Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Айға, күнге көрінбес,
Ағашпенен тепе-тең.
жауабы
Ағаштың өзегі
Ағашпенен тепе-тең.
жауабы
Ағаштың өзегі
Ол өзі мекен еткен жаһан дала,
Атасы, анасымен біреу ғана.
Қысында бар баласы кетіп бітсе,
Жазында қайта бітер сансыз бала.
жауабы - Ағаш және..
Атасы, анасымен біреу ғана.
Қысында бар баласы кетіп бітсе,
Жазында қайта бітер сансыз бала.
жауабы - Ағаш және..
Қыс болса ұзын бойлы жалғыз тұрған,
Жаз болса түрлі құстар келіп қонған.
Қысты күні киімсіз, жазда киімді,
Жыбырлап түрлі жәндік соған..
Жаз болса түрлі құстар келіп қонған.
Қысты күні киімсіз, жазда киімді,
Жыбырлап түрлі жәндік соған..
Өсіп тұрған бұл не,
Жаз болса жайнап,
Саясында ән салып,
Құстар жүрген сайрап.
Салқын түссе шешіліп,
Қалады өзі жайрап.
Жаз болса жайнап,
Саясында ән салып,
Құстар жүрген сайрап.
Салқын түссе шешіліп,
Қалады өзі жайрап.
Жазда жасыл тон киеді,
Күзде сары тон киеді.
Қыста , суық аязда
Жалаңаш тұруды сүйеді.
Күзде сары тон киеді.
Қыста , суық аязда
Жалаңаш тұруды сүйеді.
Қозғалмай бір орында қарап тұрар,
Адамның қажетіне жарап тұрар.
Қаншалық жәбір көрсе, сабыр етіп,
Және де көбеймекке талап қылар.
Адамның қажетіне жарап тұрар.
Қаншалық жәбір көрсе, сабыр етіп,
Және де көбеймекке талап қылар.
Шақырсаң өздігінен бара алмайды,
Сұрасаң бірде жауап бере алмайды.
Егер де отқа салсаң өліп кетер,
Бір жерін кесіп алсаң қанамайды.
Сұрасаң бірде жауап бере алмайды.
Егер де отқа салсаң өліп кетер,
Бір жерін кесіп алсаң қанамайды.
Аласа талда алуан алма,
Алқызыл болмай аузыңа салма.
Алқызыл болмай аузыңа салма.
Аласа ғана бойы бар,
Қабат-қабат тоны бар.
Қабат-қабат тоны бар.
Ана ауылдың кемпірі өлді деген немене,
Топыраққа томпайтып көмді деген немене.
Анасы сол күйінде өліп қалады,
Балалары шуылдап толып болады.
Топыраққа томпайтып көмді деген немене.
Анасы сол күйінде өліп қалады,
Балалары шуылдап толып болады.
Кіргенде жерге сынар-ды,
Ұрпағын ертіп ол шығарды.
Ұрпағын ертіп ол шығарды.
Формы бар домалақ,
Көміп қойдым сығалап,
Жақсы болса тұрмысы,
Шығады екен қоғалап.
Бес ай тамам біткенде,
Қаптап алдым құмалақ.
Көміп қойдым сығалап,
Жақсы болса тұрмысы,
Шығады екен қоғалап.
Бес ай тамам біткенде,
Қаптап алдым құмалақ.
Бір күмбездің ішінде мың күмбез.
Бар екен жер астында түйме басты,
Мәнісін адам тауып айта алмасты.
Өзінің кемеліне әбден келіп,
Басына көріктей ғып ығыр шашты.
Мәнісін адам тауып айта алмасты.
Өзінің кемеліне әбден келіп,
Басына көріктей ғып ығыр шашты.
Жер астында ақбоз ат,
Терісі бар он қабат.
Жалынан ұстап соярсың,
Жей бастасаң жыларсың.
Терісі бар он қабат.
Жалынан ұстап соярсың,
Жей бастасаң жыларсың.
Қалың киімді ұнатады,
Шешіндірсең жылатады.
Шешіндірсең жылатады.
Қанттан ақ, бүйірі тоқ,
Жерден алар керегі көп.
Киетіні қызыл, жасыл көйлектер
Ол не екен; кәне, достар, ойлап көр?
Жерден алар керегі көп.
Киетіні қызыл, жасыл көйлектер
Ол не екен; кәне, достар, ойлап көр?
Аласа ғана бойы бар,
Тоғыз қабат тоны бар.
Тоғыз қабат тоны бар.
Тоғыз қабат қызыл торқасында,
Өседі екен ақ сүйрік ішінде.
Өседі екен ақ сүйрік ішінде.
Жер астына түседі,
Сап-сары боп өседі.
Сап-сары боп өседі.
Жерге қазық қақтым,
Басына айдар тақтым.
жауабы
Сәбіз
Басына айдар тақтым.
жауабы
Сәбіз
Қызыл, қызыл, қызыл қыз,
Бұрымы кеткен ұзын қыз.
Өзі ұйқыға батады,
Бұрымы сыртта жатады.
жауабы
Сәбіз
Бұрымы кеткен ұзын қыз.
Өзі ұйқыға батады,
Бұрымы сыртта жатады.
жауабы
Сәбіз
Сары балам ішкері,
Сақалдары тысқары.
жауабы
Сәбіз
Сақалдары тысқары.
жауабы
Сәбіз
Жаздай інге тығылып,
Жатқан қызыл түлкіні
Құйрығынан суырып,
Әкелді әжем бір күні.
Жатқан қызыл түлкіні
Құйрығынан суырып,
Әкелді әжем бір күні.
Жер астында жез қазық,
Жеуге болар ас қазық.
Жеуге болар ас қазық.