Халық арасында ИП (индивидуальный предприниматель) деп кең тараған бұл термин қазақ тілінде дара кәсіпкер деп аталады. Салық Кодексінде, Кәсіпкерлік Кодексте де дәл осылай жазылған. Сондықтан осы бөлімде де дара кәсіпкер (ДК) деп қолдануды құп көрдік.

Кітаптың бастапқы бөлімінде кәсіп ашуға шабыт сыйлауға тырысып, сосын сол кәсіптің түрлерімен таныстырып, жаңа бизнестің бағыттарын анықтап, ендігі «кәсіпкер» боламын деп бел буған жандар үшін осы бөлімде дара кәсіпкерлік және Жауапкершілігі шектеулі серіктестікті тіркеу, қызметін тоқтату мен салық есептіліктерін тапсыру және т.б сұрақтарға толыққанды жауап беретін боламын.

Дара кәсіпкерлік туралы ашып айтпас бұрын, жалпы «кәсіпкерлік» дегенді қалай түсінеміз? Әуелі осыған тоқталып, тақырыпты тарқатып алғанымыз жөн. Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік Кодексінің 2-бабында келесідей анықтама берілген:

«Азаматтардың, оралмандардың және заңды тұлғалардың мүлікті пайдалану, тауарларды өндіру, сату,жұмыстардыорындау,қызметтеркөрсетуарқылы таза кіріс алуға бағытталған, жеке меншік құқығына (жеке кәсіпкерлікке) не шаруашылық жүргізу немесе мемлекеттік кәсіпорынды жедел басқару құқығына (мемлекеттік кәсіпкерлікке) негізделген дербес, бастамашыл қызметі кәсіпкерлік болып табылады. Кәсіпкерлік қызмет кәсіпкер атынан, оның тәуекел етуімен және мүліктік жауапкершілігімен жүзеге асады.»

Яғни, кәсіпкерлік деп – тәуекелге бел буа отыра жасалынатын экономикалық әрекеттерді және өндіру мен сатудан, істелген жұмыстардан жүйелі «пайда табу» мақсатын көздейтін қызмет.

Кәсіпкерлік дегеннің не екенін пайымдаған соң, санамызда келесідей сауал орнайтыны анық. Кәсіпкерлікпен айналысатын, табыс табатын жеке тұлғалардың барлығы ДК ретінде тіркелуге міндетті ме?

Бұл сұраққа Кәсіпкерлік Кодекстің 35 бабында көрсетілгендей мынадай жауап табамыз.

Дара кәсіпкер ретінде мiндеттi мемлекеттiк тiркеуге мынадай шарттардың бiрiне сай келетiн жеке тұлғалар жатады:

1. жалдамалы жұмыскерлердiң еңбегiн тұрақты негiзде пайдаланады;


2. жеке кәсiпкерлiктен республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарына қолданыста болатын ең төмен жалақының 12 еселенген мөлшерiнен асатын мөлшерде Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес есептелген жылдық кірісі болады.

Демек, сіз жалдамалы жұмысшының еңбегін пайдаланбайтын болсаңыз және 2020 жылдың ең төменгі айлық көрсеткішімен есептегенде табысыңыз 510 000 теңгеден аз болса, ДК ретінде тіркелмеуіңізге де болады. Бұл жағдайда сіз тапқан табысыңыз бойынша 240.00 нысанды салық есептілігін жеке тұлға ретінде тапсырып, 10% табыс салығын төлейсіз.

2019 жылы ДК ретінде тіркелмей-ақ заңды кәсіп жүргізудің тағы бір жолы пайда болды. Ол бірыңғай жиынтық төлем (БЖТ). Бұл дегеніміз салық органда- рында өз-өзін жұмыспен қамтығандардың қызметін тіркеудің оңайлатылған тәртібі.