Бөлім: «Әңгімелер жинағы»
Әңгіме, әдебиетте — оқиғаны қара сөзбен баяндайтын шағын көркем шығарма жанры.
Әңгіменің жанрлық ерекшеліктері оқиғаны баяндау тәсілі, композициялық, сюжеттік құрылысы, көркемдік жүйесі арқылы айқындалады. Әңгіменің көлемі шағын, кейіпкерлер саны аз, сюжет ұйытқысын құрайтын оқиғаның басталуы, шарықтау шегі мен шешімі болады. Онда адам, оның өмірі мен тағдыры, аса маңызды деген оқиға жинақы беріледі. Мұнда бір айтылған жайларға қайта оралуға, тәптіштеп баяндауға, ұзақ суреттеуге орын жоқ. Әңгіме жанры аз сурет арқылы көп жайды аңғарта білетін айрықша көркемдік шеберлікті талап етеді.
«Дымок» темекісі. Әй, Төретай, Төретай...
– Әлжан! Әлжан!Әлжан қора тазалап жатқан. Артына жалт қарады. Төбенің басында айқайлап тұрған Төретайды көрді. Қолын қайта-қайта бұлғалайды.– Бері..
© Сейітқұл Оспанов
Он алты жасқа дейінгілер көруге болмайтын кино
Жаздың мамыражай бір күні еді. Түс қайтқан шақ. Төретай іші пысып, сарайдың төбесіне шығып, сонау көкжиектен бері қарай құлап жатқан ақ табан үлкен..
© Сейітқұл Оспанов
Бір құшақ кітап. Немесе қайырымды әпенді
Бұл былтыр көктемде болған-ды. Бірде Төретай тапа-тал түсте бір құшақ кітап алып, сыныпқа ентігіп кіріп келді. Балалар шу ете қалды.– Қайдан алдың?–..
© Сейітқұл Оспанов
ТӨРЕТАЙ
Ол қызық бала. Мінез-құлқы бір түрлі. Ешкімге ұқсамайды. Сөзі, ісі ешкімді бейжай қалдырмайды. Күлдіреді, ойландырады, ең бастысы –..
© Сейітқұл Оспанов
БІР ШӨЛМЕК БЕНЗИН
Таңертең фельдшер Өмірбектің үйіне ентігіп жүгіріп келді де:– Өмеке, Әбдіғани ағаны кеңшарға жеткізіп салыңыз, операция жасау керек, бүйрегі жұмыс..
© Сейітқұл Оспанов
ОЙЫНШЫҚ БҰЗҒЫШ БАЛА
Бала атаулы ойыншыққа құмар. Нұрғали да солардың бірі. Бірақ оған ойыншық ойнау үшін емес, бұзып, сындыру үшін керек. Қолына ойыншық тисе болды..
© Сейітқұл Оспанов
ЫСТЫҚ ҚАР
Таң атты. Дәулет пердені ашып, терезеден сыртқа көз салды да: – Қандай жаман! – деп айқайлап жіберді.Үй жып-жылы болса да, бір түрлі тоңып, жаураған..
© Сейітқұл Оспанов
ШИЕ
Бір жасқа аяқ басқалы тәтті қылығы жаңа шығып келе жатқан Айжанның бұрын мұндай әдеті жоқ-ты. Көбінде пысылдап тыныш ұйықтап, азанда уілдей күліп..
© Сейітқұл Оспанов
ТЫНЫШ ТЕНТЕК
Жайлау ұйқылы-ояу ерінін жалап алып еді, тілінің ұшына әлдебір тәтті нәрсенің дәмі білінді. Қызық. Бұл не? Қайран қалды. Құдды түнде әлдекім ұрланып..
© Сейітқұл Оспанов
ТОМ СОЙЕРДІҢ ДОСЫ
Бұрын оны балалар өз есімімен шақыратын. Көлдей дейтін. «Тапал», «Үзынтұра», «Мұжық», «Фонтамас» деген секілді жамау аты жоқ-ты. Бірақ қырсық..
© Сейітқұл Оспанов
ӘЖЕ, АЙТШЫ, БҰЛ КІМ?
Сапардың бала боп тәтті нәрсеге пәлендей әуестігі жоқ. Бірақ мамасымен зәуде бір дүкенге бара қалса, сөрелердегі неше түрлі кәмпит, пешенейлерді..
© Сейітқұл Оспанов
1-МАМЫР МЕРЕКЕСІ
Ақсуат – кішкентай ауыл. Бәрі өзіне лайық. Дүкені құйтақандай. Ферма кеңсесі де алақандай. Үйлері де тәмпиген-тәмпиген тоқал тамдар. Мектебі де..
© Сейітқұл Оспанов
АЛҒАШҚЫ ШЫРША
Сағладин көптен бері күнделік жазумен шұғылданады. Ауылдағы елеулі, есте қалар нәрселердің бәрін көңілінен қалт жібермей, қалың көк дәптеріне түртіп..
© Сейітқұл Оспанов
ҮЙ ОЙЫНЫ
Түстен кейін оқитын балалардың күнде мектепке ертерек келіп, азаннан бері еселері кеткендей сыныпқа сөмкелерін әкеліп тастап, сағат екіге дейін –..
© Сейітқұл Оспанов
ШАЙҚЫМ
Шайқым – шулы қаладан, машиналар ерсілі-қарсылы ағылып жатқан үлкен даңғыл жолдан мойны алыс, қызыл қия құмның ішіндегі аядай ауылдың қара домалақ..
© Сейітқұл Оспанов
«БАЛЫҚШЫ»
Биылғы жаз бөлекше. Талай жылдан бері қаңсып жатқан Ақсайға су келді. Қос жағасына жан бітті. Күксіп, сабау-сабау бұтақтарының сөлі кетіп, сүмірейіп..
© Сейітқұл Оспанов
БОЛАТ КОНЬКИ
Ерболдың бар есіл-дерті – коньки. Түнде жалт-жұлт етіп түсіне кіреді, күндіз көңілінен кетпейді. Қанша алаңсыз ойнап-күліп, қуанып-шаттанып жүрсе де..
© Сейітқұл Оспанов
ҚЫЗЫЛ ВЕЛОСИПЕД
– Асқар! Асқар деймін!Күн әлдеқашан ұясына қонған. Жаздың ұзақ кеші. Дала әлі самаладай жарық. Балалар ауылдың сыртында қалың жыңғылдықта жасырынбақ..
© Сейітқұл Оспанов
КҮРІШ ЖЫРЫ
Әр баланың мінезі әрқалай: бірі – ашық-жарқын, бірі–томаға-тұйық... Басқаны қайдам, Қамбар құдды бір сәт тынып тұрмайтын ағын су секілді,ішінде..
© Сейітқұл Оспанов
СӘЛЕМ БЕРДІК, ӘЖЕ!
– Уфф!Ұлмекен әже көкірегі қарс айрыла терең бір күрсінді.Бөлмедегі тым-тырыс тыныштықтың шырқы бұзылды. Ержан сабаққа дайындалып отырған-ды, әлдекім..
© Сейітқұл Оспанов
КӨМЕК
Соңғы кезде Қанаттың оқу үлгерімі төмендеп кетті. Қай сабақтан да мәз емес. Мұғалімдер ренішті. Екінші тоқсан болса, аяқталып келеді. Не істеу керек?..
© Сейітқұл Оспанов
ЕҢ ТӘТТІ КҮН
– Әділжан! – Ау...– Тұра ғой енді, тал түс болды, шайыңды іш... – Қазір...Ояу жатырмын дегендей, Әділ бір бүйірінен екінші бүйіріне аударылып түседі...
© Сейітқұл Оспанов
АҚ КҮРЕ
Бұл – Бейбіттің ес білгелі ауылға бірінші рет келуі еді. Бұрын кішкентай кезінде бес-алты жасында мамасымен бірге бір-екі рет қыдырып қайтқан-ды...
© Сейітқұл Оспанов
БАЙҒЫЗ
Ақжолдың әжесі ырымшыл. Мысалы, шай ішіп отырған кезінде кесесінің бетіне шәмбі қалқып шықса, үйге қонақ келеді-міс; оң қабағы тартса, қуанады, сол..
© Сейітқұл Оспанов
КӨНЕБҰЛАҚ
Жандос тамның іргеге жабысқан бір тұтам көлеңкесінде қызыл құмырсқалар мен қара құмырсқаларды «төбелестіріп» отырған-ды. Кенет үйден апасының даусы..
© Сейітқұл Оспанов