Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Алды ұзын, арты қысқа,
Беттері өзіне сай әрбір тұста,
Суықта да, жылыда да пана болар,
Таппасаң басыңдағыны қолыңа ұста.
жауабы
Тымақ
Беттері өзіне сай әрбір тұста,
Суықта да, жылыда да пана болар,
Таппасаң басыңдағыны қолыңа ұста.
жауабы
Тымақ
Үшеуі салпы,
Бірі таңқы.
жауабы
Тымақ
Бірі таңқы.
жауабы
Тымақ
Жансызға бітеді екен құйрық қанат,
Адамнан қалмаймын деп етер талап,
Ішінде қанатының екі жіп бар,
Не нәрсе бұл айтқаным, тезірек..
Адамнан қалмаймын деп етер талап,
Ішінде қанатының екі жіп бар,
Не нәрсе бұл айтқаным, тезірек..
Ашамайды арта салдым,
Айыл жібін тарта салдым.
жауабы
Тымақ
Айыл жібін тарта салдым.
жауабы
Тымақ
Дөп-дөңгелек басы бар,
Маңдайында шашы бар.
Өзің көрген баяғы,
Сапылдайды сабағы.
жауабы
Тымақ
Маңдайында шашы бар.
Өзің көрген баяғы,
Сапылдайды сабағы.
жауабы
Тымақ
Төрттен қосқан басы бар,
Маңдайында шашы бар.
Өзің көрген баяғы,
Салпылдайды сабағы.
жауабы
Тымақ
Маңдайында шашы бар.
Өзің көрген баяғы,
Салпылдайды сабағы.
жауабы
Тымақ
Атамдікі - шошақ,
Апамдікі - жалпақ.
жауабы
Атамның тымағы мен апамның кимешегі
Апамдікі - жалпақ.
жауабы
Атамның тымағы мен апамның кимешегі
Бір нәрсе менен биік,
Кейде менен аласа.
Мұндай қызық дүниеде,
Көріп пе едің тамаша.
жауабы
Бөрік
Кейде менен аласа.
Мұндай қызық дүниеде,
Көріп пе едің тамаша.
жауабы
Бөрік
Бір нәрсе өзі түкті шұбар ала,
Сипаты бек асып тұр көрсең жаңа.
Ішінде шығар жері қиын екен,
Егер де қолға түссе болар пана.
жауабы
Пұшпақ ішік
Сипаты бек асып тұр көрсең жаңа.
Ішінде шығар жері қиын екен,
Егер де қолға түссе болар пана.
жауабы
Пұшпақ ішік
Үстi жазық –
Төрт қазық.
жауабы
Үстел
Төрт қазық.
жауабы
Үстел
Шеңберлi есiгi бар,
Жүздеген тесiгi бар.
Iшiне кiргендердiң,
Ұсағы жол табады,
Iрiсi тор қабады.
Ыдыс-аяқ бөлмесi,
Тазалықтың..
Жүздеген тесiгi бар.
Iшiне кiргендердiң,
Ұсағы жол табады,
Iрiсi тор қабады.
Ыдыс-аяқ бөлмесi,
Тазалықтың..
Бiреу есiгi,
Тұбiнiң
Көп-ақ тесiгi.
жауабы
Елгезер
Тұбiнiң
Көп-ақ тесiгi.
жауабы
Елгезер
Ұшы үшкiр, сабы бар,
Екi жүзi қайраулы
Бауы менен қабы бар,
Белде жүрер байлаулы.
жауабы
Қанжар
Екi жүзi қайраулы
Бауы менен қабы бар,
Белде жүрер байлаулы.
жауабы
Қанжар
Құдықтың iшiнен,
Құдық көрдiм.
Бiрiнде – су қайнайды,
Бiрiнде – от жайнайды.
жауабы
Самауыр
Құдық көрдiм.
Бiрiнде – су қайнайды,
Бiрiнде – от жайнайды.
жауабы
Самауыр
Иiнiнде құлағы,
Iшiнде бұлағы.
Көмейiне от салсаң,
Ызыңдап тұрады.
жауабы
Самауыр
Iшiнде бұлағы.
Көмейiне от салсаң,
Ызыңдап тұрады.
жауабы
Самауыр
Дөңгелек өзi,
Төртеу көзi.
Ұстайды мықтап,
Тұрғанды сырттап.
жауабы
Түйме
Төртеу көзi.
Ұстайды мықтап,
Тұрғанды сырттап.
жауабы
Түйме
Жайсаң түңлiк,
Жисаң дiңгек.
жауабы
Қолшатыр
Жисаң дiңгек.
жауабы
Қолшатыр
Киiмдегi қуыс,
Ұсақ-түйекке ыдыс.
жауабы
Қалта
Ұсақ-түйекке ыдыс.
жауабы
Қалта
Iшi мата,
Тысы мата,
Арасы мақта,
Төрт бұрышты қабылған,
Бұл не,
Жатарда табылған?
жауабы
Көрпе
Тысы мата,
Арасы мақта,
Төрт бұрышты қабылған,
Бұл не,
Жатарда табылған?
жауабы
Көрпе
Қандай байлық iшiнде,
Барын өзiм бiлетiн,
Қоймалар көп үстiмде,
Көшiп бiрге жүретiн.
жауабы
Жанқалта
Барын өзiм бiлетiн,
Қоймалар көп үстiмде,
Көшiп бiрге жүретiн.
жауабы
Жанқалта
Ағайынды бес туыс,
Жамылатын тоны бiр.
Бесеуiнде бес қуыс,
Сырттан кiрер жолы бiр.
жауабы
Қолғап
Жамылатын тоны бiр.
Бесеуiнде бес қуыс,
Сырттан кiрер жолы бiр.
жауабы
Қолғап
Аузы бiреу бес құдық,
Қыстыкүнi бойлатам,
Бесеуiне бес құрық.
жауабы
Қолғап
Қыстыкүнi бойлатам,
Бесеуiне бес құрық.
жауабы
Қолғап
Есiгi бiреу,
Бөлмесi бесеу.
жауабы
Қолғап
Бөлмесi бесеу.
жауабы
Қолғап
Қаз-қарта тесiгi бар,
Қақпақсыз есiгi бар.
Көмейiнде тiлi бар,
Аузын буар жiбi бар,
Кеме сынды пошымы,
Бiлсең айтшы, осыны?
жауабы
Бәтеңке
Қақпақсыз есiгi бар.
Көмейiнде тiлi бар,
Аузын буар жiбi бар,
Кеме сынды пошымы,
Бiлсең айтшы, осыны?
жауабы
Бәтеңке
Судан ғайып,
Әжемде бар
Қос қайық.
жауабы
Кебіс
Әжемде бар
Қос қайық.
жауабы
Кебіс