Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Бойы бір қарыс,
Сақалы екі қарыс.
жауабы
Жүгері
Сақалы екі қарыс.
жауабы
Жүгері
Пәре-пәре болды,
Басы айналып жара болды.
Бастарына жүн шығып,
Басымызға бәле болды.
жауабы
Жүгері
Басы айналып жара болды.
Бастарына жүн шығып,
Басымызға бәле болды.
жауабы
Жүгері
Мынау неге мұңаяды,
Бір жағына қыңыраяды,
Аузы-басын түк басып,
Тұмсығы неге қызарады.
жауабы
Тары
Бір жағына қыңыраяды,
Аузы-басын түк басып,
Тұмсығы неге қызарады.
жауабы
Тары
Бір бұтаның қырық ұясы бар,
Қырық ұяда қырық мұрасы бар.
жауабы
Тары
Қырық ұяда қырық мұрасы бар.
жауабы
Тары
Бала, бала, балалар,
Мүйізінен су ішіп,
Таяғынан балалар.
жауабы
Тары
Мүйізінен су ішіп,
Таяғынан балалар.
жауабы
Тары
Қызыл күріш тас болып түседі,
Ақ ұлпа қар болып шығады.
жауабы
Бидай, ұн
Ақ ұлпа қар болып шығады.
жауабы
Бидай, ұн
Бір ағашта қырық бұтақ,
Қырық бұтақта қырық ұя,
Қырық ұяда қырық жұмыртқа,
Қырық жұмыртқада қырық балапан.
жауабы
Бидайдың масағы
Қырық бұтақта қырық ұя,
Қырық ұяда қырық жұмыртқа,
Қырық жұмыртқада қырық балапан.
жауабы
Бидайдың масағы
Бек тұрған,
Белін буып,
Тек тұрған.
жауабы
Бай бидай
Белін буып,
Тек тұрған.
жауабы
Бай бидай
Өзі қызық,
Бауырында бар
Жалғыз сызық,
Бұған жұрттың бәрі де ынтық.
жауабы
Бидай
Бауырында бар
Жалғыз сызық,
Бұған жұрттың бәрі де ынтық.
жауабы
Бидай
Аласа ғана бойы бар,
Қойнына тыққан наны бар.
жауабы
Бидай
Қойнына тыққан наны бар.
жауабы
Бидай
Екі жағы бүртік,
Ортасы сызық.
жауабы
Бидай
Ортасы сызық.
жауабы
Бидай
Ұзын мұртты сарылар,
Қойнында наны бар.
жауабы
Бидай
Қойнында наны бар.
жауабы
Бидай
Мысық мұртты,
Өрмек басты.
жауабы
Бидай
Өрмек басты.
жауабы
Бидай
Аласа терек,
Алпыс бұтақ,
Бұтақ сайын ұя,
Ұя сайын жұмыртқа.
жауабы
Масақ
Алпыс бұтақ,
Бұтақ сайын ұя,
Ұя сайын жұмыртқа.
жауабы
Масақ
Желі басында бес бие,
Бесеуі де жас бие.
Құлындары құла ала,
Құлақтары сары ала.
жауабы
Масақ
Бесеуі де жас бие.
Құлындары құла ала,
Құлақтары сары ала.
жауабы
Масақ
Алтын аяқты,
Алтын десем - азығы жоқ,
Ол жоқ болса - алуы жоқ.
Дүние толған адамның
Баршасы да теп-тегіс,
Біріне бірі қарауы..
Алтын десем - азығы жоқ,
Ол жоқ болса - алуы жоқ.
Дүние толған адамның
Баршасы да теп-тегіс,
Біріне бірі қарауы..
Жасынан тәрбиелеп бала бақтым,
Өсіріп ол баланы жұртқа жақтым.
Күніне екі-үш рет көрмей тұрсам,
Болмайды бұл дүниеде менің..
Өсіріп ол баланы жұртқа жақтым.
Күніне екі-үш рет көрмей тұрсам,
Болмайды бұл дүниеде менің..
Қар астында қыстағаны,
Жасыл бөрік тыстағаны.
жауабы
Күздің егіні
Жасыл бөрік тыстағаны.
жауабы
Күздің егіні
Ұстарамен алынбас,
Ұйысып тұрған қалың шаш.
жауабы
Егін
Ұйысып тұрған қалың шаш.
жауабы
Егін
Біздің ел сұратады сегізіңді,
Бұғыдай мойны жуан семізіңді.
Алдынан алақанын төсеп алып,
Тартады тойғызам деп негізіңді.
жауабы
Егін
Бұғыдай мойны жуан семізіңді.
Алдынан алақанын төсеп алып,
Тартады тойғызам деп негізіңді.
жауабы
Егін
Жеп жатарда жасқанбай бірді берсең,
Ондап-жүздеп аларсың егер көрсең.
Еш уақытта еңбегің еш болмайды,
Әрекет қып, беріп ал, тіліме..
Ондап-жүздеп аларсың егер көрсең.
Еш уақытта еңбегің еш болмайды,
Әрекет қып, беріп ал, тіліме..
Сылдыр-сылдыр кісенім,
Сылдырлайды кісенім,
Құлағында құлпы жоқ,
Құдіретті кісенім.
жауабы
Сәукеле
Сылдырлайды кісенім,
Құлағында құлпы жоқ,
Құдіретті кісенім.
жауабы
Сәукеле
Шылдыр-шылдыр жүгенім,
Сұлу қара құнаным.
Көлеңкесі көсіктей,
Ауырлығы асықтай.
жауабы
Сәукеле
Сұлу қара құнаным.
Көлеңкесі көсіктей,
Ауырлығы асықтай.
жауабы
Сәукеле
Керегесі тыртық, уығы қысқа,
Керек болған үй екен біздің тұсқа.
Отарға мал айдасам, жолға шықсам,
Үйімді тігіп жүрем жазда, қыста.
жауабы
Бөрік
Керек болған үй екен біздің тұсқа.
Отарға мал айдасам, жолға шықсам,
Үйімді тігіп жүрем жазда, қыста.
жауабы
Бөрік
Басы жоқ, құсқа біткен екі қанат,
Адамнан қалмаймын деп қылдым талап.
Ішінде қанатының екі жіп бар,
Не нәрсе бұл айтқаным, тезірек..
Адамнан қалмаймын деп қылдым талап.
Ішінде қанатының екі жіп бар,
Не нәрсе бұл айтқаным, тезірек..