Бөлім: «Әңгімелер жинағы»
Әңгіме, әдебиетте — оқиғаны қара сөзбен баяндайтын шағын көркем шығарма жанры.
Әңгіменің жанрлық ерекшеліктері оқиғаны баяндау тәсілі, композициялық, сюжеттік құрылысы, көркемдік жүйесі арқылы айқындалады. Әңгіменің көлемі шағын, кейіпкерлер саны аз, сюжет ұйытқысын құрайтын оқиғаның басталуы, шарықтау шегі мен шешімі болады. Онда адам, оның өмірі мен тағдыры, аса маңызды деген оқиға жинақы беріледі. Мұнда бір айтылған жайларға қайта оралуға, тәптіштеп баяндауға, ұзақ суреттеуге орын жоқ. Әңгіме жанры аз сурет арқылы көп жайды аңғарта білетін айрықша көркемдік шеберлікті талап етеді.
Бесін намазы
Қожанасыр бұрын намаз оқымайды екен. Ханнан жарлық болған соң, лажсыз оқымақ болып дәрет алып жатқанда, ханның шабар- мандары келіп:Қожа, бесін..
© Қожанасыр хикаялары
Мергендік
Қожа ханға: «Мен асқан мергенмін», - деп мақтанады екен. Күндерде бір күн хан Қожа- ны, уәзірлерін ертіп аңға шығады. Бір мезгіл- де аңшыларға бір..
© Қожанасыр хикаялары
Жарты жөтел
Хан Қожанасырды сөзден жеңбек болып, та- лай қулық жасайды, ұта алмайды. Ақырын- да, ол: «Қожаны сөзден жеңетін бір амал та- быңдар», - деп..
© Қожанасыр хикаялары
Жүз көрісіп жүрейік
Қожанасыр шәкірттерімен мешітке баратын болады. Өзі есекке мінеді, шәкірттері жаяу соңынан ереді. Біраз жүрген соң Қожа оны ыңғайсыз көреді...
© Қожанасыр хикаялары
Өсиет
Қожанасыр ауырып жатып, көңіл сұрай кел- ген дос- тарына:Өлген соң мені алып барып ескі молаға қой- ыңдар,– деп өсиет етеді. Бір досы:Ол қалай? ..
© Қожанасыр хикаялары
Дауасы жеңіл
Біреу келіп, Қожаға өзінің бірдеңеге налып жүргенін баяндайды:Осыдан жүрегім нақ тышқан кеміріп жатқан тәрізді болып жүр. Не дауа істерімді..
© Қожанасыр хикаялары
Әңгіме сәлдеде тұрса...
Қожанасыр басына сәлдесін орап, көшеде келе жатады. Біреу қарсы кездесіп:Тақсыр, мына хатты оқып беріңізші! - деп жалынады. Қожа:Хат білмеуші едім...
© Қожанасыр хикаялары
Бұл палау болады
Қожанасырдың үйіне қонақ келеді. Қожа оның алдына үлкен табақпен су әкеліп қояды.Қожа, мұның не? - дейді қонақ.Бұл - су. Күріш, сәбіз, ет салып..
© Қожанасыр хикаялары
Бір теңге кем
Кісі басына бір теңгеден алып,Қожа он жо- лаушыны өзеннен қайықпен өткізіп салмақ болады. Өзен ортасына келгенде бір жолаушы құлап, суға кетіп..
© Қожанасыр хикаялары
Өзім екен деп қалдым
Бір күні Қожанасырға бір кісі келеді. Қожа оны қуанып қарсы алады. Күні бойы қонақ етеді, екеуі әңгімелесіп отырады. Кетерде Қожа қонағынан:Осы..
© Қожанасыр хикаялары
Ұрылар
Бір күні түнде Қожаның үйіне ұры түседі. Ұры бірнеше кісі болып ат-арбамен келген екен. Ұрылар Қожаның үй жиһаздарын біртін- деп далаға шығарып..
© Қожанасыр хикаялары
Ақырзаман
Қожанасырдың жалғыз қойы бар екен. Бір қулар Қожаны алдап, сол қойды сойғызып жемек болады. Қожаға келіп:– Қожа, Алладан ертең ақырзаман болады..
© Қожанасыр хикаялары
Байдың құны
Бір бай «Ұйықтап» Қожанасырға кездесіп қалып, оны сынамақ болып: «Тұр, тұр, бір жерің мертікті ме?» - деп көтере бастапты.Қожанасыр: «Қозғама, мен..
© Қожанасыр хикаялары
Домаланған шапан
Қожанасырдың әйелі өте долы, ұрысқақ екен. Бір күні қатты ашуланыпты да, баспал- дақта тұрған Қожанасырды салып қалады. Қожекең құлап, тасырлатып..
© Қожанасыр хикаялары
Құдайдың өзінен сұра
Қожанасырмен аңға шыққан билердің бірі:– Мына құдайдың күні шыжып кетті-ау, не істейміз, Қожеке? - деп сұрайды. Қожекең мүдірмей:– Оны құдайдың..
© Қожанасыр хикаялары
Қыздың мақтауы
Қожанасыр бір күні базарда біреудің сиы- рын мақтап сатып тұрғанын көреді. Күндерде бір күн біреу Қожаның қызына құда түсуге ке- леді. Қожа базарда..
© Қожанасыр хикаялары
Құдайдан ақша сұрау
Қожанасыр бір күні үйінде отырып құдай- дан ақша тілейді:– Е, құдай, жүз сом ақша бер! - деп жалына- ды. - Бір сом кем болса, алмаймын!Мұны есітіп..
© Қожанасыр хикаялары
Тауықтар
Бір күні Қожа тауықтарын базарға апарып сатпақ болады. Жолда келе жатып, тауықтарға жаны ашып, оларды байлаудан босатады да, базарға қарай айдайды...
© Қожанасыр хикаялары
Қожанасырдың шаш алғаны
Қожанасырдың үйіне бір күні көршісі келіп: «Қожеке, шашымды алып бере қойшы», - депті. Қожанасыр «құп» деп, шаш алатын ұстарасын ала сала, шашын..
© Қожанасыр хикаялары
Қожанасырдың өліп-тірілуі
Қожанасыр есегін жегіп алып тоғайға келіп, отын жия бастапты. Бір жуан бәйтерекке біт- кен ылғи қу бұтақтарды көріп: «Тоғайды ара- лап қу ағаш..
© Қожанасыр хикаялары
Қожанасырдың қарыз беріп, қарыз алуы
Қожанасырдың бір кісіде алашақ бес теңгесі бар екен. Екі жылға толғанда әлгі кісіден ала- шағын һәм алыпты да, қарызға бес теңге қосып алыпты. Бірақ..
© Қожанасыр хикаялары
Қожанасыр мен жалқау
Қожекең бір жалқаудан: «Жағдайың қа- лай?» - деп сұрапты.Тапсам жеймін, таппасам қанағат етемін! - деп жауап беріпті.Қанағатың біздің қаланың..
© Қожанасыр хикаялары
Мен сараң адам емеспін
Қожекең бір күні аспаздан тамаққа тойып, ақшасын төлемей, кесесін қасығымен қойны- на тығып ала кетіпті. Ертеңіне жанынан өтіп бара жатқанда аспаз..
© Қожанасыр хикаялары
Ажардың күші аспен ғой!
Қожекең әйелімен сөйлесіп отырып.Қатын, қарным ашты, асың бар ма? - депті.Менің бетіме қарап отырып қалай қарның ашады? - дейді сұлу әйелі.Бұл сөзің..
© Қожанасыр хикаялары
Ағамның көңілін аулап...
Қожанасыр бір күні сабаққа келмей қалады. Ертеңіне оқытушысы Қожекеңді сұраққа ала- ды.Кеше мектепке неге келмедің?Іс болып қалды.Қандай іс?Ағам..
© Қожанасыр хикаялары