Ресей ғарыштық бағдарламаларды тоқтатады
Ресей үкіметі 2022-2024 жылдарға арналған федералды бюджет жобасында ғарыш саласын қаржыландыруды күрт қысқартуды белгіледі. Келесі 2022 жылы «Ресейдің ғарыштық қызметі» мемлекеттік бағдарламасына бөлінетін қаржының жалпы көлемі Мемлекеттік Думаның бірыңғай деректер базасында жарияланған бюджет туралы заң жобасының түсіндірме жазбасынан туындайды.
2021 жылғы бюджетте бөлінген 250,6 миллиард рубльге қатысты ғарыштық бюджеттің 16 пайызға секвестрленуі бір реттік емес, алдағы үш жылдық кезеңнің шешімі ретінде ойластырылды. 2023 жылдың бюджетінде мемлекеттік ғарыш бағдарламасын қаржыландыру 209,6 миллиард рубльді құрайды, ал бір жылда - 209,8 миллиард. рубль болады.
12 сәуірде КСРО-да «Космонавтика күні» ретінде аталып өтілетін мереке өтті. Биыл адамның ғарышқа алғаш ұшқанына 60 жыл толды (1961 жылы 12 сәуірде). Бұл күні «Восток» зымыран тасығышы ғарыш кемесін орбитаға алып ұшты. Юрий Гагарин ұшқан зымыранның ұшуы сәтті өтті. Ал ол қонғаннан кейін Юрий Гагарин бүкіл әлемге әйгілі болды. Сол кезде КСРО және оның социалистік саяси-экономикалық жүйесі өзінің мықтылығын дәлелдеуге барлық жағынан қадам жасады.
Алайда, қазіргі Илон Масктың және басқа жеке американдық ғарыштық компаниялардың, соның ішінде «SpaceX-тің» жетістіктері «Роскосмосты» қатты алаңдатып отыр. Масктың алғашқы зымырандары «Falcon 1» (2006 жылы ұшырылған) және үлкен «Falcon 9» (2010 жылы ұшырылған) мүмкіндігінше экономикалық тұрғыдан тиімділігі ескеріліп жасалған. Илонның мақсаты – бәсекелестердің зымырандарына қарағанда әлдеқайда арзан зымыран жасау болды. Содан кейін «Falcon Heavy» (2018 жылы) іске қосылды. Бұл зымыран өзіне ең жақын деген бәсекелестеріне қарағанда, жүкті орбитаға екі есе артық көлемде шығара алады және оның құны үш есе арзан болды.
Осыдан кейін, «SpaceX» «Super Heavy-Starship» жүйесін, одан да жетілдірілген нұсқасын жариялады. Ол жердегі қалалар арасында жылдам тасымалдауды және Ай мен Марста базалар салуды қамтамасыз етуге арналған еді. Сонымен қатар, «SpaceX» компаниясы «Dragon» ғарыш кемесін жасады. Ол жүктерді Халықаралық ғарыш станциясына (ХҒС) жеткізе алатын және бір мезетте жеті ғарышкерді алып ұша алатын болды.
Ресей Украинадан Қырым түбегін тартып алғанда, АҚШ Ресейге қарсы ауыр санкциялар һәм тыйымдар салды. Сол тұста Ресей үкімет басшысының орынбасары болған, беріде «Роскосмосты» басқарған Дмитрий Рогозин: «Біздің зымырандар болмаса, америкалықтар ғарышқа «батутпен» шығатын болады», - деген еді. Бірақ арада бірнеше жыл өткенде Илон Маск ресейлік Рогозиннің айтқанын өзіне еселеп қайтарды.
Илон Маск өзінің «SpaceX» жобасымен ғарыш кемесін және американдық ғарышкерлерді 2019 жылы наурыз айында автоматты түрде ғарышқа ұшырды. Енді АҚШ-тың Ұлттық аэроғарыш агенттігі NASA Ресейге тәуелділіктен құтылды. Ресей осыған дейін әрбір ғарышкердің ұшуы үшін 80 миллион доллар сұраған. Ал Илон Маск бұл тәуелділіктен құтылудың жолын ойлап тапты және Масктің зымырандарын көп мәрте пайдалануға болады.
Жуырда «SpaceX» пен «Tesla» компаниясының басшысы Илон Маск әлемдегі ең бай адам атанды. Оның байлығы 185 миллиард долларға бағаланған. 2019 жылдың басында Маск әлемдегі ең бай адамдар тізімнің алғашқы 50-лігіне кірген. Оның дәулетінің күрт өсуі «Tesla» акцияларының өсуіне байланысты болды. Компания акцияларының бағасы тоғыз есеге көтерілді. Компанияның бағалы қағаздары бір акция үшін 799,6 долларға саудаланады, ал капиталдандыру 757,6 миллиард долларды құрады.
Бұл ақшаға «Ford», «General Motors», «BMW», «Volkswagen», «Fiat», «Chrysler» сияқты автокөлік компанияларын сатып алуға болады. Тіпті одан бөлек, «Ferrari» сатып алуға да ақша қалады екен.
Ақпарат көздеріне сенсек, Маск ақшаның көп бөлігін Марста база құру үшін жұмсайды деп жоспарлапты. Бұл шын мәнінде солай болса таң қалатын жайт емес. Осыған дейін, Маскті АҚШ ғарыштық бағдарламасының ауқымды болмауы қынжылтса, сол олқылықтың орнын толтыру үшін ол «SpaceX» компаниясын құрды. Маск әлемдегі ең арзан ғарыштық зымырандарды жасау үшін бизнес ашты және қазір оның компаниясы жердегі ғарыштық зымырандардың 60 пайызын ғарышқа шығарады екен.
Маск сондай-ақ, адамзаттың жанармай (мұнайдан) отынынан алшақтауын тездеткісі келетіні жасырын емес. Соған байланысты ол әлемдегі жетекші электромобиль өндіруші «Tesla» компаниясын құрды.
«Morgan Stanley» инвестициялық банкі өткенде (қазан айында) «SpaceX-ті» 100 миллион долларға бағалапты. Аталған компания ғарышқа ұшу нарығында ойын ережелерін өзгертті. Осылайша АҚШ-тың ғарыштық бағдарламасы жаңа серпін алды.
2020 жылы Масктің «Crew Dragon» ғарыш кемесі алты ғарышкерді Халықаралық ғарыш станциясына ұшырды. Бұл АҚШ-тағы «Шаттл» бағдарламасы аяқталған 2011 жылдан бергі алғашқы ірі бағдарлама болды.