Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Аласа тал,
Тамаша тал.
Самсап тұр алмасы,
Ол алқызыл,
Ол қанқызыл,
Боялғанша, алмашы!
Тамаша тал.
Самсап тұр алмасы,
Ол алқызыл,
Ол қанқызыл,
Боялғанша, алмашы!
Тiгiп алып көк шатыр,
Қызылкүрең доп жатыр.
Қызылкүрең доп жатыр.
Бұйра тұлымы,
Желмен ойнайды.
Қызыл мұрыны,
Жерге бойлайды.
Желмен ойнайды.
Қызыл мұрыны,
Жерге бойлайды.
Бақшадан жер қазып,
Жиып алдым жез қазық.
Жиып алдым жез қазық.
Қарала қойымды,
Байлап ем,
Желiде жатып тойынды.
Байлап ем,
Желiде жатып тойынды.
Шертсең көк жолақ сыртынан,
Пiссе үн шықпас ұртынан.
Шикi болса, сампылдап,
- Тиме; — дейдi таңқылдап.
Пiссе үн шықпас ұртынан.
Шикi болса, сампылдап,
- Тиме; — дейдi таңқылдап.
Iшi аумаған жүгерi,
Түрi-түсi алмадай,
Ойымның жоқ бүгерi,
Жесең бал деп қалмағай.
Түрi-түсi алмадай,
Ойымның жоқ бүгерi,
Жесең бал деп қалмағай.
Қызыл күрең түрi бар,
Тебiндеген бүрi бар.
Пiскен кезде қаулайды,
Алтыннан бiр аумайды,
Бал татыған нөрi бар,
Онда емнiң бәрi бар.
Тебiндеген бүрi бар.
Пiскен кезде қаулайды,
Алтыннан бiр аумайды,
Бал татыған нөрi бар,
Онда емнiң бәрi бар.
Суық ұрса бүрлейдi,
Көктем шыға гүлдейдi.
Күнге басын иедi,
Мол шуақты сүйедi.
Күте бiлсең бабымен,
Өнiм берер қабымен,
Қызыл, сары..
Көктем шыға гүлдейдi.
Күнге басын иедi,
Мол шуақты сүйедi.
Күте бiлсең бабымен,
Өнiм берер қабымен,
Қызыл, сары..
Тiл үйiрген дәмi бар,
Сары алтын түс – сәнi бар.
Шақсаң егер кептiрiп,
Сүйегiнiң дәнi бар,
Баққа тұрар сән берiп,
Алқа етiп тiзiп ал.
Сары алтын түс – сәнi бар.
Шақсаң егер кептiрiп,
Сүйегiнiң дәнi бар,
Баққа тұрар сән берiп,
Алқа етiп тiзiп ал.
Желiлерi жайылып,
Жол-жол болып жатады.
Күн нұрына бой ұрып,
Жердiң нәрiн татады,
Жасыл шатыр астында,
Кететiндей үзiлiп,
Тұр көп маржан..
Жол-жол болып жатады.
Күн нұрына бой ұрып,
Жердiң нәрiн татады,
Жасыл шатыр астында,
Кететiндей үзiлiп,
Тұр көп маржан..
Ортасында қазығы,
Бұтағында азығы.
Бұтағында азығы.
Көктемде
Ақ гүлге оранады,
Күзде
Қолға доп боп оралады.
Ақ гүлге оранады,
Күзде
Қолға доп боп оралады.
Түскенде салқын күз,
Жинадық алтын тiс.
жауабы
Жүгерi
Жинадық алтын тiс.
жауабы
Жүгерi
Аласа терек
Күлтеленген жалына,
Ұнаса керек,
Моншақ таққан малына.
жауабы
Тары
Күлтеленген жалына,
Ұнаса керек,
Моншақ таққан малына.
жауабы
Тары
Бiреу бердiм,
Онын тердiм.
жауабы
Тұқым
Онын тердiм.
жауабы
Тұқым
Маржанын түзген,
Сатылап тiзген.
жауабы
Масақ
Сатылап тiзген.
жауабы
Масақ
Бұтақ басында
Ұясы бар,
Дәл осында –
Өмiрiң бар.
жауабы
Бидай
Ұясы бар,
Дәл осында –
Өмiрiң бар.
жауабы
Бидай
Дөңестеу жотасы,
Бауырында сызығы,
Тамақтың атасы,
Баршаның ырзығы.
жауабы
Бидай
Бауырында сызығы,
Тамақтың атасы,
Баршаның ырзығы.
жауабы
Бидай
Асыраған –
Ел-жұртты,
Жер мұратты.
жауабы
Бидай
Ел-жұртты,
Жер мұратты.
жауабы
Бидай
Жезге ұқсас сабағы,
Дәнi – халық тамағы.
жауабы
Бидай
Дәнi – халық тамағы.
жауабы
Бидай
Қыр басында әрқилы,
Сары теңiз толқиды.
жауабы
Егін
Сары теңiз толқиды.
жауабы
Егін
Тегiс жер кесiлдi,
Арқандай есiлдi.
жауабы
Жыртылған жер
Арқандай есiлдi.
жауабы
Жыртылған жер
Ас біткеннің анасы,
Қасиетті нан осы.
Қайсы әріптен басталып,
Аяқталған қарашы.
жауабы
Н әрпі
Қасиетті нан осы.
Қайсы әріптен басталып,
Аяқталған қарашы.
жауабы
Н әрпі
Мынау доға –
Қарайық,
Ұқсайды оған қай әріп?
жауабы
Л әрпі
Қарайық,
Ұқсайды оған қай әріп?
жауабы
Л әрпі