Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жер астында қызыл қыз отыр.
Жер астында темір қазық.
Әңкүр-мәңкүр әкесі бар,
Жайлы шыбық шешесі бар.
Сұлу бикеш қызы бар,
Арамзада ұлы бар.
жауабы
Жиде тал
Жайлы шыбық шешесі бар.
Сұлу бикеш қызы бар,
Арамзада ұлы бар.
жауабы
Жиде тал
Болат жапырақ шешесі бар,
Тәтті бике қызы бар,
Тастай қатты баласы бар.
Тәтті бике қызы бар,
Тастай қатты баласы бар.
Сары қапта бір қап ұн,
Ұн ішінде бір ұстұн.
Ұн ішінде бір ұстұн.
Сырты қызыл, іші ақ,
Ортасында бір таяқ.
Ортасында бір таяқ.
Гүлсіз миуа піседі,
Көп жесең тіл жарады.
Ай сияқты дөңгелек,
Бұны кім табады?
Көп жесең тіл жарады.
Ай сияқты дөңгелек,
Бұны кім табады?
Әрі қызыл, әрі тәтті,
Татқан жанды таңырқатты.
Татқан жанды таңырқатты.
Түсі бар ақты, көкті, қызыл ала,
Пайдасы адамзатқа тиген жаңа.
Қойыпты ортасына қазық қағып,
Сүйкімді көреді екен бала-шаға.
жауабы
Алма ағашы
Пайдасы адамзатқа тиген жаңа.
Қойыпты ортасына қазық қағып,
Сүйкімді көреді екен бала-шаға.
жауабы
Алма ағашы
Отырған мекен етіп жапан дала,
Бір талай мақұлыққа болған ана.
Мезгілі жеткен шақта жүкті болып,
Алты айда табады екен сансыз..
Бір талай мақұлыққа болған ана.
Мезгілі жеткен шақта жүкті болып,
Алты айда табады екен сансыз..
Аспай піскен,
Қайнамай түскен.
Қайнамай түскен.
Азар, азар кетті,
Әкесі мазар кетті,
Баласы базар кетті.
жауабы
Жүзім
Әкесі мазар кетті,
Баласы базар кетті.
жауабы
Жүзім
Қыста-мазар,
Жазда-базар.
жауабы
Жүзім
Жазда-базар.
жауабы
Жүзім
Бұты, бұты ұзын,
Бұтынан да қолы ұзын.
жауабы
Жүзім
Бұтынан да қолы ұзын.
жауабы
Жүзім
Бір анадан жүз бала,
Жүзі де боз бала.
жауабы
Жүзім
Жүзі де боз бала.
жауабы
Жүзім
Атасы бүкір қожа,
Анасы жайма шелпек.
Баласы шырын, шекер,
Бір сабақта ғұж-ғұж жентек.
жауабы
Жүзім
Анасы жайма шелпек.
Баласы шырын, шекер,
Бір сабақта ғұж-ғұж жентек.
жауабы
Жүзім
Арбайған әкесі бар,
Тарбайған шешесі бар.
жауабы
Шие ағашы
Тарбайған шешесі бар.
жауабы
Шие ағашы
Ирек-ирек әкесі бар,
Желбіреген шешесі бар,
Тәттібике деген қызы бар.
Желбіреген шешесі бар,
Тәттібике деген қызы бар.
Біз, біз, біз едік,
Біз де бір топ қыз едік.
Бізді бізіп қойды,
Бір жіпке тізіп қойды.
Біз де бір топ қыз едік.
Бізді бізіп қойды,
Бір жіпке тізіп қойды.
Болған соң түсі қызыл, түсі шұбар,
Адамзат жеп көруге оны құмар.
Тегінде өне бойы болып тұрмас,
Біраз ғана боп тұрар уақтысы..
Адамзат жеп көруге оны құмар.
Тегінде өне бойы болып тұрмас,
Біраз ғана боп тұрар уақтысы..
Қыналы бармақ,
Жез оймақ.
жауабы
Бүлдірген
Жез оймақ.
жауабы
Бүлдірген
Үлпершекке қан құйып,
Үріп талға байладым.
жауабы
Бүлдірген
Үріп талға байладым.
жауабы
Бүлдірген
Үстіне тігіп көк шатыр,
Астында қызғылт дәу жатыр.
жауабы
Қызылша
Астында қызғылт дәу жатыр.
жауабы
Қызылша
Өзі қызыл, өзі қызық,
Ортасында бір сызық.
жауабы
Шабдалы
Ортасында бір сызық.
жауабы
Шабдалы
Үлкендігі алмадай,
Сырты жанған қызыл от,
Ішін жарып қарасаң-
Майда, майда қызыл шоқ.
жауабы
Анар
Сырты жанған қызыл от,
Ішін жарып қарасаң-
Майда, майда қызыл шоқ.
жауабы
Анар