Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Алма дерсің, түсіне қарап,
Жүгері дерсің, ішіне қарап,
Татсаң тәтті, бал шәрбәтті.
жауабы
Анар
Жүгері дерсің, ішіне қарап,
Татсаң тәтті, бал шәрбәтті.
жауабы
Анар
Кішкентай ғана құтша,
Іші толы мықша.
жауабы
Анар
Іші толы мықша.
жауабы
Анар
Домалақ қана албар,
Ішінде қатты дәні бар.
Ішінде қатты дәні бар.
Бар еді бір жұмбағым аты бүрлен,
Шіркінді нәпсі қойып шешіндірген.
Ішінде бір нәрсе бар дүмбірлеген,
Оны аламыз деп қылдық талап.
Алалмай бір..
Шіркінді нәпсі қойып шешіндірген.
Ішінде бір нәрсе бар дүмбірлеген,
Оны аламыз деп қылдық талап.
Алалмай бір..
Мәуе ішінде тас,
Тас ішінде ас.
жауабы
Өрік
Тас ішінде ас.
жауабы
Өрік
Кішкене қозымның асы дәмді.
жауабы
Пісте жаңғақ
жауабы
Пісте жаңғақ
Алыстан қарасам әңгір-күңгір,
Қасына келсем қаптаулы темір,
Ашып қарасам аппақ,
Жеп қарасам тәп-тәтті.
жауабы
Жаңғақ
Қасына келсем қаптаулы темір,
Ашып қарасам аппақ,
Жеп қарасам тәп-тәтті.
жауабы
Жаңғақ
Асты тас, үсті тас,
Шағып жесең, піскен ас.
жауабы
Жаңғақ
Шағып жесең, піскен ас.
жауабы
Жаңғақ
Сырты тас, іші қуыс бөлек-бөлек,
Базардан оны сатып алса керек.
Алған жанға тағамдық пайдасы бар,
Шешіп бер, жұмбағымды болсаң..
Базардан оны сатып алса керек.
Алған жанға тағамдық пайдасы бар,
Шешіп бер, жұмбағымды болсаң..
Ояғы тау, бұяғы тау,
Ортасында бұжыр тау.
жауабы
Жаңғақ
Ортасында бұжыр тау.
жауабы
Жаңғақ
Ұзын-ұзын әулие,
Онан да ұзын әулие.
Тораңғылдың түбінде,
Теңкиіп жатқан әулие.
жауабы
Асқабақ
Онан да ұзын әулие.
Тораңғылдың түбінде,
Теңкиіп жатқан әулие.
жауабы
Асқабақ
Құдая, құдіретіңнің панасынан,
Таңым бар мен құдайдың бар күшіне,
Анасы туады екен баласынан.
жауабы
Қауын
Таңым бар мен құдайдың бар күшіне,
Анасы туады екен баласынан.
жауабы
Қауын
Атасынан бұрын баласы базарға барады.
жауабы
Қауын
жауабы
Қауын
Бір арқанда отыз қой байлаулы жатыр.
жауабы
Қауын
жауабы
Қауын
Алуан түрлі түсі бар, сырты қатты,
Адамзат жеуге құмар, өзі тәтті.
Тоқсан күнде толықсып, күні бітіп,
Есепсіз ақты-қара бала..
Адамзат жеуге құмар, өзі тәтті.
Тоқсан күнде толықсып, күні бітіп,
Есепсіз ақты-қара бала..
Қолымда сақинам бар алшығарай,
Қойды қасқыр жейді екен қан шығармай.
Бұл жұмбақты қайсы жігіт табады,
Сол жігітке тиемін мал..
Қойды қасқыр жейді екен қан шығармай.
Бұл жұмбақты қайсы жігіт табады,
Сол жігітке тиемін мал..
Ара-арасы ақпа тіл,
Арасынан тастап тіл.
жауабы
Ала қарбыз
Арасынан тастап тіл.
жауабы
Ала қарбыз
Жерде жатып желіндейді,
Күзге дейін желінбейді.
Үндеместен төлдеп жатыр,
Су бермесең шөлдеп жатыр.
жауабы
Қарбыз
Күзге дейін желінбейді.
Үндеместен төлдеп жатыр,
Су бермесең шөлдеп жатыр.
жауабы
Қарбыз
Өзі аласа, семіз, майы жоқ,
Терісі қалың, жүні жоқ.
жауабы
Қарбыз
Терісі қалың, жүні жоқ.
жауабы
Қарбыз
Бір шар бар кіріп шығар есігі жоқ,
Су ішер, нан жемейді, тамағы тоқ.
Ішінде көп балапан етер мекен,
Ас қылып сойып жесең балдай..
Су ішер, нан жемейді, тамағы тоқ.
Ішінде көп балапан етер мекен,
Ас қылып сойып жесең балдай..
Соғым үшін сайлап қойдым,
Бордақылап байлап қойдым.
жауабы
Қарбыз
Бордақылап байлап қойдым.
жауабы
Қарбыз
Сары қызым көгенде тұрып семірген.
жауабы
Жалбылша
жауабы
Жалбылша
Мұнда тау,
Онда тау,
Ортасында көп шөп.
жауабы
Пісте
Онда тау,
Ортасында көп шөп.
жауабы
Пісте
Қол басындай ағашта
Сансыз адам байлаулы,
Санасаң саны бар,
Аяғында жаны бар.
жауабы
Жүгері
Сансыз адам байлаулы,
Санасаң саны бар,
Аяғында жаны бар.
жауабы
Жүгері
Жерден шығар көгеріп,
Беліне қылыш байланып.
жауабы
Жүгері
Беліне қылыш байланып.
жауабы
Жүгері