Туындылар ✍️

Шөлетан мекен еткен бір бай арап,
Жол жүрді Рай деген кентке қарап.
Кеш қонып, ерте көшіп, көп күн жүріп,
Келді де көшелерін көрді аралап.
Қасапқа қарны ашқансын қарсы келіп,
– Тоярлық, – деді, – етіңнен бер бағалап.
Аңқауын осы араптың аңғарды да,
– Ал, – деді, – ұнамдысын өзің қалап.
Сол кезде көтеншекке көзі түсіп,
"Ағни һаза" деді арапшылап.
Кез бойы көтеншектен кесіп беріп,
Тиісті алып қалды пұлын санап.
Қысып ап қолтығына былай барып,
Жемекке зейілі кетті бір жапырақ.
Ойына өз жеріндей деп жүр сорлы,
Таң болды отыруға таппай алап.
Ерік бермей қысқанына қыштаған соң,
Бір бұзық отыра кетті там тасалап.
"Көрер" деп көшедегі көп халайық,
Қашты тез, қалды орнын иттер қамап.
Қараса қолтығында дән нәрсе жоқ,
Көшеден қайтты кейін санын сабап.
Көтеншек көше үстінде қайтіп жатсын,
Отырды есінен танып, ернін жалап.
Жанында жана алуға жалғыз пұл жоқ,
Күйінді "гөй-гөй" тартып, көп азалап.
Сатпай су шаһар халқы бермейді сыртқа,
Таныс жоқ қылмағына тағам талап.
Сұрауға көтеншектің білмей атын,
– Ойланды іздеймін, – деп неге балап.
– Кескіндес кертік баспен еді ғой, – деп,
Көз салып көріп оны, көп шамалап.
Тұғамдап тап түбінен түрі оңбай,
Қолға алып келіп көпке жалаңаштап.
– Мынадай мұсылманы нәрсе Райдың,
Бар ма, – деп, тапқандарың, жүр жағалап.
Әшепкі іс едәуір боп кеткеннен соң,
Қашты халық қарай алмай көзін қадап.
Өз басын өзі етіп бір пұлға арзан,
Еліне қайтып келді жүдеп, жадап.
Қолайсыз қылсаң жұмыс қор боларсың,
Ыбырат ал осыдан ей, әлижанап!
Жатық бол жар көкірек, жарым болма,
Қарсыға қадам қойма, шық қиялап.
Үйреніп білім, әдеп білгірлерден,
Тұрған тап дарақтай бол миуалап.
Жылында мың тоғыз жүз алтыншы анық,
Жетіге жетпей тұрғанда азғаналап.
Дамолла Тұрмағамбет бұл тымсалды,
Балаларға бітіп берді тәржімалап.
Сол форма надандықтан сақтап
Саттар, Атағыл ілім-ікімат фазыл шарап.

1906