«Терек пен қызыл гүл»
Текше таудың бауырында, мөлдір бұлақ жағасында ұзын терек болатын еді. Бұл терекке жақын жерде, қалың шөптер арасында, жылда жайнап шешек атып, айналаға жұпар иісін тарататын бір қызыл гүл есетін еді.
Саяхатта жүрген жастар, мөлдір бұлақ жағасына көркем терек саясына кеп отырып демалатын, қызыл гүлдің жұпар иісін таза ауада еркін жұтып көңілденіп, шаттанатын.
Бір күндері бір сұлу қыз келіп бұлақ жағасынан қызыл гүлді керді-дағы қасына кеп отырды. Мен білем бе себептерін: қыз жүріп қызыл гүлге жақын болған ғой ежелден, әйтеуір ол содан кейін күнде келіп қызыл гүлді сылап-сипап мәпелейді Жан-жақтағы кесір етер, сәнін бұзар шөбін жұлып, әдемі етіп өсіреді.
Көкке мойнын созған терек, тәкаппар боп өскен ғой, ол іші күйіп қызғанады, сұлу қыз да қызыл гүл екенін қайдан білсін, сүйілген сұлу гүлге құмар болатынын қайдан білсін, қыз жүрегін ұрлап алған қызыл гүлді көп ойланып, мұқатпақшы болады терек.
Таң алдында қызыл гүлдер шешек атып сыланғанда, сұлу қыздай таранғанда, ұзын терек дөрекілеу сөз бастайды:
«Е, қызыл гүл, таң атарда шешек атып сыланасың, сұлу қыздай таранасың, бірақ сен гүл, табиғаттың сені әбден мазақ етіп, қор қылғанын сезесің бе? Өсімдіктердің ішіндегі ең жаманы сен боласың, ұзындығың бір-ақ тұтам, алабұта, қамыстардан бойын озып, мойнын асып еш нәрсені көре алмайсың. Ағаштарға патша, ұзын терек мен боламын, жер бетінде не болса да көріп, биік тұрам. Алабұта, қамыстардан басқа нәрсе көре алмаған сен де өзіңді ұялмастан бақытты деп санайсың-ау!»
Шешек атқан алқызыл гүл саспай былай жауап береді.
«Тәкаппар боп өскен терек, ақылың қысқа, бойың ұзын... Бойым қысқа болғанымен, адам маған бақыт берген. Жүз жыл өмір сүрсең-дағы, тастан басқа нені көрдің, тау артында нелер барын сен білмейсің, сезбейсің де.
Сен де тассың, қозғалмайсың. Күнде маған кеп жүрген қыз мені, қызыл гүлді қолына ұстап, самолетпен аспанға ұшты, тау артында нелер барын өз көзіммен көріп түстім. Мұндай құрметті мың жылда да сен көрмессің. Бір орында тастай қатқан, ұзын терек болғаннан да, бір орыннан қозғала алмай, өмір бойы тұрғаннан да, бір-ақ рет аспанға ұшып, айдай сұлу қызды құшып, жер бетіне түскен артық...»
Терек мұны тыңдап алып, былайша деп сөз қозғады:
«Сен де, қызыл гүл, мақтануға себеп те жоқ, желеу де жоқ. Сорлы гүлім, менімен теңесуге саған қайда? Мен өскелі жүз жыл болды, әлі жүз жыл жасармын мен. Ал сен болсаң бір күндіксің, бір-ақ күндік өмірің бар. Бүгін барсың, ертең жоқсың, бүгін таңда шешек атсаң, ертең қурап соласың. Әй, сорлы гүл, сөйте тұрып маған қарсы сөйлейсің-ау!»
Күн сәулесін жұтып жатып, қызыл гүл қысқа ғана былай жауап берді.
«Ұзын терек жүз жыл жасап нені білді, нені көрді?
Халыққа жеміс бердің бе? Әуеге жұпар иісін шаштың ба? Бір күн өмір жасасам да, жер жүзін мейрам күні бүкіл халыққа бақыт берген, бұл халыққа сәуле сепкен Ұлы көсем кеудесіне сыйлық болып тағылдым мен.
Ұлы көсем жүрегінің соғуын да есіттім мен. Сонда бұл жерді жүз көсем жаққа кезікті, көсемдеп бір шоқ гүлді жер жүзін бәрі көрді. Бұдан артық бақыт бар ма? Бұдан артық құрмет бар ма? Тау мен тастың арасында елге ешқандай жеміс бермей жүз жыл өмір сүргеннен де, Ұлы көсем кеудесіне 15 минут тарылған соң қуарғаным жақсы емес пе?..»
Көргенімді мен де айтайын, енді кезек келсе маған, мейрам күні жайнап кет қызыл алаң.
Қарап тұрсам көзім тігіп, халқы берген гүлді кеудесіне тағып алып, ұлы көсем келеді екен. Ұлы көсем-ол данышпан.
Қиялшыл боп тұрған шал ем, былайша ой ойлаймын:
«Бір-ақ рет ұлы көсем кеудесіне тарылған гүл осыншама қуанды. Ал көсемнің кеудесінен мәңгілікке шықпайтұғын, еш уақытта құшағынан, жүрегінен кетпейтұғын жастардың да бір арманы бар ма екен!» — деп ойлаймын мен...
Мен жазушы болам деп жүрмін, романның сюжет жағы жүрегіңнің соғуы болған ұлы бақытты, армансыз жастарды-романның темасын осылай тапқан едім.