Бөлім: «Жұмбақтар жинағы»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Көлді жердің,
Үкілі аруы.
Өткір желдің,
Саз тартар қаруы.
жауабы
Қамыс
Үкілі аруы.
Өткір желдің,
Саз тартар қаруы.
жауабы
Қамыс
Саздауыт жерде өседі.
Хош иісі аңқыған,
Шипа өсімдік деседі.
жауабы
Жалбыз
Хош иісі аңқыған,
Шипа өсімдік деседі.
жауабы
Жалбыз
Аумайды бір қылыштан,
Пұліш түсі жап-жасыл.
Соғылғандай мырыштан,
Өтпейтұғын жап-жасыл.
жауабы
Қияқ
Пұліш түсі жап-жасыл.
Соғылғандай мырыштан,
Өтпейтұғын жап-жасыл.
жауабы
Қияқ
Өзіне шап шақ,
Киген қалпағы аппақ,
Балалар тұр қаптап.
жауабы
Бақбақ
Киген қалпағы аппақ,
Балалар тұр қаптап.
жауабы
Бақбақ
Тасты жапқан түк кілем,
Тамыры жоқ, мүк кілең.
жауабы
Қына
Тамыры жоқ, мүк кілең.
жауабы
Қына
Тасты тесіп, күресіп,
Терең жайып тамырын.
Ақ күлгін шөп тұр өсіп,
Қарсы ап дәйім таң нұрын.
жауабы
Тау гүлі
Терең жайып тамырын.
Ақ күлгін шөп тұр өсіп,
Қарсы ап дәйім таң нұрын.
жауабы
Тау гүлі
Шөлде
Гүлдейді, құлпырады,
Суда
Өмірі қырқылады.
Гүлдейді, құлпырады,
Суда
Өмірі қырқылады.
Әсем гүлді өсімдік,
Жыл бойы тұрады.
Жапырағы көгеріп,
Салтанат та құрады,
Гүлшоқ болып өріліп.
жауабы
Лавр
Жыл бойы тұрады.
Жапырағы көгеріп,
Салтанат та құрады,
Гүлшоқ болып өріліп.
жауабы
Лавр
Жазғы киімі жасыл,
Қысқы киімі ақшыл.
жауабы
Қар жамылған ағаш
Қысқы киімі ақшыл.
жауабы
Қар жамылған ағаш
Жасыл болып жыпырлап өнеді,
Сары болып үзіліп семеді.
Сары болып үзіліп семеді.
Қысы-жазы шешпейтін,
Көйлегі бар жасылдан.
Өзгертпейді еш кейпін,
Жаралғандай асылдан.
Көйлегі бар жасылдан.
Өзгертпейді еш кейпін,
Жаралғандай асылдан.
Ағаштардың көркемі,
Мәңгі жасыл бұтағы.
Мекен ғып тау-өлкені,
Кәусар ауа жұтады.
жауабы
Шырша
Мәңгі жасыл бұтағы.
Мекен ғып тау-өлкені,
Кәусар ауа жұтады.
жауабы
Шырша
Дауылға нық күші,
Ағаштың мықтысы.
жауабы
Емен
Ағаштың мықтысы.
жауабы
Емен
Күн нұрымен піседі,
Уылжып қолға түседі.
жауабы
Жеміс
Уылжып қолға түседі.
жауабы
Жеміс
Үйі де жоқ,
Күйі де жоқ.
Бірақ
Жауыннан да,
Дауылдан да,
Қымсынбайды.
Ыстыққа да,
Суыққа да,
Шын шыдайды.
Шешуін айта ғой,
Балалар білсін..
Күйі де жоқ.
Бірақ
Жауыннан да,
Дауылдан да,
Қымсынбайды.
Ыстыққа да,
Суыққа да,
Шын шыдайды.
Шешуін айта ғой,
Балалар білсін..
Сырнайынан төгіп жыр,
Күнге сәлем беріп тұр.
жауабы
Күнбағыс
Күнге сәлем беріп тұр.
жауабы
Күнбағыс
Күнді аңдып шалқалап,
Гүлмен жапқан қалқалап,
Бақшада өскен теректің,
Дәндерінен май тамар,
Шағып жеген нәр табар.
жауабы
Күнбағыс
Гүлмен жапқан қалқалап,
Бақшада өскен теректің,
Дәндерінен май тамар,
Шағып жеген нәр табар.
жауабы
Күнбағыс
Көрсең өскен желісін,
Жапырағы қазтабан.
Мөлдір қара жемісін,
Қыста емес, жаз табам.
жауабы
Қарақат
Жапырағы қазтабан.
Мөлдір қара жемісін,
Қыста емес, жаз табам.
жауабы
Қарақат
Түбі толған құмалақ.
жауабы
Картоп
жауабы
Картоп
Доптар жатыр желісі бар,
Қабат-қабат терісі бар.
жауабы
Орамжапырақ
Қабат-қабат терісі бар.
жауабы
Орамжапырақ
Тігіп алып көк шатыр,
Қызылкүрең доп жатыр.
жауабы
Қызылша
Қызылкүрең доп жатыр.
жауабы
Қызылша
Іші аумаған жүгері,
Түрі-түсі алмадай,
Ойымның жоқ бүгері,
Жесең бал деп қалмағай.
жауабы
Анар
Түрі-түсі алмадай,
Ойымның жоқ бүгері,
Жесең бал деп қалмағай.
жауабы
Анар
Қызыл күрең түрі бар,
Тебіндеген бүрі бар.
Піскен кезде қаулайды,
Алтыннан бір аумайды,
Бал татыған нәрі бар,
Онда емнің бәрі..
Тебіндеген бүрі бар.
Піскен кезде қаулайды,
Алтыннан бір аумайды,
Бал татыған нәрі бар,
Онда емнің бәрі..
Суық ұрса бүрлейді,
Көктем шыға гүлдейді.
Күнге басын иеді,
Мол шуақты сүйеді.
Күте білсең бабымен,
Өнім берер қабымен,
Қызыл, сары..
Көктем шыға гүлдейді.
Күнге басын иеді,
Мол шуақты сүйеді.
Күте білсең бабымен,
Өнім берер қабымен,
Қызыл, сары..
Тіл үйірген дәмі бар,
Сары алтын түс — сәні бар.
Шақсаң егер кептіріп,
Сүйегінің дәні бар,
Баққа тұрар сән беріп,
Алқа етіп тізіп..
Сары алтын түс — сәні бар.
Шақсаң егер кептіріп,
Сүйегінің дәні бар,
Баққа тұрар сән беріп,
Алқа етіп тізіп..