Көкекті ақтау
1-жыр
«Ерте, ерте, ертеде,
Ешкі жүні келтеде
Жиделібайсын жерінде,
Қоңырат деген елінде»
Зейнеп деген бір сұлу
Болған екен өрімдей.
Екі көзі танадай,
Мінезі пәк, баладай
Сол сұлуға ер Көкек
Жоқтығына қарамай
Ғашық болып қалыпты.
Денесі де ірі екен,
Қас батырдың бірі екен.
Зейнеп те оған ынтығып,
Уағдаласып жүр екен.
Әйелдер сөз тасып кеп,
Әкесіне жетеді.
Бай кедейді нетеді,
«Сорлы кедей, сасық,- деп
Зейнебімнің не теңі.
Ар жағында дәрияның
Саудагердің ұлы бар
Жар болады некелі,
Мақсатына жетеді»,
Деп бір тулап кетеді.
Бай мінгенін ашуға
Естіп қалып екі жас
Бел буады қашуға.
Оны мыстан сезіп қап,
Жеткізеді сарайға.
Әке қолға ап Зейнепті
Айнытпаққа қалайда
Ғашық дерті оңай ма?
Қыз да қайта қоймайды
«Менің көңлім тек қана,
Ер Көкекті қалайды»,
Деп әкеге қасқайып,
Бірбеттеніп қарайды.
Байғұс ана зарлапты,
Байғұс әке алдапты.
«Қалағаным– Көкек»,- деп
Зейнеп тағы зар қақты.
Сағы сынған шал қатты
Жалғыз қызын қарғапты.
2 жыр
Қарғысы әке қойсын ба?
Сүйегінен өтіпті.
Жалғыз қызы Байсында
Құсқа айналып кетіпті.
Қарап жатпай Мыстан да,
Бар өнерін салыпты.
Сұмпайы боп құстан да
Көкек батыр қалыпты.
Содан бері орманда
«Көкек, Көкек»,- деп зарлап
Зейнеп сұлу арманда
Ұшады екен, көк шарлап.
Ар жағында теңіздің
Көкек батыр жүр қаңғып.
«Зи-неп, Зи-неп» ең ізгі
Деп сайрайды қызды ән ғып.
Қосыла алмай екеуі
Құсқа айналды осылай,
Ғашықтықтың өтеуі
Оңай емес, досым-ай.
Ертек, аңыз қаншама
«Көкек жаман құс,- деген
Тұқымына соншама
Кіл қиянат істеген.
Өмірі өтер думанмен,
Өзіне тек бас қайғы.
Жұмыртқасын туғанмен
Бауырына баспайды».
Жоймау үшін тұқымын
Өзі туып алады.
Басқа құсқа бүтінін
Ұясына салады.
Ары қарай секектеп,
Өзін-өзі шақырып,
«Көкек-көкек-көкек»,-деп
Кетер қара батырып.
Жұмыртқасын басқа ана
Басқанымен өпектеп,
Жарып шығар, масқара!
Атын атап «Көкек»,- деп.
Дейді ертектер ол жайлы,
Байғұс құсты қаралап.
Білмейді жұрт мән-жайды,
Тереңіне саралап.
Бөтен құстан байқасаң,
Ұзындау төс сүйегі.
Жұмыртқасын шайқаса
Жарып алар, біледі.
Сол қауіпті бір Алла
Сездіреді шамасы,
Жұмыртқасын шығарған
Өргізе алмас баласын.
Ұрпағына істеген
Қамқорлағы сол болар.
Бос ұяға «күшпенен»
Тастай салып жоғалар.
Болып тұрса жағдайы,
Балапанын тастай ма.
Ұя салып, шалжайып
Жұмыртқасын баспай ма.
Ала таңнан тепектеп,
Ши аяғы секектеп
Қай жетісіп жүр дейсің,
Өзін-өзі «Көкектеп».
Сондықтан да жарандар,
Байғұс құсқа қараңдар.
Ол шақырып жатқанда
Жылдарыңды санаңдар.
Адамдар да тепектеп,
Бірін-бірі өпектеп.
Жүргенде өмір өтеді,
Өздерінше секектеп...