы бұғады.
Өзегi талған соң
Түнде ұшып шығады.
жауабы
Жарқанат
Күн бойы бұғады.
Өзегi талған соң
Түнде ұшып шығады.
жауабы
Жарқанат